ANALİZ | Marksist Düşüncenin Diyalektiği: Düşüncenin Madde Üzerindeki Etkisi-2

https://ozgurgelecek50.net/analiz-marksist-dusuncenin-diyalektigi-dusuncenin-madde-uzerindeki-etkisi-2/

ANALİZ | Marksist Düşüncenin Diyalektiği: Düşüncenin Madde Üzerindeki Etkisi-2--------19 Eylül 2023

"Aslında, Mao karşıtları her gün yaşadıkları kendi hareketlerini inceleseler, düşüncelerindeki gelişmeleri ve değişimleri (düşünce diyalektiğini) izleseler, Mao’ya bu tür anti-bilimsel eleştirileri getirmeyeceklerdir."

Düşüncenin madde üzerinde etkisi olmasaydı, 17 Ekim Devrimi gerçekleşmezdi. Bu, düşüncenin nesnelliği kavraması ve ona yön vermesiyle; yani, somut koşulların somut analizinin yapılması ve öznenin, nesnelliğin özgüllüğü içinde, koşullara müdahale etmesiyle bağlantılıdır.

 

Lenin’in ayaklanmayı başlatmaları için, Bolşevik Merkez Komitesi’ni ikna etmek ve harekete geçirmekte adeta kendini paraladığı bilinen bir gerçektir. Çünkü Lenin, “ayaklanmanın bir gün daha ertelenmesi devrimin engelenmesidir” diye yazar ve harekete geçer.[1] Bu gerçeklik, düşüncenin madde üzerindeki rolünü ortaya koyan bir örnek ve söz konusu bu ayaklanma, bilincin maddeye dönüşmüş hali, düşüncenin diyalektik hareketidir. Bir başka söylemle, öznenin nesneye biçim vermesidir.

 

Proletaryanın sınıf bilinçli örgütleri, kadro yetiştirmeye ve kendi üye ve kadrolarını marksist düşüncelerle donatmaya özel bir önem verir. Çünkü Marksist teori ile onları donatamazsa, toplumu, sınıfları, olguları, gidişat ve izlenmesi gereken rotayı göremez veya doğru kavrayamazlar.

 

Dolayısıyla kitleleri kazanmaları, işçi sınıfını örgütlemeleri, yönlendirmeleri ve partiyi gerçek bir proletarya partisi haline getirmeleri de bir o kadar eksik ve zaaflı ya da imkansız olacaktır. Bunun açıklaması, teorinin öneminin (siz düşünce anlayın) ne denli belirleyici olduğunun en yalın ve pratik bir örneğidir. Lenin, Stalin ve Mao’da kadro ve üyelerin yetişmesi, onlarının marksist düşünceler ile donanımının önemi konusunda yüzlerce alıntı alınabilir. Ya da daha yakın bir örnek verecek olursak, teorinin (düşüncenin) önemi olmasaydı, Marx, ömrünü Das Kapital’e adamazdı.

 

Burjuvazi ile proletarya arasında süren ideolojik mücadele neden bu denli önem kazanıyor? Nasıl olsa, pratik her şeye kadir, o zaman pratiği kendi kaderiyle başbaşa bırakalım. Ve böyle bir kendiliğindencilik halinde bir çürüme yaşanacaktır; toplumsal pratik teorisiz kaldığında, yol gösterici ışığından yoksun kaldığında, yolunu kaybedecektir. Ve bu, tam da burjuvazinin kitleleri politikadan ve bilimden uzak tutmasına hizmet edecektir. Düşüncesiz-bilinçsiz insan toplumu olamaz. İnsan toplumu ile doğa arasındaki en önemli ayrışımlardan biri budur. İnsan toplumu, sahip olduğu maddi üretiminden kaynaklı ve onun üzerinde şekillenen bilinciyle hareket eder.

 

Marx, “Feuerbach Üzerine Tezler”in 3.sünde şöyle der: “Koşulların değiştirilmesine ve eğitime ilişkin materyalist öğreti, koşulların insanlar tarafından değiştirildiğini ve eğiticinin kendisinin de eğitilmesi gerektiğini unutur…Koşulların değiştirilmesi ile insan etkinliğinin ya da insanın kendisinin değiştirilmesinin örtüşmesi, ancak devrimci pratik olarak kavranabilir ve ussal olarak anlaşılabilir”[2]

 

Marx, bütün yazılarında kendiliğindenciliğin karşısında durur. O, devrimci bir değişimden yanadır ve bunun da ancak insan etkinliği ile olabileceğini vurgular. Devrimler de bilinçli insan etkinliğinin bir ürünüdür ve ürünü olabillir. İşçi sınıfını kendiliğindenciliğe terk eden küçük burjuva anlayışlara karşı bilinçli devrimci müdahale ve dönüştürme Marksist teori ile olabilir.

 

Kitleleri kazanmak ve devrimcileştirmek için devrimci militanların yürüttükleri ajitasyon ve propaganadanın önemi bilinir. Bazıları, bırakınız kitleler kendi kendilerine “bilinçlenir” diyerek “dışarıdan götürme” bilince karşı çıkar. Oysa, Marksistler, işçi sınıfına bilincin dışarıdan verilebileceğini ve bunun önemini vurgularlar.

 

Ve bunların hepsi, düşüncenin kitleler üzerindeki etksiyle ilgili veri kaynaklarıdır. “İşçi sınıfına sınıfsal bilinç dışarıdan verilir” teorik önermesini; toplumsal hareketler ve işçi sınıfının sınıf mücadelesi bunu defalarca doğrulamıştır ve doğrulamaya devam ediyor.

 

Kitle eylemleri içinde düşüncenin ete-kemiğe dönüşmesi, Lenin’in deyimiyle, partinin özlemleriyle kitlelerin özlemlerinin birleşmesi, partinin sloganlarının kitleler tarafından benimsenmesi halidir. Komünist partileri, kitlelerin ruh halini doğru bir biçimde yakalayamazsa, sonuç ve nihai olarak ileri sürdüğü düşüncelerin doğruluğunun bir anlamı olamaz.

 

Toplumsal yapıyı daha ileri götürmek isteyen, yani sınıfsız ve sömürüsüz bir dünya yaratmak isteyen komünistler, kitleleri kazanmadan ve kitleleri bu düşünceler doğrultusunda harekete geçirmeden, bu düşüncelerini yaşama geçiremezler. Ne zaman ki, parti kendi düşüncelerini kitlelere kabul ettirir ve onu kitleler nezdinde maddi bir güce dönüştürürse, gerçekleştirmek istediği şeyler bir ütopya olmaktan çıkarak gerçek bir olgu halini alır. İşte bu düşüncenin maddi bir güce dönüşmesinin en yalın örneğini oluşturur.

 

Marx’dan Mao’ya bütün Marksist ustalar bunun önemini sık sık vurgularlar. Bunu anlamayanlar, sadece ve sadece küçük burjuva oportünistleridir. Bu düşünceden hareketle kitlelere güvenmeyip, sık sık sağ ve sol sapma içinde kendilerini bulurlar. Öz ve biçimin birliğini bir türlü sağlayamazlar. Özü esas alıp biçimi yoksayarak solculuk yaparlar, biçimi esas alıp özü yoksayarak sağcılık yaparlar.

 

Öz ve biçim arasındaki diyalektik bütünlüğü ve etkileşimin kaçınılmaz oluşunu anlamakta zorlanırlar. Daha genel anlamda söylersek; madde ile düşünce arasındaki çelişmeli birlikteliğin diyalektiğini doğru bir şekilde ele alamazlar.

 

Üretici güçler ne kadar gelişirse gelişsin, üretici güçlerin ana unsuru (esası) olan işçi sınıfı kapitalizmi yıkmak amacıyla ayağa kalkmadan, kapitalizm, kendiliğinden yıkılmaz.

 

Tarih, toplumsal devrimlerin, öznenin, değişim için harekete geçmesiyle gerçekleşebildiğini gösterir. Ancak özneyi harekete geçirenin de üretim araçlarıyla üretim ilişkileri arasındaki çelişme olduğu ve bu çelişmenin keskinleşmesi sonucu kaçınılmaz olarak öznenin yani çelişmenin esas yönü olan proletaryanın harekete geçtiği ve geçeceği tarihsel gerçekliği vardır.

 

Bu nedenle, kapitalizm, sınıf bilinçli proletarya önderliğinde örgütlü gücün, yani işçi sınıfının ve ezilen kitlelerin birlikte iradi –tarihsel koşullardan bağımsız olmayarak- hareketiyle yıkılır ve yeni bir sistem, sosyalizm kurulur.

 

Marx, “kurtuluş zihinsel”[3] değil derken insanların tarihsel gelişmişliklerinin belli bir aşamasından sonra bunu gereçekleştirebileceğini de belirler. Toplumsal üretim ve toplumsal üretim ilişkileri belli bir seviyeye ulaşmadan, insanlığın nihayi kurtuluşunun da gerçekleşemeyeceği açıktır. Kendi tarihlerini kendileri yapan insanlar, bunu sahip oldukları üretim ve üretim ilişkilerinden bağımsız olarak başaramaz.

 

Üretici güçler ile üretim ilişkileri arasındaki çelişme ya da bir başka söylemle; emek-sermaye arasındaki çelişme olgunlaşmasına karşın öznel güçlerin hareketi olmadan, emek sermayenin iktidarını deviremiyor. 2013 Haziran sonunda, Mısır’da, tarihin en büyük kitle ayaklanması oldu. Bu maddi bir güçtü. Ancak bu güce yön veren marksist bir düşünce değildi.

 

Eğer o kitle Marksist düşünce ile hareket etmiş olsaydı, bugün iktidar, Mısır burjuvazisinin elinde değil, Mısır proletaryası ve emekçilerin elinde olabilirdi. İşte, düşüncenin maddi bir güç haline gelmesi, Mao’nun önemle üzerinde durarak belirttiği, bilincin maddeye dönüşmesi önermesinin pratiksel görüngüsü budur. Düşüncenin madde üzerindeki etkisine ilişkin Mao’da bundan başka bir şey bulunmaz.

 

Ama Lenin’de düşünce ve bilgi üzerine daha etkin belirlemeler bulunur. Felsefe Defteri’ndeki, “Bilgi teorisinde pratiğin yeri” başlıklı notunda:

 

“… nesnel dünyayı sadece yansıtmakla kalmaz insan bilinci, yaratır aynı zamanda”[4] der.

 

“İdealist” Lenin(!)

 

Lenin’e göre insan bilinci sadece nesneyi yansıtmakla kalmıyor, aynı zamanda nesneyi yaratıyor. Özneyi, aynayla karıştıranlara cevaptır bu. Bilinç, maddenin bir yansıması ama aynı zamanda o, maddeyi değiştiren, dönüştüren ve yaratan bir içkinliğe de sahiptir.

 

Verili durumun değiştirilmesi diğer felsefelerin sorunu olmamıştır ama diyalektik materyalist felsefenin en temel sorunu olmuştur. Mao, düşüncenin diyalektiğini bu temelde ele almıştır. Mao’nun “bilincin maddeye dönüşebilirliği” tezini eleştirenler ve bunda “idealizm” bulanlar ise verili durumu yorumlamakla yetinmeyi öne çıkardıkların ayrımında bile olmadıkları gibi “düşüncenin maddeye dönüşmesi”ni inkar etmekle de maddenin içeriğini boşaltarak, madde ve bilinç ilişkisi karşısında materyalist diyalektikten uzaklaştıklarının, ne yazık ki ayrımında olamamışlardır.

 

ÇKP, 1933 yılında Mao’nun görüşlerini kabul etmeseydi Çin devrimi gerçekleşemeyebilirdi. Yine, 17 Ekim Rus Devrimi’nde Bolşeviklerin (elbette Lenin’in görüşlerinin) hakimiyeti olmasaydı, Menşevikler öne çıksaydı, proletarya önderliğinde Rus Proleter Devrimi gerçekleşemeyecek ve sadece Çarlık rejiminin devrilmesiyle yetinilecekti. Bu düşüncenin önemi ve madde üzerindeki belirleyiciliğinin en yakıcı örneklerini oluşturur. Çünkü düşünce maddeden gelmesine karşın maddenin hareketine yön verebilir, onun hareket biçimini değiştirebilir.

 

Siyasal iktidar mücadelesinde her sınıf kendi partisiyle ortaya çıkar ve o parti içinde örgütlenerek iktidar mücadelesi verir. Proletarya, burjuvaziden iktidarı almak için, kendi sınıf partisi yani Komünist Partisi (KP) önderliğinde örgütlenmeden, burjuvaziden siyasal iktidarı alacak bir güce erişemez. Kalabalık bir yığın olması, kendiliğindenci hareketlerin varlığı sorunun özünü değiştirmez. Proletaryanın düşüncesi KP’de somutlaşır, maddeleşir ve harekete geçer. Bazı revizyonistlerin ve “sol” liberallerin ileri sürdükleri gibi iktidar değişimi kendiliğinden olmuyor. Proletaryanın kendi siyasal partisi olmadan, burjuvaziden iktidarı alıp kendi iktidarını kuramaz. Bu, madde-düşünce ilişkisinin yalın bir anlatımı ve göstergesidir. Ve aynı zamanda; “devrimci teori olmadan devrimci pratik olmaz” önermesinin kendisidir.

 

Düşünceyi maddeden ayıranlar, madde ve düşünceyi karşı karşıya koyanlar, madde ve düşüncenin diyalektik birliğini gözardı edenler; Marksist teorinin değiştirici yönünü ve onun kitleler tarafından kavranılıp sahiplendiğinde, devrimci gücünü de tam olarak kavrayamazlar ve anlayamazlar.

 

Teori’nin (düşüncenin) madde üzerinde etkisi yoksa, E.Hoca, Mao’ya tavır alır almaz, o güne kadar keskin “Maocu” olanların bir kısmının, anında Mao karşıtı olmaları nasıl açıklanabilir?

 

Aslında, Mao karşıtları her gün yaşadıkları kendi hareketlerini inceleseler, düşüncelerindeki gelişmeleri ve değişimleri (düşünce diyalektiğini) izleseler, Mao’ya bu tür anti-bilimsel eleşitirileri getirmeyeceklerdir. Mao’nun düşünsel hareketinin soyutlanmasını, herkes ya da her sınıf, kendine sınıfsal yapısını belirleyen üretimdeki yerine -maddi duruşuna- göre yorumluyor. Bir başka söylemle; Mao’yu bir varlık olarak ele alırsak, onun hareket tarzının yansımaları, bazılarında farklı farklı yansımalara neden olabilmiştir. Bu da anti-diyalektik değil, materyalist diyelektiğin doğrulanması, Mao’nun diyalektik materyalist felsefesinin doğrulanmasıdır.

 

Bütünlüklü bir toplumsal bilimdir Marksizm. Toplumsal varlığın ulaştığı maddi gerçekliğinin en yüksek seviyenin yansımasıdır. Marksist bilinç, kendiliğinden, durup duruken ya da Marx’ın bir doğa üstü güce sahip olmasından ve tanrının kulağına fısıldamasından değil toplumlar tarihinin maddi üretiminin, üretim sürecinin ve üretim ilişkilerinin bütünsellikli hareketinin yansıması olarak ortaya çıkmış toplumsal bir bilinçtir.

 

Toplumsal hareketlerinin bir soyutlaması olarak teorileştirilmiş, bilim haline getirilmiş ve yeniden toplumların hareketine yön-biçim vermek için insan (işçi sınıfı) tarafından toplumsal pratiğe uygulanmasının bilinçli mücadelesi veriliyor. Sosyal (toplumsal) bir varlık olan insanın düşüncesi (bilinci) de toplumsaldır. Düşüncenin gelişmesi, maddenin evrimleşmesinden bağımsız olmadığı gibi, toplumsal bilinç de toplumların evrimleşmesinden bağımsız değildir.

 

Toplumsal bilinç geriye gider mi? Hayır! Bu eylemin gerçekleşmesi için maddenin ilk haline yani toplumun geriye gitmesi gerekir.  Bu ise diyalektik materyalizme ve elbette maddenin varoluş biçimi olan onun hareketine terstir.

 

Kapitalizm gücünü, toplumsal üretimini sürdürüyor. Bu, eski ile yeni arasındaki toplumsal mücadelenin iç içeliğinin bir ürünüdür. Bugün nasıl ki, feodalizme geriye dönülemezse, komünizmden de kapitalizme geriye dönmenin toplumsal maddi koşulları olmayacaktır. Ne toplumsal üretim biçimi ve ne de bunun ürünü olan toplumsal bellek, bilinç, düşünce böyle bir şeye dönüşebilir. Çünkü, tarih tekerrür etmiyor, değişim ve dönüşüm içinde daha ileriye gidiyor, maddenin hareketindeki yeni biçimlere bürünmesi gibi, toplumlarda eskileri geride bırakarak daha ileri niteliksel bir biçime bürünerek devam ediyor. Hareket halindeki madde dönüp-dolaşıp eski halini almıyor. Maddenin bu hareketi toplumlar içinde geçerlidir. Maddenin hareketine karşı çıkanlar ve tarihin kendini tekrarlamaktan ibaret olduğunu ileri sürenler, yalnız ve yalnızca metafizik düşünce tarzına sahip olanlar olmuştur.

 

Kapitalizmden sosyalizme geçişi belirleyen elbette üst yapı değildir. Bunun maddi bir temeli vardır. Yani üretici güçler ile üretim ilişkileri arasındaki çelişme. Bu maddi temel olmadan, düşünsel olarak sosyalizmi savunmak ya da askeri bir darbeyle iktidarı almak sosyalizmin temelini yaratmaz.

 

Yine aynı şekilde, sosyalizm kurulduktan sonra sınıfları ortadan kaldırımadan kapitalizme dönüş ya da bir başka söylemle burjuvazinin tekrar iktidarı ele geçirme olasılığının maddi üretim temelleri vardır. İşte, toplumsal varlığın belirleyiciliğinden kasıt budur. Düşünsel olarak ne denli ileri olursa olunsun, o düşüncenin güçlü bir maddi temeli yoksa hayat hakkı bulma olasılığı da yoktur.

 

Çünkü;

 

“Eğer –der Marx- proletarya zaferi kazanırsa, bu hiç de toplumun mutlak yanı durumuna geldiği anlamını taşımaz, çünkü o bu zaferi ancak hem kendi kendini hem de kendi karşıtını kaldırarak kazanabilir. Öyleyse, onu içeren karşıtı olan özel mülkiyet kadar, proletarya da ortadan kalkmıştır.”[5]

 

Sorun böyle kavranmazsa, sosyalist ülkeler de burjuvazinin tekrar iktidarı ele geçirmesinin nedenleri doğru temellerde değerlendirilemez. Diyalektik materyalizm, mutlak içindeki göreliliği ortaya çıkararak değişimi yakalayabilir. Çünkü mutlak gibi görülen şeylerin göreliliği, bilgi sürecinin derinleşmesi, şeyin biçiminden özüne inilmesiyle ortaya çıkarılabilir.

 

Özet olarak, söylemek gerekirse, insanlar, günlük yaşamında; “düşünceni yaşama geçir!” derler. Devrimciler düşüncelerini yaşama geçirmek için özel bir çaba harcarlar. Yaşamlarına düşünceleri doğrultusunda yön vermeye çalışırlar ve düşünceleri dışında hareket edenler eleştirilir. Eleştiri-özleştiri, düşüncelerin pratikle çelişmesi sonucu ortaya çıkar ve bu ikisinin uyum içinde ve düşüncenin pratiğe yöne vermesini koşullar. Bu anlamda düşünce maddeye madde düşünceye dönüşür. Bunu ileri sürmek idealizm değil, tersine, idealist diyalektikle materyalist diyalektiği birbirine karıştırmak ve idealizm penceresinden materyalizme bakmak demektir.

 

Varlıkla bilincin birbiriyle ilişkisinin bir bütünsellik içinde ele almak böyle olur ve buna düşüncenin materyalist diyalektiği denir. Bu, elbette idealistler gibi, maddeyi yaratanın düşünce (Tin) olduğundan hareketle değil, düşüncenin maddenin bir yansıması ve ürünü olarak ele alınması içinde bir ilişki diyalektiğidir.

 

Ama, ne yazık ki Mao’yu “idealizm”le eleştirenler, düşünceyi idealist-metafizik kampına ait olarak gördüklerinden ve bunu ele alış tarzları da idealist diyalektik penceresinden olduğu için düşüncenin materyalist yanı yok sayılıyor. Sonuçta, neredeyse “düşünce” demekten korkar hale gelerek, saf mekanik maddeci olup çıkacaklar.

 

Oysa, madde-düşünce diyalektiği materyalist bir şekilde ele alındığı zaman, sorunlar daha bütünsellikli bir şekilde ele alınabilir ve de çelişmeler doğru bir biçimde çözümlenebilir. Düşünce, nesnellikten koparılmadan ve onun en yüksek ürünü olduğu bilinciyle hareket edilmesi ve bu nesnel paratikten çıkan düşünsel ürünün kendi ana kayanağına, kendini üreten yere daha yüksek bir şekilde yönelmesi, değiştirmek istemesi ne reddedilebilir ne de inkar. Düşünce-madde özdeşliği bu çerçevede ele alınmalıdır. (Bitti)

 

Kaynaklar:

 

Lenin, Nisan Tezleri ve Ekim Devrimi, 7. Baskı, Sol Yayınları

Marx-F. Engels, Felsefe Metinleri, s. 58, İkinci Baskı, Sol Yayınları

Marx-Engels, Alman İdeolojsi, s. 44-45

Lenin, Felsefe Defteri, s. 172, Sol Yayınları

Marx-Engels, Kutsal Aile, s. 62

 

 

ANALİZ | Marksist Düşüncenin Diyalektiği (1)

 

ANALİZ | Marksist Düşüncenin Diyalektiği (1)

 ANALİZ | Marksist Düşüncenin Diyalektiği (1)

Sonsuz harekete sahip maddenin yansıması olan düşüncenin de hareketi sonsuzdur. O tek bir noktada durup kalmaz ve maddeyle kendi arasında da bir çelişme vardır. O çelişme, doğru bildiği şeyden şüphe etmektir. Bu şüphecilik düşüncenin sonsuz gelişimini ve kendini ilk çıktığı hal olmaktan aşarak yeniden pratiğe dönmesinde bulur.

Küçük burjuva mekanik ve pozitif düşünsel yaklaşımlar, maddeyi, madde kavramını, basitçe, her şeyin başına yerleştirerek dünyanın “türdeş” olduğundan hareket ederler ve “dünyanın sonal ve bir tek maddi yapısı”[1] olduğunu ileri sürerler. Böylece, farklı çelişmeleri görmezden gelerek “tek düzelik” düşüncesine sahip olurlar.

 

Düşüncenin nereden geldiği materyalistler için bir muamma olmaktan çıkması, Marx’tan bu yana daha bir nettir.

 

Marx şöyle diyor: “Düşünceyi, düşünen bir maddeden ayırmak olanaksızdır. O (düşünce, ÖG) bütün değişikliklerin öznesidir.”[2]

 

Felsefi olarak idealizmin ideolojik ölümü, Komünist Manifesto’nun bütün dünyaya ilan edilmesiyle birlikte gerçekleşti. Bu aynı zamanda diyalektik materyalist felsefenin tarih sahnesinde yerini bütün ideolojik ve teorik görkemiyle almasıydı.

 

Marx ve Engels, “toplumsal bilinç toplumsal varlığın yansımasıdır” derken, kendilerinden önceki filozofların açıklamalarının en üst noktasını, en son gelinen aşamayı ve toplumun geldiği maddi aşamanın bir yansımasının özlü ve dahice açıklamasını yapmışlardır. Marx’tan önce bu yapılamazdı. Çünkü bunun toplumsal temeli yoktu. Filozoflar, kendi çağlarının açıklamasını yapmakla yetinmişlerdi. Daha ileri de gidemezlerdi. Hegel diyalektiği ve Feuerbach materyalizmi kapitalist toplumun açıklanmasıydı.

 

Marx ve Engels bunu daha ileri götürdü. Ve kapitalist toplumun bir üyesi olan proletaryanın toplumu daha ileriye taşıyacak diyalektik materyalist felsefesini oluşturdular. Önceki filozoflar sadece bulundukları çağı yorumlamakla yetinmişlerdi. Marx ve Engels, yorumun yanında bunun değiştirilmesinin mücadelesinin de verilmesi gerektiğini söylediler ve düşündükleri gibi yaşadılar. Düşüncelerini eylemlerinden çıkardılar ve eylemlerine düşünceleri yol gösterdi. Onlar, Marksizm’i bir dogma değil, sınıfın eylemlerine yön verici bir bilim olarak ele aldılar.

 

Bu bölümde, düşüncenin maddeye nasıl yön verdiği ve madde üzerindeki etkilerini biraz daha açmaya çalışacağız. Madde-düşünce, varlık-bilinç ilişkisinin tanımlanması; Marksizm’in ortaya çıkmasından bu yana idealistlerle diyalektik materyalistler arasındaki mücadelede görülebilir. Bu tanımlama sorunu, bu kadar önemli ve etkileyici olmasaydı, maddenin hareketine bakar durur olurken; algısal bilgiden ussal bilgiye varmanın erdemine, pratikten çıkan teorinin daha üstün bir şekilde tekrar pratiğe müdahale etmesinin bilincine ulaşamaz ve eylemlerimizi, ereklerimizin gerçekleştirilmesi için kullanamazdık.

 

Maddenin hareketinin incelenmesi, düşünce ve bilinç ve nihayetinde derli toplu bilimsel bir düşünce haline getirilmesi, insan bilgisinin disiplinlere ayrılması, kavramlaştırılması, kategorileştirilmesi, soyutlanarak teori haline getirilip ve tekrar pratiğe dökülmesi insana ait, insanın düşünme yetisine özgü bir durumdur. Madde ve maddenin hareketi, tüm canlılardan ve de düşünen insandan önce de vardı.

 

İnsan gibi düşünme yetisine sahip olmayan hayvanların, maddenin hareketini soyutlama ve bir düşünce haline getirme ve onu pratiklerine yön vermek için kullanma özellikleri olmadığından, bu durum, düşünen insanın ortaya çıkmasını bekledi. Marx, şöyle der:

 

“Üretici güçlerde, sürekli büyüme; toplumsal ilişkilerde sürekli yok olma; düşüncelerde, sürekli oluşma hareketi vardır; değişmez olan tek şey, hareketin soyutlanmasıdır”[3]

 

Marx’ın belirttiği, değişmez olan tek şey hareketin soyutlanmasıysa, bu soyutlanmanın da pratiğe tekrar inmesi ve ona yön vererek somutlanması söz konusu olacaktır. Düşünen insan, yani özne, maddenin (nesnenin) hareketini soyutlarken, onu salt soyutlamak için değil, kendi yaşamına yön vermek ya da Marx’ın ünlü formülüyle söylersek “maddi yaşamını yeniden üretmek” için bu soyutlamayı pratiğe, yani, tekrar maddeye dönüştürmek, maddeye biçim vermek ve onu kendi çıkarları doğrultusunda değiştirmek karşı karşıyadır.

 

Öznenin bu eylemi, insan olmanın olmazsa olmaz bir sonucudur. İnsan, nesneyi bilincinde düşünce olarak yansıtırken, onu birebir yansıtmanın ötesinde, onu yeniden üreterek, nesneye biçim verir.

 

Mekanik materyalistler, insan düşüncesini salt soyutlama kategorisinde bırakıp onun somuta inerek pratikle bütünleşmesini ve nesneye biçim verirken ve onu değiştirirken, kendisini de yeniden ürettiğini göremiyorlar.

 

Düşünce kapasitelerini mekanik materyalizmle sınırlayanlar, Lenin, ünlü; “Devrimci teori olmadan devrimci pratik olmaz” sözünün üzerinde, bunun felsefi olarak ne anlama geldiğini –sık sık tekrarlamalarına karşın- düşünmemişlerdir ya da soruna dogmatik olarak yaklaşmışlardır. Mao’yu “idealist” olarak eleştirenlerin, bunu görmezden gelmelerinin bir açıklaması vardır elbet, ama, gerçek şu ki; burada anlatılmak istenen insan bilincinin insan pratiğine yön verdiği, devrimci bir bilinç (teori) yoksa devrimci bir hareketin de olmayacağının anlatılmasıdır. Burada, düşünceyi öne çıkaran Lenin, düşüncenin nesnel dünyanın yansıması olduğunu reddetmemiştir.

 

Felsefe soyutlamadır ama somuta götürür. Marksist, teori de pratiğin soyutlamasıdır ama o burada durmaz, soyutu somuta indirerek pratiği devrimcileştirip zenginleştirir. Bilinç nesnesinin karşıt niteliği, bilincin de karşıtlığını koşullar. Her nesne iki karşıt şeyin bir birliği ise, bu nesnenin bilinci de aynı şekilde karşıtıyla vardır. Yani, düşünce ya da bilinç karşıtsız varolamaz. Bu anlamda, Lenin, diyalektiği, Marksist bilgi teorisi olarak tanımlamıştır.

 

Ortada binlerce pratik var ve her sınıfın pratiği de kendi sınıfsal çıkarları doğrultusundadır. Bu sınıfların pratiklerine yol veren kendi sınıfsal düşünceleridir. Ancak, sınıfsal bilinç, o sınıfın maddi yaşamından gelir. Proletaryanın Marksist düşüncelere sahip olmadan hareket etmesi, sınıfsal çıkarlarını gerçekleştirmede başarılı olamayacaktır.

 

Ama sınıf bilinçli olarak hareket ettiğinde hareket tarzı sınıfsal çıkarları doğrultusunda olacaktır. Teori de bir bilinçtir ve maddenin hareketinin soyutlanması ve yeniden pratiğe dökülmesidir. Bu ise bilincin, gücünü ve madde üzerindeki etkisinin hareketini ortaya koyar.

 

Yapısalcı anlayışlarla Mao’nun felsefi anlayışı da aynı değildir. Örneğin Althusser’in “teorinin nesnesi” ile Mao’nun teorik nesnesi aynı şeyler değildir. Althusser[4] teoriyi yine teoriden çıkarırken, Mao’nun teorisinin kaynağı ise sınıf mücadeleleri pratiğidir. Felsefede yapısalcı anlayış, değişimin karşısında statik kalmayı yeğler, aynı Hocacılar gibi.

 

Mao’da, Marksizm, pratiğin önünü devrimci tarzda açan bir eylem kılavuzudur. Bundan dolayı da Mao’nun düşünceleri komünist partilerine, burjuvaziye karşı sınıf mücadelesinde yol gösterir ve burjuvazi karşısında devrimci kalmalarını ve sınıf mücadelesinde kararlı olmalarını sağlar.

 

Mao’nun görüşlerini savunanların örgütsel çalışmalarda en çok yineledikleri sözlerden biri; “siyasal çalışma bütün çalışmaların can damarıdır” sözüdür. Siyasal çalışma maddi değil düşünseldir. Düşüncelerin harekete geçirilmesi ve bunun pratiğe uygulanmasıdır. Mao’yu “idealistlikle” suçlayanların anlayışıyla hareket edecek olursak; “bu idealizmdir ve düşünceyi öne alıyor” yargısına varabilir; “pratik çalışma bütün çalışmaların can damarıdır” diye altı çizili bir not düşmekten kendini alamazlar.

 

Mao’nun bu özlü söylemi, Lenin’in “devrimci teori olmadan devrimci pratik olmaz” önermesinin başka bir biçimdeki açıklamasıdır. Düz mekanik mantığın düşünce ile madde arasındaki ilişkiyi tek yönlü ele alan ve maddenin teori haline gelmiş kendi hareketini küçümseyen ve onu sıradanlaştıran yaklaşımlarla, sınıf bilinçli proleterler, sınıf mücadelesi içinde her zaman karşılaşacaklardır.

 

Siyasal mücadelede kendini dogmatik ve öznelcilik olarak gösteren bu felsefi yaklaşımlar, her zaman işçi sınıfının burjuvaziye karşı verdiği sınıf mücadelesinde ayak bağı olacak, onu yanlış yönlendirmelere sevk edebilecektir. Bu nedenle, bu tür anlayışlara karşı ideolojik ve siyasal mücadele, işçi sınıfının burjuvaziye karşı verdiği iktidar mücadelesinde belirleyici bir yere sahiptir. Mao’da “Pratik Üzerine” ve “Çelişme Üzerine” adlı makalesini ÇKP içindeki dogmatizmi geriletmek, diyalektik materyalist anlayışı egemen kılmak için yazmıştır. Yani, bir gereksinimin ürünü olarak ortaya çıkmıştır.

 

Yine Mao’nun “Kültür Devrimi” bu anlayıştan hareket eder ve bilincin maddeye dönüşmesi ve kitlelerin elinde bir silah olarak kullanılmasıyla, yeni ve komünizme kadar binlerce devrimin örneğini oluşturur.

 

Engels, diyalektiği şöyle tanımlar: “Gerçekte diyalektik, doğanın, insan toplumunun ve düşüncenin genel hareket ve gelişme yasaları biliminden başka bir şey değildir.”[5]

 

Düşünce önemsiz olsaydı, sosyal yaşama yön verici ve dönüştürücü bir niteliği olmasaydı, Marx gibi bir deha, ömrünü DAS KAPİTAL’in sayfaları arasında bitirmezdi. Maddenin hareketini bilince dönüştürebilen insan, bilinci de maddenin hareketini yönlendirmede kullanabilme yeteneğine sahip olabileceğini çıkarsaması zor olmasa gerek.

 

Düşüncenin dönüştürücü, maddeye şekil verici, değiştirici ve geliştirici olan bu diyalektik hareketini görmeyip onu salt maddenin kaba bir yansıması olarak ele almak, kendi tarihini yapan insanı hafife almak olduğu gibi aynı zamanda maddenin diyalektik hareketinin bilincinde de olmamaktır. Pratikten çıkan düşünce, kendini daha üst (yüksek) bir biçime bürünmüş haliyle yeniden pratiğe döndüğü taktirde, pratiği geliştirdiği oranda kendini üretebilir, maddileşebilir. Pratiği değiştirdiği oranda bir önceki düşüncenin daha ilerisi ve onun bir yadsıması olarak yeniden pratiğe dönecektir. Bu düşüncenin diyalektik hareketidir.

 

Mao’nun düşünce diyalektiği, sürekli olarak pratiğin devrimcileştirilmesi, devrimci pratikten çıkan düşüncelerin yine daha üst bir şekilde pratiği daha ileri bir noktada yeniden devrimcileştirmesinin felsefesidir. Bilincin maddeye maddenin bilince dönüşmesi önermesi, madde-düşünce diyalektiğinin özlü açıklamasıdır. Bu, diyalektik materyalist felsefenin ta kendisidir.

 

Sonsuz harekete sahip maddenin yansıması olan düşüncenin de hareketi sonsuzdur. O tek bir noktada durup kalmaz ve maddeyle kendi arasında da bir çelişme vardır. O çelişme, doğru bildiği şeyden şüphe etmektir. Bu şüphecilik düşüncenin sonsuz gelişimini ve kendini ilk çıktığı hal olmaktan aşarak yeniden pratiğe dönmesinde bulur.

 

Ancak, düşüncedeki devrimci dönüşüp düşüncenin pratiğe uygulanması ve pratiği daha ileriye götürmesinde ortaya çıkar ki, bu düşüncenin kendini yeniden üretmesi ve maddeye dönüşmüş halidir.

 

Düşünce maddenin iç çelişkilerin bütünlüklü bir yansıması olarak da algılanmalıdır. Maddenin bu iç çelişmelerinden hareket eden düşünce, onu yönlendirmesi ve ona yeni bir biçim vermesi gibi diyalektik bir harekete de sahiptir. Düşüncenin diyalektiğini maddeye hareketi veren onun iç çelişmelerinden soyutlayarak ele alanların “vülger marksizm” ile de felsefi bağlamda bir akrabalıkları olduğu bir gerçektir.

 

İnsan bilgisinin durmadan ilerlemesi, üretici güçlerin gelişmesi, bilimsel buluşlarla birlikte maddi üretimin ve insan bilgisinin gelişmesi ve bunların toplumsal yaşama yansıması, düşüncenin maddeye dönüşmesinin en yalın örneklerini bize verir. Bilgi, maddenin hareketinin kavranması, çelişmelerinin ortaya çıkarılması, çözülmesi ve bu bilgiler ışığında maddenin hareketine yön verilmesidir.

 

Teori, hareketin temel özelliklerini, onun yasalarını, gelişme yönünü, kaçınılmaz olarak nereye evrileceği ve izlenmesi gereken yönü ortaya koymaktır. Nesnel gerçekliği en yakın bir şekilde düşüncede somutlaştırmak ve ortaya çıkarmaktır. Yapısalcılığın ve dogmatizmin düşünce sistematiğinde, düşüncenin maddeyi dönüştürme eylemi yoktur. Madde ve düşünce arasındaki diyalektik ilişkiyi reddedenler, “düşünce maddenin yansıması”nı kabul etseler de düşünceyi nesnesinden kopararak, diyalektik materyalizmi, dogmatizmin yavan totolojisine kurban ederler.

 

Marx, Grundrisse’nin Giriş’inde şöyle der: “Genel olarak üretim soyut bir kavramdır, ama ortak özellikleri gerçekten saptayıp belirlediği ölçüde bizi yinelemelerden kurtaran ussal bir soyutlamadır. Bununla birlikte, bu genel niteliğin, ya da karşılaştırma yoluyla yalıtılan bu ortak öğenin kendisi, öğeleri birbirinden ayrılarak değişik belirlemelere bürünen eklemlenmiş karmaşık bir bütün oluşturur”[6]

 

Soyutlanma algısal bilgiyse, somutlama ise ussal bilgiye ulaşmaktır. Yani, düşünce maddenin soyutlanması ve en yüksek ürünü olarak da somutlanması olarak nitelendirilebilir. Maddenin hareketinin tüm ayrıntılarının bilincine varılması, çelişmeli yönlerinin bilince çıkarılması ve bunların niteliğinin kavramsallaştırılması düşüncenin bu sürecinde gerçekleşir ve düşüncenin maddeye hükmetmesi (onu değiştirip dönüştürmesi) ise ancak bu sayede gerçekleşebilir.

 

Ressam, heykeltraş, film senaristi vb. sanatçıların ortaya çıkardıkları eserleri, onların düşüncelerinin maddileşmiş halidir. Ressam, resim yapmadan önce onun düşüncesini oluşturur ve ondan sonra o düşüncelere fırçalarıyla tuval üzerinde hayat verir. Heykeltraş da aynı şekilde, düşüncelerine hayat verir. Bu bilinçli bir insan etkinliği olarak ele alınmalıdır. Toplumların tarihsel gelişmelerindeki entellektüel (bilinçli) insan (onu biçimlendiren toplumsal nesnellik içinde) etkinliğinin rolü yadsınamaz. (Devam edecek)

 

1- Ivan T. Frolov, Biyolojide Diyalektik Yöntem, s. 7

 

2- Karl Marx-Friedrich Engels, Kutsal Aile ya da Eleştirel Eleştirinin Eleştirisi, s. 196, 1. Baskı, Sol Yayınları

 

3- K.Marx, Felsefenin Sefaleti, s. 118, Üçüncü Baskı, Sol Yayınları

 

4- Bkz. Louis Althusser, Kapitali Okumak, İthaki Yayınları

 

5- Engels, Anti-Dühring, s. 240, 2. Baskı, Sol Yayınları

 

6- Marx, Grundrisse 1, s. 23, Birinci Baskı, Sol Yayınları

 

Ölüm yıldönümünü vesile ederek, Yılmaz Güney'i itibarsızlaştırmayı bir fırsat olarak görüyorlar. Aslında bu tavır sınıfsaldır.

Aslında bu tavır sınıfsaldır.

Fatoş Güney de İthaki Yayınları'ndan çıkan "Camları Kırın Kuşlar Kurtulsun" kitabında o geceyi bütün detaylarıyla anlatıyor.

Ölüm yıldönümünü vesile ederek, Yılmaz Güney'i itibarsızlaştırmak bir fırsat olarak görüyorlar.

 Aslında bu tavır sınıfsaldır.

 

Independent Türkçe'ye konuşan Yılmaz Güney'in eşi Fatoş Güney ise, geride kalanları rencide etmek, üzmek, kırmak istemediğini ancak o gece Hâkim Sefa Mutlu'nun son derece içkili olduğunu belirtiyor ve şöyle konuşuyor:

 

Film çekimindeki sesleri denemek için bir silah getirilmişti. İyi kayıt yapılmadığı ortaya çıktı. Tekrar kayıt yapabilir miyiz dedi. Sonra iş çok başka yerlere girdi. Hayatını kaybeden kişi maalesef bir taraftı. Katil suçlamalarından hicap duyuyorum. Hâkim Bey sözle olsun, şiddetle olsun saldırılarda bulundu. Yılmaz asla kendisini tanımıyordu. Fakat inanın ki bir sanatçı için bu olay ölümden beterdi.

 

 

 

 

Yılmaz Güney'in dünya çapında, sinemasını dünyaya taşımış ve yerini bulmuş bir sanatçı olduğunu, söylenenleri üzüntüyle karşıladığını söyleyen Fatoş Güney; şimdi yeniden alevlenen tepkilere dair ise şu yorumu yapıyor:

 

Bu tepkiler durup dururken verilen tepkiler değil. Ölüm yıldönümünü vesile ederek, Yılmaz Güney'i itibarsızlaştırmak bir fırsat olarak görüyorlar. Aslında bu tavır sınıfsaldır.

 

Onun fikirlerinin, görüşlerinin ve mücadelesinin karşısında olan kişiler tarafından, onu kötü göstermek için gösterilen bir tutumdur ve bizce değersizdir.

 

Çünkü Yılmaz Güney, ülke insanının yüreğindedir, bilincindedir. Sanatını bütün dünyaya ispatlamıştır. Dünyanın en önemli sinema ödüllerini kazanmış, ulusal ve uluslararası camiada aldığı 33 ödülle bunu herkese göstermiştir.

 

 

Yılmaz Güney'i 'bir efsane' olarak niteleyen Fatoş Güney; filmlerinde işlediği konuların hala güncel ve evrensel olduğunu da hatırlatarak "Yılmaz'ın uğruna yıllarca cezalar aldığı görüşleri, başta Kürt sorunu olmak üzere hala güncelliğini koruyor" diyor.

 

Fatoş Güney, ancak bütün eleştirilere rağmen Yılmaz Güney'in yarattığı ve halen yaşayan çizginin 'sarsılmaz' olduğunu da vurguluyor.

 

 

Peki, 13 Eylül 1974'te ne oldu?

 

Mutlu'nun öldüğü gecenin yakın tanıklarından, Yılmaz Güney'in de asistanı olan yönetmen Ali Özgentürk yıllar sonra Sefa Mutlu'nun ölümüyle sonuçlanan geceyi şu sözlerle anlattı:

 

Olayın yaşandığı tarihte Adana Belediye Başkanı Ege Bagatur, ekibin bulunduğu Yumurtalık'ta denizin kenarındaki otelin gazinosuna akşam yemeğine geldi.

 

Yılmaz Güney hepimizin bu yemekte olmasını istedi. Bir masaya Belediye Başkanı Ege Bagatur, Yılmaz Güney, eşi Jale Fatma Pütün, öğretmen Murteza Timur, Şerif Gören ve ben oturdu.

 

Gazino ağzına kadar doluydu. Bir süre sonra deniz kenarından karartı şeklinde bir adam gelerek gazinoya girdi. Sarhoş olduğu her halinden belliydi, ayakta bile doğru dürüst duramıyordu. Birdenbire 'Ulan sana Yılmaz Güney mi diyorlar. Yılmaz Güney kim?' diyerek küfretmeye başladı.

 

Herkes şaşırmıştı. Yılmaz adama hiç cevap vermedi. Birtakım kişiler araya girerek adamı gazinodan uzaklaştırdılar. Daha sonra ağır ceza hâkimi olduğunu öğrendiğimiz bu adam, yani Sefa Mutlu, ailesiyle birlikte gazinonun az ilerisinde bir kampta kalıyormuş.

 

Bir süre sonra yine geldi. Yine sarhoştu. Bu kez Yılmaz'ın eşiyle ilgili çok ağır bir söz söyledi. Ne olduysa işte o anda oldu. Gazino birdenbire karıştı.

 

 

 

 

Fatoş Güney de İthaki Yayınları'ndan çıkan "Camları Kırın Kuşlar Kurtulsun" kitabında o geceyi bütün detaylarıyla anlatıyor. Güney'in o geceye dair ilk tanıklığı şöyle:

 

Silah sesi duyulduğunda adeta bir ağır çekim sahnesinin içindeymişiz gibi Yılmaz'a doğru koştum. Etrafta bir sürü insan vardı ama hiçbir yüzü seçemiyordum.

 

Yılmaz kanlar içinde yerde yatan adamı hastaneye götürmek için çabalıyordu. Elindeki silahı aldım, koşarak gazinonun mutfağına gittim. Herkes dışarıya çıkmıştı bile. Silahı sanayi tipi buzdolabının arkasına sakladım. Otele doğru koştum. Odaya çıkıp arabanın anahtarını kaptım.

 

Hızla geri dönüp Yılmaz'ın yanına koştum. 'Hadi gidelim buradan' dedim. Kabul etmedi Yılmaz. 'Hayır, olmaz' dedi. 'Yardım edin hastaneye götürelim.'

 

Jandarmalar girdi gazinoya. Yılmaz'ın etrafını sardılar. Bileklerine kelepçe taktıklarını gördüm. 'Bu bir kabus' diye geçirdim içimden. Gerçek olamazdı, gözlerimi yumdum ve yeniden açtım. Değişen bir şey yoktu. Askerler Yılmaz'ı götürüyordu.

 

 

Sabaha karşı komutandan beş dakikalık bir görüş izni koparabildiğini ve Yılmaz Güney'in ilk cümlelerinin şu olduğunu anlatıyor Fatoş Güney:

 

Neler oluyor Fatoş, ne oldu Allah aşkına? Nasıl oldu anlamıyorum? Hâkim yaşıyor değil mi?... Koluma sandalyeyi indirince silah ateş aldı. Yarası ağır mı peki, durumu nasıl?

 

 

Fatoş Güney daha sonra eşinin gömleğinin kolunu sıvayıp kolunu gösterdiğini söylüyor:

 

Ağır bir darbe aldığı belli oluyordu. Dirseğiyle omuzu arasında kocaman bir morluk vardı, kolunu hareket ettirirken zorlanıyordu. Acısı vardı besbelli.

 

 

Ve yine Yılmaz Güney'in şu cümlelerini aktarıyor:

 

Arkamızdan sana hatta bana hakaretler ve küfürler yağdırıyordu. Durum tahammül edilecek gibi değildi ama sen soğukkanlılığını koruyordun, ekipten bazı arkadaşlar çoktan ayaklanmıştı.

 

Gazinon ortasındaki setin üzerine çıkıp 'Herkes otursun' diye bağırdın… İşte tam o sırada onu uzaklaştırmak isteyen arkadaşlarının elinden kurtularak bir sandalye kapıp senin üzerine hücum etti. Ben sandalyeyi kafana vurdu sandım, o sırada da silah sesi duydum.

 

 

Fatoş Güney, Yumurtalık hâkimi Sefa Mutlu'nun ölümüne ilişkin soruşturmaya dair de şunları anlatıyor:

 

Yumurtalık hâkimi Sefa Mutlu'nun vurulması olayının soruşturmasını Yumurtalık'ta polis teşkilatı olmadığından jandarma yapmaktaydı. Olayın hemen ardından tutanak tutan jandarma, hâkimi kendi aracıyla hastaneye nakletme çabasında olan Yılmaz'ın otomobilinde arama yapmış, araçta herhangi bir suç aletine rastlanmadığını belirterek zabıt varakasını düzenlemişti.

 

Savcı bölgeye intikal ederek hazırlık tahkikatını yürütmeye, ilk ifadeleri almaya başlamıştı. Ancak gece yarısı bizzat Adalet Bakanlığı tarafından verilen yıldırım emriyle görevli savcı değiştirilmiş, Adana Cumhuriyet Savcılığı'ndan başka bir savcı onun yerine atanmıştı.

 

Bu yeni savcı tanıklara baskı yaparak, kimilerine fiziksel saldırıda bulunup kimine hakaret ederek tahkikatı taraflı bir şekilde yürüteceğinin sinyallerini vermişti bile.

 

Anayasanın 'yurttaşların kanun önünde eşitliği ilkesi' resmen çiğnenirken, ilk tahkikatın gizliliği ilkesi de Adalet Bakanlığı tarafından apar topar görevlendirilen savcı tarafından ihlal edilmiş, yetmezmiş gibi basın-yayın organları da olayı hukukun işlerliğine imkân vermeyecek bir biçimde çarpıtarak yansıtmaktan geri durmamıştı…

 

Yılmaz henüz savunmasını dahi vermeden anonslarda 'eli kanlı katil' olarak tasvir ediliyordu.

 

 

Kovuşturma sonunda 16 Eylül 1974'te iddianamenin hazırlandığını ve Yılmaz Güney hakkında TCK 449. Maddesi gereğince "vazifesini yaptığı sırada veya vazifesini yapmasından dolayı devlet memurlarından birini öldürme" ve 6163 Sayılı Ateşli Silahlar Kanunu'na muhalefetten cezalar istendiğini anlatan Fatoş Güneş hiçbir hafifletici ve tahrik edici nedenin dikkate alınmadığını öne sürüyor:

 

Bir an için farz edelim ki, merhum yargıcı gerçekten Yılmaz Güney öldürmüş. O halde olayda açıkça görülen ağır tecavüz ve tahrik sonucu işlenmiş bir cinayette hafifletici bütün etkenleri unutup müebbet hapis istemek neden?... Kaldı ki savcı tarafından yapılan isteğin gerekçesinde, içkili bir lokantada demlenen yargıcı, görev başında ve görev içinde gösteren bir yargı yanlışlığı daha var.

 

 

Fatoş Güney, Yılmaz Güney'in Kürt sorunu konusundaki tavizsiz tutumu nedeniyle, o dönem kaldığı İzmit Cezaevi'nde öldürülmeye çalışıldığını da söylüyor:

 

Yılmaz'ın 'bardağı taşırması' Kürt meselesindeki fikirleri ve siyasi görüşlerindeki tavizsiz tutumu cezasız kalmayacaktı. Pusu kurulmuştu bile, bileti kesilecekti. Bu iş cezaevinde bitirilmeliydi artık. Kimse ne olduğunu bile anlamayacaktı.

 

Cahil, çulsuz, sahipsiz, dünyadan habersiz, zavallı birini bulup kanına girerek, para vaat ederek dayayacaklardı hapı, bıçağı vereceklerdi eline ve Yılmaz'ın üzerine salacaklardı.

 

El ayak çekildiğinde, Yılmaz'ın yalnız ve savunmasız olduğu bir anda gerçekleştirilecekti operasyon. Cinayet nedeni de kılıfına uydurulmuştu. Yeraltı dünyasında her zaman işleyen o bildik senaryo girecekti devreye. Ünlü olmak isteyen az ünlü bir kabadayı Yılmaz Güney'i vurarak namını yürütecekti.

 

 

Ve saldırı anını da şöyle anlatıyor Güney:

 

Koğuşları birbirine bağlayan koridora açılan küçük hole geldiğinde, arkasında belli belirsiz bir hareket hissetti. Bir kedi gibi yaklaşmakta olanı sezmiş, yine bir kedi çevikliğiyle kenara doğru atılarak üzerine geleni şaşırtmayı başarmıştı. Gözüne parlak bir cismin ışığı yansıdı. Yılmaz o parlak cismi kendine doğru savuran çelimsiz kolu bileğinden kavradı. Kısa bir süre direnmeye çalıştı saldırgan ama başarısız oldu.

 

 

 

 

 

 

 

© The Independentturkish

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bakın adam öldürmem demiyorum, öldürebilirim. Hayati bir tehlikeyle karşılaşsam, başka çarem kalmamışsa yapabilirim. Fakat bir yumrukta, bir tekmede yıkılan, üflesen devrilecek sarhoş bir adamı neden öldüreyim? Bütün hayatı kavgayla geçmiş, bir yığın silahlı-bıçaklı olayın içine girip çıkmış, vurmuş, vurulmuş deney sahibi bir adam, böylesine aciz bir adamı neden öldürsün?

 

 

Bu sözler, Yumurtalık hâkimi Sefa Mutlu'nun ölümüne ilişkin yargılandığı davada savunmasını yapan Yılmaz Güney'e ait.

 

Tam 47 yıl önce söylenmiş bu sözlerin yeniden hatırlamamızın sebebi ise, Güney'in ölüm yıldönümü vesilesiyle ortaya çıkan tartışmalar.

 

Türk sinemasının tartışmasız en büyük yönetmenlerinden ve oyuncularından biri olan Yılmaz Güney, bundan 37 yıl önce 9 Eylül 1984'te Paris'te yaşamını yitirdi.

 

Uzun bir süre yasaklı olan Güney'in itibarı, geride bıraktığımız yıllarda iade edildi. Hatta bu 9 Eylül'de onu ananlardan biri de Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı oldu.

 

Bakanlık Twitter'da yaptığı paylaşımla "Sinemamızın Çirkin Kral lakaplı oyuncusu senarist, yönetmen, yazar Yılmaz Güney'i ölüm yıldönümünde saygıyla anıyoruz" ifadelerini kullandı.

Bakın adam öldürmem demiyorum, öldürebilirim. Hayati bir tehlikeyle karşılaşsam, başka çarem kalmamışsa yapabilirim. Fakat bir yumrukta, bir tekmede yıkılan, üflesen devrilecek sarhoş bir adamı neden öldüreyim? Bütün hayatı kavgayla geçmiş, bir yığın silahlı-bıçaklı olayın içine girip çıkmış, vurmuş, vurulmuş deney sahibi bir adam, böylesine aciz bir adamı neden öldürsün?

 

 

Bu sözler, Yumurtalık hâkimi Sefa Mutlu'nun ölümüne ilişkin yargılandığı davada savunmasını yapan Yılmaz Güney'e ait.

 

Tam 47 yıl önce söylenmiş bu sözlerin yeniden hatırlamamızın sebebi ise, Güney'in ölüm yıldönümü vesilesiyle ortaya çıkan tartışmalar.

 

M. Ali ESER ve Kitabının Devrimci Demokrasi tarafından Kritiği_1_2_3-4

                                                           

 

Kaypakkaya geleneğinin mücadelesini konu alan, onun tarihsel birikiminden edebi türde yapılan yapıtlar azımsanmayacak boyuttadır. Bu eserler anı, öykü, şiir ve son yıllarda da söyleşi röportaj biçimiyle okuyucusunun ilgisine sunulmuştur. Kaypakkaya hareketinin önemli bedeller pahasına edindiği geniş emekçi sınıf tabanı ve devrimci hareket içerisindeki haklı konumu itibariyle, bu eserler ilgi çekicidir.

Bu eserden de görüleceği gibi tarihimiz düz bir seyirde ilerlememiştir. İnişler çıkışlar, yenilgi ve zaferlerle şekillenmiştir. Karşımıza çıkan engelleri aşmada doğru veya yanlış pek çok pratik sergilenmiştir. Bu durumun incelenip, doğru olana ulaşmada yardımcı olabilmesi için en detaylı değerlendirme Muhasebe Belgemizle ortaya koyulmuştur. Hatalarımızın yetmezliklerimizin, feodal ve küçük burjuva geri yanlarımızın samimi bir şekilde eleştirel değerlendirilerek, kitlelerin bilgisine sunulmasından çekinilmemiştir. Bununla da yetinilmemiş tarihimizin kimi dönem ve olaylarını ele alan çeşitli türde yazınsal eserler teşvik edilmiş, gerektiğinde materyal sunulmuş ve tanık anlatımlarıyla beslenmiştir. Bu anlayış eser biçimi ne olursa olsun, tarihi değerlendirmelerden öğrenmenin ne kadar değerli olduğunun yansımasıdır. Nitekim tarihiyle yüzleşemeyen, onu bir bütün sahiplenmeyen geleceği de göremez. Tarihimiz gizli kapaklı bilinmez değildir. Bazı olaylar birkaç defa kitaplara konuda olmuştur. 90’lı yıllarda bundan payını fazlasıyla almıştır. Bunda garipsediğimiz şikayet ettiğimiz bir durum bulunmuyor. Sonuçta her yazar konumlandığı sınıfsal gerçekliği üzerinde ele almaktadır. Bu çalışmalardan öğreniyor ve öğrenirken doğru ve yanlışı ayırt ediyoruz. Nasıl ki tarihimizi konu edinme hakkı yazarda varsa, onun anladığı tarihin eleştiri konusu yapma hakkı okuyucuda vardır. Bizde bu görevimizi M. Ali ESER’in Kırda Ateş Politik II. İsimli kitabı özelinde gerçekleştireceğiz.

 

Öncelikle şunu belirtmekte fayda var; tarihimizden kesitlerin ele alındığı pek çok eserde olduğu üzere, ele aldığımız kitabı okunmaya değer kılan özellik tarihi ele alıyor olmasıdır. Yazarın şunu bilmesi gerekir ki ortaya koyduğu eser edebi yeterliliğinden ötürü ilgi görmemektedir. Bir çalışmaya roman diyerek, onun edebi bütünlüğü sağlanmıyor. Okuyucuyu yazarında bildiğini düşündüğümüz üzere, kitaba yönelten tarihi kesittir.

 

M. Ali ESER’in otobiyografik niteliği de olan kitabının konu edindiği dönem hareketimizin önemli süreçlerinden biridir. 1987 yılında bölünerek DABK ve Konferans isimleriyle iki ayrı kanada ayrılan güçlerimizin, 5 yıl sonra 1992 de birlik kararı almasının peşine 1993’te gerçekleşen OPK dönemini ele alıyor. Tek tek bireylerin samimi istemlerine rağmen, bu süreç doğru değerlendirilmeyerek, birlik sürecinin ilkesiz zeminde ilerlemesi tekrar parçalanarak sona erdirmiştir. Bu dönem Muhasebe Belgemiz başta gelmek üzere, pek çok siyasi değerlendirmeye ve farklı edebi çalışmalara konu olmuş ve olmaktadır. Bunun olması da doğaldır. Tarihimizin ele alınışı ne kadar doğalsa onun bireylerin o süreçte içine düştükleri grupçu, ilkesiz tavırlarını aklamaya malzeme yapılması da doğal değildir. Tarih bir bütündür. Bireylerin tek başına aldığı ve aldığını iddia ettiği tavırlara sığdırılamaz. Tarihimizi, değerlerimizi arka fon olarak kullanarak kendisini aklamaya, paklamaya ve pohpohlamaya yeni bir örnek olarak M. Ali ESER yeni kitabıyla dahil olmuştur. Bunu da bedel ödemekten bir an dahi tereddüt etmeyen yoldaşlarımızın üzerinde tepinerek gerçekleşmiştir. Konu edinmemize de neden olmuştur. Yazarın bu saldırının bir hayli yoğun olması neden olmuştur.

 

Devrimcilere Saldırının Dayanılmaz Hafifliği;

 

Giriş bölümünün ardından kitabın içeriğini inceleyebiliriz. Kitap gerçekleşecek olan Olağanüstü Parti Konferansı’na (OPK) katılacak olan 2 kişinin konferans alanına yolculuğuyla başlıyor. Okuyunca anlaşılacak ki bu kişilerden biri yazarın kendisi Atilla, diğeri de OPK bitiminde G. Sekreter olan kişidir. Yolculuk süresince dikkat çekici biçimde gerçekleşen yazarın iç konuşmaları gereğinden uzun ve karmaşık olabilir. Bu durum okuyucuyu kitaba çekmesi ya da edebi kaygıdan ileri gelmiyor. Yazarın kendisini grupçuluk anlayışından aklama amacından ileri geliyor. Yazar, yani kitapta belirtilen ismiyle Atilla’nın delegelik biçimiyle başlayan grupçuluktan, kendini aklamak için olmayacak saflık ve madrabazlık sergilemektedir. 

İstemeye istemeye aldığını iddia ettiği delegenin OPK başlamadan düşürülmesini de nedense doğru olmadığının yönelik başvurmadık teori bırakmıyor. Hatta bu durumun değerlendirilmesinin birlik sürecini tıkayabileceği iddiasını dahi ileri sürebiliyor. Bu kaygıyla da hareket eden konferans kökenli delegelerin Atilla’nın haklı olmasına rağmen, tartışmayı uzatmayarak delegeliğinin düşürülmesine onay verdiklerini iddia edebiliyor. Hâlbuki Atilla’nın delegelik konusu fazla tartışılmadan, ezici bir çoğunluk tarafından doğru bulunmayarak düşürülür.

 

Şunu belirtelim OPK’da 7 DABK kökenli ve 13 Konferans kökenli delege bulunmaktadır. Alt konferanslarda belirlenen bu delegeler çeşitli bölgeleri temsilen katılmaktadır. Atilla ise faaliyette bulunmadığı Karadeniz Bölge Komitesi (KBK) adına delege olarak alana getirilmiştir. Çalışma yapmadığı bir bölgeden delege olarak OPK’na dâhil edilmesine karşı çıkışların haklılığı açıktır. Ancak yazar bu açıklığa rağmen, karşı çıkışlar karşısında olmadık formüller ileri sürerek boşa düşürme gayretindedir. Bu formüllerin o an’ın sıcaklığında değerlendirilmediği, konuşmadığı bir diğer hayali kurgudan öte gerçektir. Ancak mesele en başından hatalıdır. Almış olduğun oyu saymak yerine, olmaman gereken oylamayı neden belirtiyorsun?

 Sonuçta Atila faaliyet alanı olmayan bir bölgeden, hileyle ve grupçuluk anlayışıyla delege olduğu iddiasıyla OPK’na getirilmiştir. Bu durumda haklı çıkışların sonucunda ‘’delegelik’’ iptal edilmiştir. Bu iptalin nedenini DABK kökenli delegelerin grupçuluğunu ileri sürerek açıklamaya çalışan yazar, nedense yukarıda belirttiğimiz DABK ve Konferans kökenli birleşimden hiç bahsetmez. Bu durumda gösterdiği üzere konferans kökenli delegelerin onayı olmadan delegeliğinin düşmesi olanaksızdır. Grupçuluk mantığıyla elde ettiği delegelik OPK başlamadan sona ermiştir. Yazarın bu noktaya gelinceye kadar sergilediği tavır, kitapta kendisine yönelik ifade ettiği; “artık yere bırak bu köylü saflığını taşımaktan yorulmadın mı bunca sene!” dedirtecek kadar sahtedir.

 

Bu saflığının gerçek olmadığını kitap boyunca OPK’na delege olarak katılan ve o alanda farklı görevleri nedeniyle bulunan DABK kökenli delege ve savaşçılara hakaret, küçümseme vd. saldırısıyla açıktır. Bu saldırılarının yanı sıra konferans kökenli delege ve savaşçıların DABK kökenliler rekabetçi şekilde yansıtarak nitelikli gösterme çabası söz konusudur. Yazar OPK öncesi konferansçı kanat içinde yeralışını, OPK değerlendirmelerinde yaptığı grupçulukla sürdürmektedir. Kendisiyle birlikte alana gelen ‘’Hüsnü’’ nün grupçuluğuna, istemeden dâhil olduğunu ispatlamak için verdiği çaba, DABK kökenli yoldaşları küçümsemeye dönük ifadeleriyle açığa çıkmaktadır.

 

Kitabın öne çıkan bir yanı DABK ve konferans kökenli kadrolar arasındaki siyasi, askeri, örgütsel nitelik farklılığını, bir tarafı üzerek bir tarafı göklere çıkararak gösterilir. Bu sorunlar özelindeki kavrayışsızlığın genel bir durum olmasına rağmen, DABK kökenli kadroları sadece hedefe oturtmaktadır. Bu durum bu günde 94 ayrılığına yaklaşımda görmekteyiz. Yazar niteliksiz göstermeye çalıştığı DABK kökenlilerde seçicidir. 

Hâlbuki düşmanlığı tek tek bireylerden yola çıkarak bütünedir. Bu seçiciliğin nedeni de şuan içinde yer aldığı kolektifin, DABK çizgisinin devamcısı olduğu iddiasıdır. İncelikli bir işçilikle DABK kökenli kadrolara nefretini kusar, bu amaçla Nihat ‘’Baki’’ ve Cem seçilmiştir. Nihat anlaşılır bir hedeftir. Karşı devrimci Hücre’nin başı olduğu daha sonraki süreçte açığa çıkarılmış, tepki doğurmayacak bir isimdir. Ancak kitapta ‘’Baki’’ ismiyle belirtilen yoldaşımızla, Cem yoldaş neden seçilmiştir.

 

Roman da ‘’Baki’’ ismiyle tanınan kişi, yıllarca kırsal alanda mücadelenin ihtiyaçlarını karşılamak için emek vermiş, önemli görevler üstlenmekten geri adım atmamıştır. Bu sürede düşmanla pek çok defa sıcak temas kurmuş ve kararlığından geri adım atmamış yoldaşımızdır. Kırsaldan tedavi amacıyla çıktığı yurt dışından geri dönüşünde sınırda düşmanın eline geçmiş ve uzun yılları bulan tutsaklığa hapsedilmiştir. Bu sürede de kendisine verilen görevleri ağır tecrit koşullarına rağmen sürdürmüştür. Devamında ‘’3. Oturum’’ marifetiyle gerçekleşen darbeden sonra, 2014 yılında yaşanan ayrılıkta Kaypakkayacı hareket saflarında kalarak, yazarın içinde bulunduğu darbeci-oportünist çizginin saldırılarının karşısında durarak mücadelesini sürdürmektedir.

 

Cem yoldaşımız kitapta açık ismiyle de belirtildiği üzere A. Rıza SABUR‘dur. Bilindiği üzere Cem yoldaş hazırlığı yapılan 2. Oturuma katılım için Dersim bölgesine gelen yoldaşlarında içinde olduğu katliamda 16 yoldaşıyla Mercanlarda ölümsüzleşmiştir. Kırsal mücadeleye katılımı öncesi ve sonrasıyla ölümsüzleştiği tarihe kadar, kendisine verilen her görevi geri çevirmeden üstlenen, bu doğrultuda alınmadık görev bırakmayarak, bunu son olarak ölümsüzleşerek en üst düzeye taşıyan yoldaşımızdır. Bu durumun yanı sıra onun mücadelesini sahiplenen ailesinin tavırlarından da bahsetmek gerekir. Bu durumun neden hedef alındığı gösterir. ‘’3. Oturum’’ marifetiyle gerçekleşen darbe karşısında, Cem yoldaşın mirasının taşıyıcılarından ailesi tavır göstererek Kaypakkayacı çizgiden yana duruş sergiler. Bu durum karşısında darbeci-oportünist çizgi sahiplerince aile hedef haline getirilerek yıpratılır.

 

Bu iki yoldaşımız üzerinden yakın zamana kadar uzandığımız gelişmeler, yazarın içine yeni dahil olduğu kolektif tarafından DABK kökenli yoldaşlarımıza saldırılarını görmezden gelme gerekçesidir. Böylece M. Ali Eser’in yoldaşlarımıza saldırılarına sessiz kalınmakla yetinilmemiş, bu yapı bünyesinde yer alan yayınevince de kitap basılmıştır. Böylece iki yoldaşımız şahsında DABK’nin dönem kadroları saldırıya hedef olmuştur. Bu detayı da belirttikten sonra devam edelim.

 

OPK Maoist parti tarihimizde çok önemli dönemeçtir. Ancak sonradan yapılan bazı değerlendirmelerden de anlaşıldığı üzere yeterince bilince çıkarılmamıştır. Bu değerlendirmelerin muhatapları daha çok dönem koşullarını göz ardı eden, kişileri öne çıkaran ve grupçu bakış açısından sıyrılamayan tarzda anlayış getirilmiştir. Bilinmelidir ki birlik süreci OPK öncesi başlayan bir gelişmedir.

 

1987’de ayrılan iki kanat 91 yılını 92’ye bağlayan kışlık üslenme sürecinde birlikte hareket etme kararı başlatarak birlik komisyonunun kuruluşuna imza atılır. Bu doğrultuda merkezi kadrolardan tutalım faaliyet alanlarının belirlenmesine kadar iki kanattan temsilciler atanarak, görevliler tayin edilir. Birlik komisyonu ve merkezi yürütme DABK ve konferans kökenli kadrolarca şekillenir. 92 faaliyet dönemi Birlik Komisyonu’nun belirlediği görevlendirmeler çerçevesinde ilerlemiş ve 93 baharı için OPK görevi önlerine konulmuştur. Yazar ve beraberindeki delegeleri alanda karşılayan ilk birliğin sorumlusu Cem yoldaştır. Yazar bu karşılaşmada Cem yoldaşın yüz ifadelerinden tutalım tavırlarına kadar pek çok olumsuz, karalayıcı tespitte bulunuyor.

 

Öncelikle 92 yılının kışlık üstlenmesinde yaşanan gelişmelerden kısaca bahsedelim. Pülümür ve Munzurlar da bulunan iki üstlenme yeri ve çevresi düşmanın saldırısına uğrar. Kitapta bu bilgiye sahip olsakta, saldırı maksatlıdır. Bu gelişmelerden kaynaklı önemli kadro ve savaşçılarımız yıldızlaşmış ya da sakatlanarak mücadeleden kopmak zorunda kalmıştır. Bu kayıplardan kaynaklı alanda demoralizasyon ve tahribat söz konusu olsa da yazar hiç dile getirmez. Sanki hiç böyle bir süreç yaşanmamış gibi alanda bulunan yoldaşlar duygusuz birer kaya gibi resmedilir. 

Yazarın OPK nedeniyle bulunduğu alanda, 3-4 ay önce yaşanan bu gelişmelerin sohbet konusu olmadığını görüyoruz. Yazarın keyifle kendisini ayrıcalıklı bir yere koydurttuğu emperyalist İsmail ve Alev ile sohbetlerinde, bu kayıplar ve kışın yaşanan süreç konu edilmez. Eşyanın tabiatına aykırı bir durum. Çok önemli kadrolar ya ölümsüzleşmiş ya da sakatlanarak mücadeleden kopmak zorunda kalmıştır. Ancak sohbet konusu değildir. Veyahut bu sohbetler gerçekleşmiş, kitabın amacı dışına değerlendirilerek konu edilmemiştir. Böylesi bir durumun şehirden kırsal alana gelenler tarafından sohbet konusu yapılmaması olanaksız. Taş olsa çatlar denecek süreç yaşanmıştır. Yazar Cem’le ilk karşılaşmasından sayfalarca olumsuz kötümser değerlendirmede bulunmak yerine, üstte belirttiğimiz gelişmeleri de dikkate alarak anlayışlı, iyimser yorumlar yapmak yoldaşça olandır. Fakat yazar merkezine kendisini koyduğu nesnellikten uzak bir değerlendirmede bulunuyor. 

Dünya yansa umrunda olmayacak şekilde bakıyor. Ardına sıraladığı Cem’in davranışlarına yönelik olumsuz tespitleri yerine, nedenine ilişkin baş başa oturup sohbet etmeyip, otuz yıl sonrasına taşımak samimi değildir. Yazarın kendisine zorlama bir şekilde hedef alarak seçtiği Cem yoldaş ise yanlış bir tercihtir. Bulduğunu sandığı cevher suya  atıldığında eriyen cinstendir. Yazarın kitaptan bir bölümde unutamadığını ifade ettiği Cem yoldaşın güler yüzü yıllar öncesinde kalmamış, onu tanıyan pek çok yoldaşının da hafızasındadır. Yoldaşlarına karşı samimi, fedakarca yaklaşan ve naif yüreği davranışlarıyla açığa çıkan yoldaşlarımıza saldırmayı yazar kendisine hak görebiliyor.

Yoldaşımızı Suriye ve Rojava Kürt halkının katili Esad’a benzetebilecek kadar kendini kaybeden bilinç zehirlenmesi yazar yaşıyor. Yanlış anlamadığınız yazar; “bu fotoğraf karesi, yıllar önce gazetelerde görüldüğü, Hafız Esad’ın yana dönerken çekilmiş ünlü görüntüsü ile neredeyse aynıdır. Zihinin nasıl olurda böyle bir oyun oynadığını anlamasa da, Cem’le göz göze gelişi, canlanmış o resimle göz göze gelmiş hissi yaşattı. 

Tek farklılık Cem’in yıllar öncesinden aklında kalan gülüşünün bozulmadan tekrar etmesiydi.” (S.78 diye aktararak ona göre oyun olan benzetme bize göre yıldızlara saygısızlıktır.) Arap, Kürt vd. halkların katili Hafız Esat, ömrünü devrimci mücadeleye adamış ve bu uğurda ölümsüzleşen yoldaşımıza benzetiliyor. Teşbih, benzetme yönetimi roman ve öykü yazımında sıklıkla başvurulur. Yazar bu yöntemi birbirine zıt karakter ve anlayıştır. 

İki kişiyi bir araya getirerek kullanıyor. Bedel ödemekten bir an dahi geri adım atmayan ve bu uğurda yıldızlaşan yoldaşımıza karşı hoyratça, kendini bilmez şekilde kullanabilmiştir. Yazar benzetme yaptığı Esat’ın görüntüsüyle 30 yıl sonra bile eşleştirebiliyor. İçindeki nefret ve düşmanlığın geldiği boyutun bir örneğini M. Ali Eser sunuyor. Hayattayken bunu yapmaya cüret edemedim, ölümsüzleştikten sonra yapayım dercesine saldırmıştır.

 

Yazarın saldırıları, hakaretleri sadece bununla da sınırlı değildir. OPK süresince bulunduğu alanda, başına gelen en kötü anıların sebebi olarak da sürekli biçimde ifadelerini bulacağız. Yazarın anlatımlarına bakınca Cem bencil, halden anlamayan, suratsız, duygusuz, kindar vs. vs. diye uzayan iyice iyiye dair hiçbir nitelik barındırmadan devrimci mücadeleye katılan biridir. Yazar Cem’in durduğu yerin tersine aktarımlar yaparak okuyucuyu ona karşı kinlenmeye teşvik ediyor. Yazar ne kadar karalamaya da çalışsa bizler için Cem yoldaş, 1. Oturumun coşkusunu, halayın başında kendisinden geçercesine kutlayan, yoldaş canlısı olarak kalacak. Yazarın Cem yoldaşa ifadelerine geçelim.

 

‘’Cem onu (Atilla) tanımazdan geliyordu, karşılaşınca şu anda ayaklarını donduran kar gibi soğuktu.” (s.51) Yazar bu cümleyi kurarken bir an olsun, Yel Dağı yolculuklarını ayakları donarak atlatabilen yoldaşlarımızı göz önüne alıyor muydu? Kustuğumuz nefretin boyutunu iyi anlamak için hissedebilmek önemlidir. Karşımızdaki taş değil, eti ve kemiğiyle kendini mücadeleye katandır.

 

Devam edelim; (Cem) “dinlenecek misiniz diye sormadan, su ve yemek ihtiyacının olup olmadığını sormadan… ‘Hadi yürüyoruz’ demişti. (s.52) “…eğer Cem bildiğim sesin sahibi ise niye bu kadar soğuk davranıyor? Sorusunun cevabını bulmak stresi, midesine soğuk metalden bir kütle olarak asılıp kalmıştı ve bu his Atilla’nın bütün tadını alıp götürdü sanki.” Bu ifadeler Cem yoldaşla karşılaşmaları üzerine yapılan yorumlardır. Aktardığımız bölümlerden anlaşılacağı üzere yazar da kötümser bir bakış hakimdir. İyi niyetli küçükte olsa bir değerlendirmeye rastlanamaz. İlk karşılaşmanın bu derece abartılı kötümser verilmesi, sonraki yorumların da ne derece incitici olacağının habercisidir. Yazar su ihtiyacını dile getirdi de, içemez misin denildi? Bu nasıl saldırı nesnesi arayışıdır. 

Halk ordusu erlerinden bahsediyoruz, karşınızda faşist Türk ordusu bulunmuyor. Munzurların Erzincan köylerine bakan, herhangi bir noktasından kamp alanı arasındaki mesafe abartılacak uzaklıkta değildir. Yazar günlerce aç ve susuz yürümüş esirler gibi, bu meseleyi saldırı meselesi haline getirmiştir. Şunu da belirtmekte fayda var inandırıcılıktan yoksun. Kendisi de dahil 4 delege karşılanıyor. Ve biride bu durumu eleştirmez? Diğer delegelerden alana ilk defa gelmeyenlerde var. Bu durumu ifade edebilirler.

 

Devam edelim; “Cem’in tavrı başka bir şey söylüyordu; bambaşka bir şeydi. Birbirleriyle karşılaşmış iki hak yolcusunun karşılaşırken ki nezaketinden, kültüründen daha geriydi” oldu olacak yazar düşman gibi karşıladı diyebilirdi. Farklı bir anlam çıkmıyor. “Cem, yabancıydı ve yabancıları alıp, ortaklaşa kurulacak divana oturmaları için karargahına götürüyordu.’’ (s.53) Bu tekrar eden yoldaşlıktan, devrimci bakış açısından uzak olumsuz bakış açısını kitap boyunca okurun kinlenmesi istenircesine okuyoruz. Yazarın amacı bu olmalı, başka türlü bu ifadeler neden otuz yıl sonra kitaba konu edilir. 

‘’Cem’in bu tavrını gördükten sonra ağzını açacak en küçük bir istek kalmamıştı” (s.131) 4-5 saat önce ilk temas ettiği Cem’in tavrı ve söylem şaşkınlıktı” (s.82) Cem yoldaşa saldırıların yanına “Baki” ismiyle belirtilen yoldaşımıza saldırılar eklenir; “Cem’in ve Baki’nin tavırlarından beri, sorarken de birşeye cevap verirken de bir temkinlilik tavrına girdiğini fark etti”. (s.131) Anlaşılan yazarın çocukluktan kalma psikolojik sorunu gün yüzüne çıkıyor. Bilinç altına yerleşen çocukluktan kalma baskılama Cem ve “Baki” tarafından, tetiklenerek yazarı içine kapatıyor. Bu paranoyakça düzeye gelen yaklaşım gösteriyor ki “Baki” ve Cem yazarın üst beynine yerleşiyor ve onu yönetiyor. Düşmanın karşısında işkencelerde onurlu direnişini yere göğe sığdıramayan yazar, “Baki” ve Cem’in tavırları karşısında suspus olduğunu iddia ediyor. Bu nasıl devrimci niteliktir ki yoldaşları karşısında sinik hale kendini getiriyor.

 

“Duygusaldı, tepkiliydi. Ve Cem’le karşılaştıktan şimdiye kadar ki bu iki gün boyunca gördükleri bir insanın on yılda gördüklerine eşit şeyler olarak birikmişti sanki’’ yazar bir ayda ne yaşamış olabilir ki? Aslında bir ayda değil iki kısa günde yaşamış. Acaba 1993’te zorlu kış şartlarında yerleri açığa çıkan Pülümür barınağından güvenli bir alana zorlu ve uzun yolculukla ulaşmaya çalışan 48 yoldaşımızdan biri miydi? Kardelen Hareketi sürecinde, Maoist Parti’ye sızan ajanlar açığa çıkarılırken, yoldaşlar arasında kendiliğinden gelişen güven erezyonunu tersine çevirmek için çabalayan yoldaşlardan biri miydi? Bir Dersim Yetmez Hedef Bin Dersim olmalı! şiarını rehber edinerek Karadeniz’e ilk defa ayak basarak bölgeyi tanımaya çalışan birliğin üyesi midir? Hiçbiri tabi. Mücadele tarihimizi kendi romantizminin malzemesi yapmaya çalışan, tükenmiş bir kişiliktir.

 

Yazar ardı ardına Cem yoldaşla ilgili iddialarda bulunuyor. Ancak nedense karşılamaya gelen birliğin diğer üyelerinin adını bile anmıyor. Hafızasında Cem’in yüz mimiklerini saklayabilen yazar, birliğin diğer üyelerinin ismini vermekten neden çekiniyor? Doğru olmayan ifadelerinin açığa çıkmasını engellemek istiyor. Abartarak verdiği iddialarını, iradi mücadelelerle değiştirme olanağı söz konusuyken, otuz yıl önce yapmadığı sohbeti bugün karalama malzemesi haline getirmiştir. 

Çünkü sorun olarak gösterilenler, somut koşullara ait olmayıp otuz yıl sonrasının saldırı malzemesidir. Cem yoldaşa ilişkin olarak değineceğimiz son konu; bir ay yazarın kaldığı Dersim’de kamp alanından başka bir yere çıkmayan askeri anlamda hiçbir tecrübe sahibi olmayan yazarın, hüznünün OPK (G.S) ağzından Cem yoldaşın komutanlığının sorgulanmasıdır. (Atilla) “Ulaş nitelikli bir yoldaş gerillanın sevgilisi gibi dedi. Evet öyle diye onayladı Hüsnü. ‘Konferans sürecinden beri gözlemledim; bana Sovyet romanlarından anlatılan kızıl ordu kişiliği hatırlattı.’ Bir de Cem’e bak diyen Hüsnü’nün dudaklarında acıyla karışık bir sırıtma oynaştı. ‘Yılların kadroları ama Ulaş’taki esnekliğin alçak gönüllülüğünün zerresine sahip değiller’ diye (Hüsnü) ekledi” (s.327) Okuyucu şu yanılgıya kapılmamalı “Hüsnü”nün ağzından bile bazı ifadeler verilse, yazarın dimağının ürünüdür. “Zerresine sahip değiller” diye çoğul kullanılan ifade dönemin DABK kökenli komutanlarıdır.

Grupçuluğun açık ifadesidir. O zerresine sahip olmayan dediklerinizin pek çoğu yıldızlaşmıştır. Cem yoldaş paramparça edilmiş geriye kalan bedeniyle ailesine ve yoldaşlarına emanet edilmiştir. Bu mücadelenin sizin gevezeliklerinizle mi örüldüğünü sanıyorsunuz? Size kalsa yazı yazarak devrimcilik yapılırdı. Kadro vasfına sahip olan iki yoldaş, hadi varsayalım bu sohbet gerçekleşmiş; biri OPK sonrası Maoist partinin en üst görevine atanıyor, diğeri 1 No’lu  Askeri Bölge Yürütmesi DBK’na atanıyor. 1 aylık gözlemleriyle yazar bizden yani okurdan, Cem’i yaftalamamızı istiyor. Yazar genel bir sorun olarak karşımıza çıkan meseleleri, tek tek kişilerle açıklama hastalığını burada da sergiliyor. 

Biz dönem askeri kadrolarının yeterli beceriye sahip olduğunu iddia etmiyoruz. Muhasebe Belgemizde de belirtildiği üzere geride kalan zaman zarfında, hareketimizin en önemli zaafı Halk Savaşını kavrayış yetersizliğidir. Yazar genel bir sorun olan bu duruma, grupçuluk mantığıyla Konferans kökenlileri yeterli göstererek, karşı taraftan da tek tek bireylere yıkarak, genel bir sorunu çözümsüzlüğe itiyor. Burada anlatmak istediğimiz ne Ulaş ne de Cem yoldaşın askeri anlamda istenilen yeterlilikte olmadığıdır. Çünkü genel bir yetersizlik söz konusudur. Birilerini ya da bir tarafı ezip diğerini ya da diğerlerini yüceltecek bir durum söz konusu değildir. Ayrıca yazar gerçekçi yorumdan da uzaktır. Cem yoldaşla 1 aydır bir arada ve askeri hiçbir pratiğe girilmiyor, ancak Ulaş kampın son günlerine yetişiyor ve o kısacık gözlemle niteliklerini açığa çıkarıyor.

Öncelikle yazarın bakış açısıyla ortaklaşmadığımızı belirtelim. Komutanlık niteliği askeri kabiliyetle sınırlı değildir. Ayrıca siyasi yeterliliğinde yanı sıra ilerlemesi gerekir. Yazarda da olduğu üzere bu konumdaki yoldaşların sadece askeri kabiliyeti dikkate alınmıştır. Bu da kavrayışsızlığı derinleştiren bir unsur yaratmıştır.

Ancak M. Ali ESER bunlara bakmaz. Onun için önemli olan güler yüzlü karşılama, yoldaşça kucaklaşma, su içmesine engel olmama vs. vs. yazar için devrimcileri karalamak bu kadar basittir. Ancak bizim sahiplendiğimiz MLM anlayış ve değerlendirme yöntemi bu değildir. İçinde nasıl bir zehirden irin birikmişse yazar kusuyor. Askeri veya siyasi hiçbir değerlendirmede bulunmadan, Cem yoldaşın ve genelde DABK kökenlilerin yetenekleri sorgulanıyor. Elbette bu nitelik sorgulanabilir. Ancak doğru çerçevede olmalıdır. 

Yerden yere vurduğu Cem kendisine verilen her görevi ikiletmeyen, en zorlu süreçlerde en önde görev alabilen, kırsal mücadelenin yürütüldüğü Dersim, Karadeniz ve Amed’ te görev alabilmiş sayılı yoldaşlardan biridir. Siz kendinizi bu pratiğin karşısında düşmanca şekilde konumlandırıyorsunuz. Geliştirici, dönüştürücü değil yıkıcısınız. Devrimci mücadeleyi kendinizi pohpohlama, temizleme ve romantizm sahası mı sanıyorsunuz? Sizin gibiler Kaypakkaya geleneğinin mirasını tüketmekten, ona zehir kusmaktan başka bir anlayışa hizmet etmez. Grupçuluk zihniyeti içine sıkışmış M. Ali ESER, varlığını bedel ödemiş devrimcilere saldırmakla sürdürüyor.

 

(DEVAM EDECEK)---------BİR TÜKENİŞİN ADI: MEHMET ALİ ESER (2)

 

Devrimcilerin Ölümüne Susamış Düşkünlük

Devrimcilerin Ölümüne Susamış Düşkünlük

Cem yoldaşa ilişkin saldırıları ele aldıktan sonra, kitapta “Baki” ismiyle tanıtılan yoldaşımızla alakalı aktarımlara değinelim. Yoldaşımızın bilinen ismiyle değil, farklı bir isimle tanımlanmasını anlamakta zorlandık. Nitekim farklı kitaplarda aynı olay anlatılmış ve bilinen ismiyle tanımlanmıştır. Yani okuyucunun tanımadığı bir kişi değildir. İsim değişikliğinin nedenini görebildik. Yazarın “Baki” ismi ile tanımladığı yoldaşımız kitap boyunca en fazla saldırıya uğrayandır. Sahte bir isimle karakter tanımlanınca, bu kişi hayaliymiş gibi düşünülerek, ağzına ne geliyorsa sınırsızca kullanmıştır yazar. 

Yoldaşımız 45 yıldır Kaypakkaya hareketinde mücadele veriyor. Yazarın kitabında ölmesini dahi isteyecek kadar ileri gittiği yoldaşımız, düşmanın tüm imha operasyonlarında, ki mi zaman yaralı olsa bile çıkmayı başarmıştır. Yazar mermi sıkmadan komutanların olması gereken niteliklerini düşünürken, yoldaşımız çatışmadan çatışmaya bu nitelikleri öğrenmeye çabalıyordu. Bu mücadelesini 24 yıldır tutsak olduğu zindanda tecrit ve tredmana karşı direnerek sürdürmektedir. Yazar kullandığı ifadelerde hiç olmazsa bu durumu görerek saygı gösterebilseydi.

Öncelikle “Baki” ismini neden tercih ettiği üzerinde duralım. Muhasebe Belgemizde belirtildiği üzere, I. Konferans süresinde ‘RS’ hizbi açığa çıkar. İki farklı ismin örgütlediği bu hizbin içindekilerden biri Baki İşçi’dir. Bu kişi hareketimizde ‘savaş ağalığı’ çizgisinin bilinen ilk ismidir. Yine yazarın kitabında Baki ismiyle tanımladığı yoldaşımız da “Savaş ağası” zemininde oturmaktadır. Bu niteliklere uygun isimle yoldaşımızı yaftalayarak, aklı sıra yazar, amaçladığı noktayı pekiştirme niyetindedir. Böylece I. Konferans öngünlerinde ortaya çıkan savaş ağası Baki, 1993 OPK’nda farklı bir bedenle karşımıza çıkarılmak istenir. Yazar kendi çapını açığa vururcasına, yüz yüze yapamayacağı hakaretler ve suçlamalarla yoldaşımızı nitelemiştir.

Devrimci anlayışa sahip olmak zihniyetin dönüşümüdür. Bu davranışta, ilişkilerde ve kullanılan dilde meydana gelmesi gerekli, temelden bir dönüşümdür. Devrimci mücadeleden bir an dahi olsa geri durmayı düşünmeyenlere hakaret etmek asla değildir. Var olduğunu düşündüğümüz hatalar karşısında yapılması gereken, nesnel olanla yetinen eleştiri yürütmektir. Ancak Cem yoldaşımızdan sonra bu defa “Baki” ismiyle tanımladığı yoldaşımıza da bunun aksine yönelim gösterir.

O halde “Baki” ismiyle tanımladığı yoldaşımızla alakalı bölümlere geçebiliriz; “sofranın çemberi tamamlanmışken… ‘haydi başlayın’ diyen kişi ise kuru kaba gülüşüyle ikide bir sol göğsüne asılı duran telsizin mandalıyla oynarken adeta ‘ben buranın hakimiyim ’ havasındaki kişi; Baki’ydi…” 

İlk defa geldiği bir alanda, henüz tanıştığı yoldaşa hiç hoş olmayan gözlemler. “Baki” o dönemin ve sonraki sürecin değerli ve tecrübeli kadrolarından biridir. Önemli çatışmalar ve pusulamalar içinde yer almış ve yönetmiştir. Savaşı savaşarak öğrenmenin somut örneği olmuştur. Yazarın dikkat çektiği üzere “Baki” sürekli bir şekilde telsiz mandalıyla oynuyorsa hem bu niteliklere aykırı hem de onlarca birliğe kumanda eder kurmaylığa erişmiştir. Bu iki durumun da gerçekliği söz konusu değildir. 90’ların başı 2000’lere göre telsiz önemli bir iletişim aracıdır. Ancak bu duruma rağmen kendisini yemekten alıkoyacak sıklıkla telsiz kullanımı olanaksızdır. Sabit bir noktada ve önemli bir toplantının yapıldığı alanda sürekli şekilde telsiz kullanımı mantıklı gelmiyor. Bu alanda güvenliği takip edecek pek çok yoldaş var. Anlaşılan gürültüsü ve gülüşünü beğenmediği “Baki” ye, yazar telsizi de fazla görmüş. Daha ilk andan başlayarak yoldaşlarına karşı böyle aşağılayıcı düşünceler besleyen birinin yoldaşlık ilişkileri sevgisiz ve geridir.

Devam edelim; “yakasına monteli telsizle arada bir muharebe yapan Baki’nin konuşmaları, geldiğinden beri dikkatini çekiyordu; lakayt ve alaycıydı karşı taraftakiyle. Atila, bu gözlemlerini sentezleyince ‘Karargah komutanı Baki’ dedi içinden.(s.82) 

Öncelikle yazarın “Baki’ye” yaklaşımı paranoyaklık boyutuna ulaşmış görünüyor. Kitap boyunca göreceğiz ki kalabalık bir ortamda, başka kimseyi böylesine adım adım takip etmemiştir. Yazar öznel düşüncelerini okuyucunun sorgulamadan kabulleneceğini düşünüyor. Bu gözlemler kamp gününün ilk gününe ait. Ciddi bir önyargı sıkıntısı var ve nasıl parçalanacağı şüphelidir. Aslında görünen o ki yazar, süreci bugünden bakarak değerlendiriyor. Bu nedenle haksız ve nesnellikten uzak yargılarda bulunuyor. Dönemin ruhuna inemiyor, roman yazmak kolay değil. Amaç edebiyat olmadığı için de yazar sübjektif değerlendirmelerle romanını boğuyor. 

Henüz sohbet bile etmediği, yargılarını bile tahminlerle oluşturan yazar, bunları hoş olmayan nitelemelerle besliyor. Kendisinde sık sık bahsettiği üzere yeni mücadeleye katılan biride değil. Yanlış düşündüğü meseleler üzerine yoldaşlarıyla sohbet edilecekken, bunu yapmaya tenezzül bile etmemiştir. Çünkü hayali olaylar yaratıyor. “Lakayt ve alaycı” deniliyor ama nasıl bir sohbette bunu yaşadığı muammadır. Yazarın amacı çamur at izi kalsın olduğu için, buna gerek duymuyor. Elbette bu özellikleri “Baki” taşıyabilir, ancak bu nu somut bir şekilde ortaya koymak iddia sahibinin de sorumluluğudur. Yoksa tersinden bu ifadeleriniz, yakıştırdığınız özellikler sizlere giydirilir. 

Gelelim apoletlileri gelir gelmez tespit etmek talaşınıza. Yazarın ilginç bir sentezleme anlayışı var. “Lakayt ve alaycı” o halde karargah komutanı şu. “Karargah komutanı” arama yöntemi de vardığı sonucun hatalı olacağını gösteriyor. Tahminlerle apoletlileri aramak yerine, merakınızı giderebilmek için sorabilirdiniz. Hepsi yoldaşınız, neden ilk elden sorumlu düzeyde yoldaşınızı arıyorsunuz. Kendinize “Hüsnü” de olduğu üzere ahbap olarak onlarımı görüyorsunuz? 

Belirtelim “karargah komutanı” “Baki” değil. 

Yazar roman boyunca böyle yansıtsa da “karargah komutanı” Nihat’tır. 30 yıl geride kalmasına rağmen, geniş kitlelerin okuruna sunulan bir kitapta, bu bilgiyi edinmeye bile gerek duymamışsa, kitaptaki bilgilerin gerçeklikle uyumu sorgulanır. Daha önce bahsetmiştik, bir yıl önce oluşturulan Birlik Komisyonu Nihat’ı Genel Komutan olarak belirlemiş, “Baki” ismiyle tanımlanan yoldaşımızı da Genel Komutanlık altında örgütlenen Amed Bölge Komitesi komutanıdır. 

Bu nitelikler OPK öncesi niteliklerdir. Ayrıca şu durumu da gözden kaçırmayalım bu kişiler ve diğer yoldaşların almış olduğu görevler, DABK ve Konferans kanatları temsilciliklerinden oluşan, Birlik MK’sı tarafından belirlenmiştir. Orada bulunan kadrolar sadece şu tarafın ya da bu tarafın sorumlusu değildir.

Bir başka bölümden devam edelim; “Baki’nin yanında oturuyordu. Telsiz konuşmaları şifresiz ve açıktı… Baki, telsizle konuşmasının bir yerinde… gelirken Cemal ağaya da uğrayın, ona bırakılan bir roket atar ve iki adet roket var; onları alıp getirin deyince. Atila adeta şok olmuştu… kimseden ses çıkmayınca Atila…; yoldaş telsizlerin dinlendiğini bilmiyor musunuz? Bu kadar açık konuşmak riskli değil mi? deyiverdi… Baki’den aldığı cevap açık bir azar ve terslemeydi; ‘Ne bıra bıra, daha yeni geldin, dilin de çok uzun senin ha!” Dikkat çeken, ilginç bir diyalog olduğu açıktır. 

Tarihimizi konu alan ve dönemi de içine alan pek çok farklı eser yazılmıştır. Ancak askeri anlamda bu kadar ciddiyetsiz ve güvenliği görmezden gelen bir tutum anlatılmamıştır. En azından biz karşılaşmadık. Bırakalım “Baki” ismiyle tanınan yoldaşımızı, herhangi bir yoldaşımızın böyle güvenlik kaygısı taşımayan pratiğini ne gördük ne de okuduk. Ha kaza döneme tanıklık eden yoldaşlar da “Baki”ye atfedilen bu pratiği okuduklarında şaşıracaktır. Yazar “Baki”yi her yönüyle olumsuz bir kişilik olarak okura gösteriyor. 

Şaşırıyoruz, kesintisiz 12 yıl kırsal alanda bulunan birinin, bu kadar olumsuzluk içinde olup da son ana kadar sorumluluk düzeyinde bulunmasına. Yazar bu durumu neye göre açıklıyor. Sıradan bir savaşçının bile yapamayacağı pratiği, tedbirsizliği “karargah komutanı Baki” nin yaptığına inanmamız isteniyor. Oldu olacak tüm teçhizatlarmızı düşmana teslim edelim. “Karargah komutanı” bunu yapabiliyorsa, yeni katılan birinin neleri yapabileceğini düşünmek bile istemiyoruz. Bu anlatımdan çıkan iki yönlü göz göre göre gerçekleşen güvenlik zafiyeti bulunuyor. İsmi açık şekilde belirtilen ve hayatta olmayan Cemal Ağa o dönem risk altına sokulmuştur. 

Cemal Ağanın iki oğlunun telsiz görüşmeleri sırasında  -OPK delegeleri olmaları nedeniyle- kamp alanında olması gerekiyor. Onlardan biri yazarın askeri anlamda öve öve bitiremediği “Zeki” dir. 2 oğlu mücadele içinde olan ya da sıradan bir köylü böyle açık şekilde düşmana yem edebilir mi? Anlaşılan bu kurguya inanmamız isteniyor. Diğer bir risk altında olanlar da roketleri almak üzere görevlendirilen yoldaşlardır. Bu arada o dönem bölge de bulunan birliğin sorumluluğunu Lenko yapmaktadır. O halde “Baki” telsiz görüşmesini Lenko yoldaşla yapmaktadır. Açık bir şekilde alan belirtilerek yapılan bir konuşma iddia ediliyor. Bu iki yoldaşın böylesi bir görüşme yapacağını yazar bize inandıramaz. Ha keza yazar kitabında Lenko yoldaşı da överken buna inanmamız isteniyor. Düşmanın bu görüşmeden yola çıkarak durumu lehine çevireceğini bu yoldaşlar tahmin etmiyor mu? O dönemim komutanlığı bunu dikkate almayacak kadar ciddiyetsiz mi? Yazar, sıradan bir savaşçının dikkat edeceği bir meselede üzerinden bilgiçlik göstererek, özelde DABK kökenli genelde ise tüm bir kırsal gücü hedefe koyduğu görülüyor. 

Elbette köylülerden belirtilen konuda yardım istenir. Tartışılan bu değil. Ancak böylesi bir tedbirsizlikten sonra köylülerden gönüllü olarak yardım istenebilir mi? Yazar ne yazdığının, ucunun nereye uzanacağının farkında değil. 4 ay önce kışlık üstlenme alanlarında yaşananlara rağmen, böylesi bir tedbirsizlik yaşanabilir mi? Düşman operasyonlarının en yoğun olduğu süreçtir. Atila’nın bildiğini partizan nasıl bilmiyor? İnandırıcılıktan uzaktır. Bununla da sınırlı değil. Atila iddia edildiği üzere “Baki” den yoldaşlık kültürüyle ilişkili olmayan bir tarz da yanıt alıyor. 

Öyle ki OPK için alanda bulunan delege vd. savaşçıların bulunduğu kalabalık bir ortamda verilen yanıt, sadece Atila’yı şok ediyor ve diğerleri normal karşılıyor. O dönem en nitelikli kadrolarının bulunduğu bir ortamda dikkat çekmiyor. Dar bir alanda ve açık yapılan bir konuşma nasıl dikkat çekmez. Atila’nın duyduğunu bir kişiden fazlası duyması gerekir. Yazarın ifade ettiğine göre “Baki”, ilk defa karşılaştığı ve sohbet dahi henüz yapmadığı yoldaşına “dilin çok uzun” diyor. Sıradan bir toplantı arifesinde değiller. Birlik OPK’sı yapılıyor. Böylesi bir ortamda delegelerden biri diğerine yakışıksız şekilde yanıt veriyor. Bu belirttiğimiz nesnel durum göz önüne alınınca yazar inandırıcılıktan uzaktır. Yöresel bir üslupla da inandırıcılık katılmaya çalışılsa da, bu lümpen dil gerçeği ifade etmiyor. Yazar görünen o ki Muhasebe Belgemizde eleştirisi yapılan, kısmi boyuttaki yoldaşlık ilişkilerinde yaşanan lümpen, geri yoldaşlık ilişkilerine tavır açıklamalarına dayanarak “Baki” üzerinden bir kurgu yapıyor. İnandırıcı olmaktan uzak bu kurgunun yaratılmasına neden olan lümpen dilin sahipleri farklı kişilerdir. Yazar yanlış kişiye yönelmiştir. Bu bilinen pratiklere dayanarak inandırıcı olabileceğini düşünen yazar, sonuca gelerek yargılıyor; “bu azarlayıcı dile, bu kibre, bu egemen, tepeden inmeci tavra hazır olacak bir ortamdan gelmiyordu.” Gelmiyordu da neden bu tarzı eleştiri konusu yapmamış. 

Alanda kendisinin de övdüğü pek çok nitelikli kadro bulunurken, neden gündeme getirmiyor. Ayrıca bu tavırlarla karşılaşmadığını iddia ettiği alandan yalnız o gelmiyordu ya, herhalde bu durumda hiç olmazsa o yoldaşlar Atila’yı haklı bulabilirdi. Yazar öyle bir ortam yaratıyor ki güvensiz, yoldaşlık ilişkilerinin olmadığı, bilgisiz ve cahil bir toplulukla karşılaşıyoruz. Bu türden davranışlar yazarın ifadesiyle; “devrimciliğin dışında her şeye benzeyen susturucu, içine kapatıcı bir tarzdı” (s.82). Bu tarza sessiz kalmanın da yazarı farklı bir yere koymadığı bilinmelidir. 30 yıl sonra iddia ettiği “dilin çok uzun” lafına inanmamızı bekliyorsa, önce kendisinin tavırsızlığını açıklasın.

Yazar. 92 birliğine ilişkin ya da farklı konular üzerine daha sonradan yapılan olumsuz değerlendirmelere dayanarak, kurgusal olaylar yaratarak inandırıcı olacağını düşünüyor. Ancak sorunları kişilerle açıklayıp, çözümü onları hedefe koyarak ve bunu da DABK kökenli kadrolara yapmak, Muhasebe Belgelerimizle çelişir. Muhasebe Belgesi kişilerin hatalarını öne çıkaran bir anlayışla değil, kolektif; bir bütünü ele alan bir anlayışa sahiptir. Çözüm bu şekilde sağlanacaktır. Kişilerle ve gruplarla sınırlayan anlayış, çözümsüz, yıpratıcı geriletici bir tarzdır. Kolektif bilincin gerilediği durumda tek yanlı, öznel tavırlar ortaya çıkar. M. Ali Eser’in hatalarının kaynağı da bireysel, bencil bakış açısının hakim olmasıdır. Kendi başına tarihi yeniden yazarken içinde bulunduğu kolektif yapıya yaslanmaktadır.

Devam edelim; “Karargaha gelen yoktu örneğin. Birbirleriyle sohbet edenlerin de birbirlerini dinlemedikleri, anlaşılması zor bir görüntü değildi. Baki bilindik lakayt, üstenci ve kaba tavırlarıyla telsiz görüşmelerine devam ediyordu.” (S.83) Nasıl bir yoğunluktur ki telsiz görüşmeleri sürdürülüyor. Yazar, düşman hareketliliği dinlemek için takip edilen telsiz görüşmeleriyle, yoldaşların birbirleriyle gerçekleşen telsiz görüşmelerini iç içe veriyor olması gerekiyor. Yazarın anlattığı gibi bir yoğunluğun yaşanması olanaksızdır. 

Ayrıca yazar, anlaşılan kimseyle de sohbet etmiyor. Herşeyi bırakmış çevresinde olup biteni takip ediyor. Ona göre bulunduğu alanda hiçbir şey yok. Orada kendisi de dahil samimiyetsiz bir toplam var. Aslında yazar ne dediğini bilmeyen, ben merkezci bir anlayışa sahiptir. “Gülen yoktu örneğin” deniyor. Ancak ilerdeki sayfalarda neşeyle anlattığı Alev’le yaptığı sohbetleri de kendinden kaynaklı bir durum olarak gösteriyor olmalı. Nasıl bir “karargah” beklentisi vardı da gelen olmayışı üzdü. Bu durumun inandırıcılığı zayıfta olsa, kışlık üstlenme alanlarında yaşanan kayıpların yaratacağı moral düşüklüğü de gözönüne alınmalı. Ancak yazar buna vurgu yapmıyor. Onun niyeti insana yabancılaşmadan doğan ilişkilere vurgu yapmak. Böylece yoldaşlarımızı ruhsuz, insani duygulardan uzak göstererek saldırıyor. 

Yazar dönüp dolaşıp yine “Baki”ye geliyor. Nedenini derinlerde aramaya gerek yok. İçinde bulunduğu Konferans çizgisindeki yoldaşlarını övücü sözlerin dışında ifade kullanmayan yazar, saldırılarını “Baki” ve Cem üzerinden DABK çizgisine yapıyor. Yazarın “Baki” üzerinden saldırılarına devam edelim; “Baki her gün birçok kez telsiz muharebeleri yapıyordu hala. Bu muharebelerden birinde ‘bra bra daha bitirmediniz mi?, sizin iş yapmanız da TC askerlerinin iş yapmasına benzemeye başladı; kırk kişi bir yumurtayı taşıyamıyorsunuz ha! dedikten sonra yaptığı espirinin kıymetli olduğunu düşünmüş olacak ki, at kişnemesine benzer bir edayla gülmüştü” (S. 123) 

Nasıl bir benzetme “at kişnemesi”, bu kadar çok mu “Baki”den nefret ediyorsunuz? Tam bir düşmanlaştırma söz konusudur. Telsizden böyle uzun uzun görüşmeler gerçekleştirmek, bulundukları alan için hiç normal değil. Yazarın teksiz görüşmelerine ve “Baki”ye takıntısı da, malum “Baki”ye yakıştıramadığı komutanlık, onun bilgi yetersizliğini göstermeye yönelik iddialarıyla perçinlenmek isteniyor. Birkaç gerillanın katıldığı bir sohbet kurgulayan yazar, sohbetin konusu olarak hem ekonomi-politik hem de askeri meselelerle ilgilenen komutan olur mu? olarak belirlenmiştir. Tartışma konuları şaşırtıcı, yazarın tuhaf bir tartışma konusu fantezisi var. Ancak “Baki”ye saldırmasının hafifliği yine karşımızdadır. Yazarın aktardığına göre, “Baki” bilgisizliğiyle sohbete düstursuz girer; “Emperyalist İsmail’e kalsa Lenin’de gerilladır” dedi.” (S. 128) “Baki” bu cümleyi Mao’nun hem ekonomi hem de askeri sorunlarla ilgilenen askeri komutan olduğunu iddia edenlere karşı olduğunu vurgulamak için ifade eder. Maoist savaş örgütünde komutanlık yapan birine yapılan bu yakıştırma fazlasıyla ileridir. Doğrudur dönem itibariyle Maoizm kavrayışı düzeyi her iki taraf içinde geçerli olmak üzere yetersizdi. Bir tarafın diğerine göre bir adım önde olması yeterlilik değildir. 

Ancak yazarın burada yaptığı açık bir iftiradır. Mao’nun hem ekonomi hem de askeri katkılarını, çözümlemelerini bilmeyecek bir komutanın Maoist bir savaş örgütünde olabildiğini yazar iddia ediyor. Kendisi de bu iftiralarına inanıyor mu? Bu sadece kişiye değil, onu bu düzeye taşıyan kolektif bilince de, son olarak Birlik Komisyonu’na da saldırıdır. Yazarın özelde DABK genelde de tüm kırsal gücün siyasi düzeyini geri gösterme amacı bulunuyor. Mükemmeliyetçi bakış açısıyla yaklaşarak, eleştirilerimizde haklılık payı aramıyoruz. Yazar bu bölümde ve farklı yerlerde şehirden gelen kendisi gibi “nitelikli” kadrolarla “bilgisiz savaş ağalarının” egemen olduğu DABK kökenlileri karşı karşıya getiriyor. Bunu gerçeklerden kopuk yapıyor.

Romanda yazar bu defa “Baki”ye yönelen saldırılarını, köylülerin sohbetlerinin normal bir konusu gibi verme amacı var. “Baki” bu defa köylülerin ağzından hedeftedir. Bu köylülerden biri Cemal Ağa’dır. Daha önce Cemal ağadan kısa da olsa bahsetmiştik. İki oğlu mücadele içinde olan Şahverdi köyünde yaşayan bir köylüdür. Cemal ağayı ele alırken iki oğlunun niyeliği dışında değerlendirmek gerekir. Bir diğer köylü karakter Kötü Hızır ismiyle tanımlanır. Şimdi Kötü Hızır ve Cemal ağa üzerinden gerçekleşen saldırılara bakalım.

Mehmet Ali Eser’in Cemal ağa ve Kötü Hızır arasında sunduğu sohbetin konusu ve amacı, Pülümür barınağında yaşanan kayıplar ve sorumluluğun tek başına sorumlu “Baki”ye yüklenmesidir. 

Pülümür barınağının açığa çıkmasından, yaşanan kayıplara kadar yürütmenin elbette bir sorumluluğu vardır. Ancak yazarın yaptığı gibi tek tek bireylere saldırı ve yıpratma amacı taşıyan değerlendirmelerle ders çıkarılamaz. Sorumluluk bir anlamda tekrar edilmemesini sağlayan ödevi ifade eder. M. Ali Eser bu sürece Cemal ağa karakteriyle değinirken, ipin ucunu fazlasıyla kaçırır. Kötü Hızır ve Cemal ağanın Pülümür barınağı üzerine kitapta geçen sohbete bakalım. Daha önce Atila’nın ağzından duyulan “Baki”ye saldırılar Köyü Hızır’la devam eder. “Beni elçi olarak tayin eden komutanın adı Baki’ydi elleri öpülesi, sadece kendi dili var zanneden karşısındakinin edeceği sözü hiç merak etmeyen, köşeli şapkalı sert bir adama benziyordu.” (S.183) Yazar Kötü Hızır’ı Cemal ağaya kurye olarak “Baki”nin gönderdiğini iddia ediyor. “Baki” nasıl bir komutan ki kendisinden hiç hazzetmeyen, dedikoduyla karalayan birini kurye olarak kullanıyor. Halbuki o süreçte yoldaşlar köye kurye vasıtası olmadan rahatça uğramaktadır. Kötü Hızır’a ulaşanlar, Şahverdi’deki Cemal ağaya da ulaşır.

Ancak mesele “Baki”ye saldırı olduğu için, yazarın hayali bir karakterle dimağını ortaya çıkarmaya ihtiyacı vardır. Yazarın sıklıkla başvurduğu “Zeki” ve “Baki” arasındaki sözde rekabeti, “Zeki”nin Cemal ağanın oğlu olması nedeniyle tekrar tekrar yinelendiğini görüyoruz. “Zeko’nun komutan olduğu birlikte savaşçı düşse düşse ya kurşunla yada bombayla düşer toprağa icabında, Baki ne anlar zatürreden, donmuş el ayak görmediğinden O sıcak göbeğini okşayıp yayılan yayılan gülmesini bilir ha!” (S. 183) Aktardığımız bu cümlenin Cemal ağanın gerçekte kullandığı yanılgısına düşülmemelidir. Biz Cemal ağayı değil, onu kendisine aracı yapan yazarı eleştirilerimizin karşısına alıyoruz. Yaşadığımız kayıplar çok önemlidir. Bunu görmezden gelemeyiz. Ancak bu yaşananları tek kişinin yetenekleri ve yetmezlikleri ile açıklamak doğru değildir.

 Bunu yapanlar acıdan beslenenlerdir. Gerilla gücünün ilk defa karşı karşıya kaldığı bir gelişme söz konusudur. Yol üzerinde kaybedilenler ve varılan yerde kaybedilen yoldaşlarla ve mücadeleden kopmak zorunda kalan gazilerimizle buz gibi bir cehennem yaşanmıştır. Beklenmedik böylesi bir olayda yoldaşların çabalarını görmeden olumsuzlukları ve yetersizlikleri köşe taşı yapmak yolumuzu açmaz. Yazar Yel Dağı’nda yaşananları ve daha önce aktardığımız kimi durumlardan yola çıkarak “Baki”nin edindiği konumu haketmediği fikrinin altını aymazca doldurma çabasındadır. Ona göre “Baki”den daha iyileri varken, onun komutan yada genel komutan olması hatalıdır. Bunu Cemal ağaya da söyletir; “bir komutan savaşçısını bilgisizlikle kaybetmişse, orada onun komutanlığı biter…Zatürreden savaşçısını kayıp veren bir komutan olsa olsa Dersim köylüsüne kulak asmayan, onları bir gün olsun dinlememiş akılsız bir komutandır ha dedi.” (S.185) Yazarın Cemal ağanın ağzından verdiği bu sözler daha önceki saldırılarının devamıdır. İkinci ve üçüncü ağızlardan dinlediği Cemal ağa hakkındaki bilgisi de hayallerden öte olmasına rağmen bu cümleleri yakıştırabiliyor. 

Yazara göre Pülümür barınağının açığa çıkmasından sonra yaşanılanlardan dolayı “Baki” dahil o süreci yaşayan tüm komutanlar görevden alınmalıydı. “Askeri kurmay” tek yanlı ele alışıyla sorunu kökten çözdüğünü düşünüyor. Bu kişi OPK sonrası DBK’nde görevlendirilir. Bu görevde beri dönüp dolaşıp aynı noktadan saldırılarını sürdürüyor. Cemal ağa; “komutan Baki’nin iki gerillayı zatürreden kurban etmesine hiddetlendi” (S. 185) “Parti savaşçılarını komutana verirken, onları zatürreden öldürsün diye vermez” (S. 186) Yazar bununla da yetinmez, hayal ürünü anlatımlara başvurur; “Baki köylü konuştuğu zaman dilini keserim derken elindeki silaha güvenerek bunu söylüyordu”. (S. 186) Kurulan Halk Mahkemesinde köylünün fikrinin alınmadığı iddiasında bulunur. Oldu olacak Halk Savaşı köylüye karşı veriliyor denilsin. Yazar düşmanın anti-propaganda tarzına alet oluyor. “Baki”nin sorumluluğunda, köylülerin katılımıyla Şahverdi’de bir toplantı yapıldığı doğrudur.

Bu toplantı Yel Dağını aşarak önce Birmanlara daha sonra Şahverdi’ye geçen “Baki” komutasındaki birlik tarafından yapılır. Yoldaşlarımız büyük bir badire atlatmıştır. Ancak yoldaşlarının henüz bilgisi olmadığı Munzurlarda bir üslenme alanının çevresi de bombalanmıştır. Yoldaşlar bombalama seslerini almış olsa da, nerenin bombalandığını bilmemektedir. Şahverdi köylüleriyle yapılan toplantının konusu da Munzurlarda yaşanan bu bombardımandır. Daha sonra yapılan keşiflerde üslenme alanının çevresinin gelişi güzel bombalandığı, barınağın isabet etmediği de anlaşılmıştır. Bu barınakta bilindiği üzere Cemal ağanın oğlu “Zeki”de vardır.

Cemal ağada oğlunun o barınakta olduğunu bilmektedir. Bombalanan yeri bildiği için yoldaşlara, barınağın bombalandığını anlatıyor. Bunun sorumlusu olarakta düşmana barınağın yerini köylülerin verdiğini iddia ediyor. Yani aynı köyde bulunan tüm köylüleri düşmanla işbirliği yapmakla suçluyor. Ancak böyle bir suçlamanın doğru olmadığı yapılan görüşmelerden netleştirilir. Bombalamalardan da anlaşılacağı üzere yer tam olarak hedef alınmamıştır. Ancak Cemal ağa ikna olmamıştır. Bu toplantıda da köylüler yoldaşlara, “siz buradayken bize böyle davranıyorsa, sizin yokluğunuzda neler yapar düşünün” diye uyarıda bulunur. Bu aktarım kitapta yoktur. Yaşanan gerçeklerden aktarıyoruz. Cemal ağa köyünde sözü geçen, kimi zaman köylülere haksız uygulamaları olan da biridir. Ancak M. Ali Eser ya bu durumdan haberdar değil, yada aktarmak işine gelmemiştir. Köylülerin uyarısı üzerine yoldaşlar, Cemal ağayı rencide etmeden uyarır. Köyden ayrıldıklarından sonra her hangi bir pratiğe girişmemesi istenir. Oğlu mücadele içinde olan birine “dilini keserim” gibi bir ifade kullanılabileceğini yazar nasıl umuyor. Burada anlatımları yazarın hayal ürünüdür.

(DEVAM EDECEK)

EDİTÖRÜN NOTU: Kısa bir not düşmek gerekirse;

Eleştiri konusu olan yazar, yazının ilk bölümü paylaşıldıktan sonra, kendi notunu düşmüş. “Kitap 24 yıl önce yazılmış… basıldıktan altı yıl sonra ilgi göstererek yaptığınız kritiği sevinçle karşıladım…” demiş. Kitabın hangi tarihte çıktığını, basımının ne zaman yapıldığını iyi biliyoruz. Velhasıl kitap dolaşıma, okuyucuya ulaşmaya devam ediyor. Bu nedenledir ki, bizlerin kitaba karşı eleştirilerimiz 30 yıl sonrasına denk gelmiştir. 

Bizler için şanlı tarihimiz ‘72 Nisan Güneşinin ilk doğduğu gün kadar güncel, sıcak ve yakıcıdır. 51 yıllık belleğimiz gün gibi taze vede bu şanlı tarihe karşı nerede ne söylenmişse yeri ve zamanı geldiğinde tek tek cevap verilecektir. Dünümüzü unutmadık, geleceğimizi kaybetmeyeceğiz. Yazar kitapta geçenlere dair eleştirimizin zamanını değil, eleştiri konusu olanı dikkatine almalıdır. Bizim için 51 yıllık tarihimiz anlık hafızamızdır.

GÖRSEL: 1993-OPK Munzur Dağları.

 

 

Cem yoldaşa ilişkin saldırıları ele aldıktan sonra, kitapta “Baki” ismiyle tanıtılan yoldaşımızla alakalı aktarımlara değinelim. Yoldaşımızın bilinen ismiyle değil, farklı bir isimle tanımlanmasını anlamakta zorlandık. Nitekim farklı kitaplarda aynı olay anlatılmış ve bilinen ismiyle tanımlanmıştır. Yani okuyucunun tanımadığı bir kişi değildir. İsim değişikliğinin nedenini görebildik. Yazarın “Baki” ismi ile tanımladığı yoldaşımız kitap boyunca en fazla saldırıya uğrayandır. Sahte bir isimle karakter tanımlanınca, bu kişi hayaliymiş gibi düşünülerek, ağzına ne geliyorsa sınırsızca kullanmıştır yazar.

 

Yoldaşımız 45 yıldır Kaypakkaya hareketinde mücadele veriyor. Yazarın kitabında ölmesini dahi isteyecek kadar ileri gittiği yoldaşımız, düşmanın tüm imha operasyonlarında, ki mi zaman yaralı olsa bile çıkmayı başarmıştır. Yazar mermi sıkmadan komutanların olması gereken niteliklerini düşünürken, yoldaşımız çatışmadan çatışmaya bu nitelikleri öğrenmeye çabalıyordu. Bu mücadelesini 24 yıldır tutsak olduğu zindanda tecrit ve tredmana karşı direnerek sürdürmektedir. Yazar kullandığı ifadelerde hiç olmazsa bu durumu görerek saygı gösterebilseydi.

 

Öncelikle “Baki” ismini neden tercih ettiği üzerinde duralım. Muhasebe Belgemizde belirtildiği üzere, I. Konferans süresinde ‘RS’ hizbi açığa çıkar. İki farklı ismin örgütlediği bu hizbin içindekilerden biri Baki İşçi’dir. Bu kişi hareketimizde ‘savaş ağalığı’ çizgisinin bilinen ilk ismidir. Yine yazarın kitabında Baki ismiyle tanımladığı yoldaşımız da “Savaş ağası” zemininde oturmaktadır. Bu niteliklere uygun isimle yoldaşımızı yaftalayarak, aklı sıra yazar, amaçladığı noktayı pekiştirme niyetindedir. Böylece I. Konferans öngünlerinde ortaya çıkan savaş ağası Baki, 1993 OPK’nda farklı bir bedenle karşımıza çıkarılmak istenir. Yazar kendi çapını açığa vururcasına, yüz yüze yapamayacağı hakaretler ve suçlamalarla yoldaşımızı nitelemiştir.

 

Devrimci anlayışa sahip olmak zihniyetin dönüşümüdür. Bu davranışta, ilişkilerde ve kullanılan dilde meydana gelmesi gerekli, temelden bir dönüşümdür. Devrimci mücadeleden bir an dahi olsa geri durmayı düşünmeyenlere hakaret etmek asla değildir. Var olduğunu düşündüğümüz hatalar karşısında yapılması gereken, nesnel olanla yetinen eleştiri yürütmektir. Ancak Cem yoldaşımızdan sonra bu defa “Baki” ismiyle tanımladığı yoldaşımıza da bunun aksine yönelim gösterir.

 

O halde “Baki” ismiyle tanımladığı yoldaşımızla alakalı bölümlere geçebiliriz; “sofranın çemberi tamamlanmışken… ‘haydi başlayın’ diyen kişi ise kuru kaba gülüşüyle ikide bir sol göğsüne asılı duran telsizin mandalıyla oynarken adeta ‘ben buranın hakimiyim ’ havasındaki kişi; Baki’ydi…”

 

İlk defa geldiği bir alanda, henüz tanıştığı yoldaşa hiç hoş olmayan gözlemler. “Baki” o dönemin ve sonraki sürecin değerli ve tecrübeli kadrolarından biridir. Önemli çatışmalar ve pusulamalar içinde yer almış ve yönetmiştir. Savaşı savaşarak öğrenmenin somut örneği olmuştur. Yazarın dikkat çektiği üzere “Baki” sürekli bir şekilde telsiz mandalıyla oynuyorsa hem bu niteliklere aykırı hem de onlarca birliğe kumanda eder kurmaylığa erişmiştir. Bu iki durumun da gerçekliği söz konusu değildir. 90’ların başı 2000’lere göre telsiz önemli bir iletişim aracıdır. Ancak bu duruma rağmen kendisini yemekten alıkoyacak sıklıkla telsiz kullanımı olanaksızdır. Sabit bir noktada ve önemli bir toplantının yapıldığı alanda sürekli şekilde telsiz kullanımı mantıklı gelmiyor. Bu alanda güvenliği takip edecek pek çok yoldaş var. Anlaşılan gürültüsü ve gülüşünü beğenmediği “Baki” ye, yazar telsizi de fazla görmüş. Daha ilk andan başlayarak yoldaşlarına karşı böyle aşağılayıcı düşünceler besleyen birinin yoldaşlık ilişkileri sevgisiz ve geridir.

 

Devam edelim; “yakasına monteli telsizle arada bir muharebe yapan Baki’nin konuşmaları, geldiğinden beri dikkatini çekiyordu; lakayt ve alaycıydı karşı taraftakiyle. Atila, bu gözlemlerini sentezleyince ‘Karargah komutanı Baki’ dedi içinden.(s.82)

 

Öncelikle yazarın “Baki’ye” yaklaşımı paranoyaklık boyutuna ulaşmış görünüyor. Kitap boyunca göreceğiz ki kalabalık bir ortamda, başka kimseyi böylesine adım adım takip etmemiştir. Yazar öznel düşüncelerini okuyucunun sorgulamadan kabulleneceğini düşünüyor. Bu gözlemler kamp gününün ilk gününe ait. Ciddi bir önyargı sıkıntısı var ve nasıl parçalanacağı şüphelidir. Aslında görünen o ki yazar, süreci bugünden bakarak değerlendiriyor. Bu nedenle haksız ve nesnellikten uzak yargılarda bulunuyor. Dönemin ruhuna inemiyor, roman yazmak kolay değil. Amaç edebiyat olmadığı için de yazar sübjektif değerlendirmelerle romanını boğuyor. Henüz sohbet bile etmediği, yargılarını bile tahminlerle oluşturan yazar, bunları hoş olmayan nitelemelerle besliyor. Kendisinde sık sık bahsettiği üzere yeni mücadeleye katılan biride değil. Yanlış düşündüğü meseleler üzerine yoldaşlarıyla sohbet edilecekken, bunu yapmaya tenezzül bile etmemiştir. Çünkü hayali olaylar yaratıyor. “Lakayt ve alaycı” deniliyor ama nasıl bir sohbette bunu yaşadığı muammadır. Yazarın amacı çamur at izi kalsın olduğu için, buna gerek duymuyor. Elbette bu özellikleri “Baki” taşıyabilir, ancak bu nu somut bir şekilde ortaya koymak iddia sahibinin de sorumluluğudur. Yoksa tersinden bu ifadeleriniz, yakıştırdığınız özellikler sizlere giydirilir.

 

Gelelim apoletlileri gelir gelmez tespit etmek talaşınıza. Yazarın ilginç bir sentezleme anlayışı var. “Lakayt ve alaycı” o halde karargah komutanı şu. “Karargah komutanı” arama yöntemi de vardığı sonucun hatalı olacağını gösteriyor. Tahminlerle apoletlileri aramak yerine, merakınızı giderebilmek için sorabilirdiniz. Hepsi yoldaşınız, neden ilk elden sorumlu düzeyde yoldaşınızı arıyorsunuz. Kendinize “Hüsnü” de olduğu üzere ahbap olarak onlarımı görüyorsunuz? Belirtelim “karargah komutanı” “Baki” değil. Yazar roman boyunca böyle yansıtsa da “karargah komutanı” Nihat’tır. 30 yıl geride kalmasına rağmen, geniş kitlelerin okuruna sunulan bir kitapta, bu bilgiyi edinmeye bile gerek duymamışsa, kitaptaki bilgilerin gerçeklikle uyumu sorgulanır. Daha önce bahsetmiştik, bir yıl önce oluşturulan Birlik Komisyonu Nihat’ı Genel Komutan olarak belirlemiş, “Baki” ismiyle tanımlanan yoldaşımızı da Genel Komutanlık altında örgütlenen Amed Bölge Komitesi komutanıdır. Bu nitelikler OPK öncesi niteliklerdir. Ayrıca şu durumu da gözden kaçırmayalım bu kişiler ve diğer yoldaşların almış olduğu görevler, DABK ve Konferans kanatları temsilciliklerinden oluşan, Birlik MK’sı tarafından belirlenmiştir. Orada bulunan kadrolar sadece şu tarafın ya da bu tarafın sorumlusu değildir.

 

Bir başka bölümden devam edelim; “Baki’nin yanında oturuyordu. Telsiz konuşmaları şifresiz ve açıktı… Baki, telsizle konuşmasının bir yerinde… gelirken Cemal ağaya da uğrayın, ona bırakılan bir roket atar ve iki adet roket var; onları alıp getirin deyince. Atila adeta şok olmuştu… kimseden ses çıkmayınca Atila…; yoldaş telsizlerin dinlendiğini bilmiyor musunuz? Bu kadar açık konuşmak riskli değil mi? deyiverdi… Baki’den aldığı cevap açık bir azar ve terslemeydi; ‘Ne bıra bıra, daha yeni geldin, dilin de çok uzun senin ha!” Dikkat çeken, ilginç bir diyalog olduğu açıktır. Tarihimizi konu alan ve dönemi de içine alan pek çok farklı eser yazılmıştır. Ancak askeri anlamda bu kadar ciddiyetsiz ve güvenliği görmezden gelen bir tutum anlatılmamıştır. En azından biz karşılaşmadık. Bırakalım “Baki” ismiyle tanınan yoldaşımızı, herhangi bir yoldaşımızın böyle güvenlik kaygısı taşımayan pratiğini ne gördük ne de okuduk. Ha kaza döneme tanıklık eden yoldaşlar da “Baki”ye atfedilen bu pratiği okuduklarında şaşıracaktır. Yazar “Baki”yi her yönüyle olumsuz bir kişilik olarak okura gösteriyor. Şaşırıyoruz, kesintisiz 12 yıl kırsal alanda bulunan birinin, bu kadar olumsuzluk içinde olup da son ana kadar sorumluluk düzeyinde bulunmasına. Yazar bu durumu neye göre açıklıyor. Sıradan bir savaşçının bile yapamayacağı pratiği, tedbirsizliği “karargah komutanı Baki” nin yaptığına inanmamız isteniyor. Oldu olacak tüm teçhizatlarmızı düşmana teslim edelim. “Karargah komutanı” bunu yapabiliyorsa, yeni katılan birinin neleri yapabileceğini düşünmek bile istemiyoruz. Bu anlatımdan çıkan iki yönlü göz göre göre gerçekleşen güvenlik zafiyeti bulunuyor. İsmi açık şekilde belirtilen ve hayatta olmayan Cemal Ağa o dönem risk altına sokulmuştur. Cemal Ağanın iki oğlunun telsiz görüşmeleri sırasında  -OPK delegeleri olmaları nedeniyle- kamp alanında olması gerekiyor. Onlardan biri yazarın askeri anlamda öve öve bitiremediği “Zeki” dir. 2 oğlu mücadele içinde olan ya da sıradan bir köylü böyle açık şekilde düşmana yem edebilir mi? Anlaşılan bu kurguya inanmamız isteniyor. Diğer bir risk altında olanlar da roketleri almak üzere görevlendirilen yoldaşlardır. Bu arada o dönem bölge de bulunan birliğin sorumluluğunu Lenko yapmaktadır. O halde “Baki” telsiz görüşmesini Lenko yoldaşla yapmaktadır. Açık bir şekilde alan belirtilerek yapılan bir konuşma iddia ediliyor. Bu iki yoldaşın böylesi bir görüşme yapacağını yazar bize inandıramaz. Ha keza yazar kitabında Lenko yoldaşı da överken buna inanmamız isteniyor. Düşmanın bu görüşmeden yola çıkarak durumu lehine çevireceğini bu yoldaşlar tahmin etmiyor mu? O dönemim komutanlığı bunu dikkate almayacak kadar ciddiyetsiz mi? Yazar, sıradan bir savaşçının dikkat edeceği bir meselede üzerinden bilgiçlik göstererek, özelde DABK kökenli genelde ise tüm bir kırsal gücü hedefe koyduğu görülüyor. Elbette köylülerden belirtilen konuda yardım istenir. Tartışılan bu değil. Ancak böylesi bir tedbirsizlikten sonra köylülerden gönüllü olarak yardım istenebilir mi? Yazar ne yazdığının, ucunun nereye uzanacağının farkında değil. 4 ay önce kışlık üstlenme alanlarında yaşananlara rağmen, böylesi bir tedbirsizlik yaşanabilir mi? Düşman operasyonlarının en yoğun olduğu süreçtir. Atila’nın bildiğini partizan nasıl bilmiyor? İnandırıcılıktan uzaktır. Bununla da sınırlı değil. Atila iddia edildiği üzere “Baki” den yoldaşlık kültürüyle ilişkili olmayan bir tarz da yanıt alıyor. Öyle ki OPK için alanda bulunan delege vd. savaşçıların bulunduğu kalabalık bir ortamda verilen yanıt, sadece Atila’yı şok ediyor ve diğerleri normal karşılıyor. O dönem en nitelikli kadrolarının bulunduğu bir ortamda dikkat çekmiyor. Dar bir alanda ve açık yapılan bir konuşma nasıl dikkat çekmez. Atila’nın duyduğunu bir kişiden fazlası duyması gerekir. Yazarın ifade ettiğine göre “Baki”, ilk defa karşılaştığı ve sohbet dahi henüz yapmadığı yoldaşına “dilin çok uzun” diyor. Sıradan bir toplantı arifesinde değiller. Birlik OPK’sı yapılıyor. Böylesi bir ortamda delegelerden biri diğerine yakışıksız şekilde yanıt veriyor. Bu belirttiğimiz nesnel durum göz önüne alınınca yazar inandırıcılıktan uzaktır. Yöresel bir üslupla da inandırıcılık katılmaya çalışılsa da, bu lümpen dil gerçeği ifade etmiyor. Yazar görünen o ki Muhasebe Belgemizde eleştirisi yapılan, kısmi boyuttaki yoldaşlık ilişkilerinde yaşanan lümpen, geri yoldaşlık ilişkilerine tavır açıklamalarına dayanarak “Baki” üzerinden bir kurgu yapıyor. İnandırıcı olmaktan uzak bu kurgunun yaratılmasına neden olan lümpen dilin sahipleri farklı kişilerdir. Yazar yanlış kişiye yönelmiştir. Bu bilinen pratiklere dayanarak inandırıcı olabileceğini düşünen yazar, sonuca gelerek yargılıyor; “bu azarlayıcı dile, bu kibre, bu egemen, tepeden inmeci tavra hazır olacak bir ortamdan gelmiyordu.” Gelmiyordu da neden bu tarzı eleştiri konusu yapmamış. Alanda kendisinin de övdüğü pek çok nitelikli kadro bulunurken, neden gündeme getirmiyor. Ayrıca bu tavırlarla karşılaşmadığını iddia ettiği alandan yalnız o gelmiyordu ya, herhalde bu durumda hiç olmazsa o yoldaşlar Atila’yı haklı bulabilirdi. Yazar öyle bir ortam yaratıyor ki güvensiz, yoldaşlık ilişkilerinin olmadığı, bilgisiz ve cahil bir toplulukla karşılaşıyoruz. Bu türden davranışlar yazarın ifadesiyle; “devrimciliğin dışında her şeye benzeyen susturucu, içine kapatıcı bir tarzdı” (s.82). Bu tarza sessiz kalmanın da yazarı farklı bir yere koymadığı bilinmelidir. 30 yıl sonra iddia ettiği “dilin çok uzun” lafına inanmamızı bekliyorsa, önce kendisinin tavırsızlığını açıklasın.

 

Yazar. 92 birliğine ilişkin ya da farklı konular üzerine daha sonradan yapılan olumsuz değerlendirmelere dayanarak, kurgusal olaylar yaratarak inandırıcı olacağını düşünüyor. Ancak sorunları kişilerle açıklayıp, çözümü onları hedefe koyarak ve bunu da DABK kökenli kadrolara yapmak, Muhasebe Belgelerimizle çelişir. Muhasebe Belgesi kişilerin hatalarını öne çıkaran bir anlayışla değil, kolektif; bir bütünü ele alan bir anlayışa sahiptir. Çözüm bu şekilde sağlanacaktır. Kişilerle ve gruplarla sınırlayan anlayış, çözümsüz, yıpratıcı geriletici bir tarzdır. Kolektif bilincin gerilediği durumda tek yanlı, öznel tavırlar ortaya çıkar. M. Ali Eser’in hatalarının kaynağı da bireysel, bencil bakış açısının hakim olmasıdır. Kendi başına tarihi yeniden yazarken içinde bulunduğu kolektif yapıya yaslanmaktadır.

 

Devam edelim; “Karargaha gelen yoktu örneğin. Birbirleriyle sohbet edenlerin de birbirlerini dinlemedikleri, anlaşılması zor bir görüntü değildi. Baki bilindik lakayt, üstenci ve kaba tavırlarıyla telsiz görüşmelerine devam ediyordu.” (S.83) Nasıl bir yoğunluktur ki telsiz görüşmeleri sürdürülüyor. Yazar, düşman hareketliliği dinlemek için takip edilen telsiz görüşmeleriyle, yoldaşların birbirleriyle gerçekleşen telsiz görüşmelerini iç içe veriyor olması gerekiyor. Yazarın anlattığı gibi bir yoğunluğun yaşanması olanaksızdır. Ayrıca yazar, anlaşılan kimseyle de sohbet etmiyor. Herşeyi bırakmış çevresinde olup biteni takip ediyor. Ona göre bulunduğu alanda hiçbir şey yok. Orada kendisi de dahil samimiyetsiz bir toplam var. Aslında yazar ne dediğini bilmeyen, ben merkezci bir anlayışa sahiptir. “Gülen yoktu örneğin” deniyor. Ancak ilerdeki sayfalarda neşeyle anlattığı Alev’le yaptığı sohbetleri de kendinden kaynaklı bir durum olarak gösteriyor olmalı. Nasıl bir “karargah” beklentisi vardı da gelen olmayışı üzdü. Bu durumun inandırıcılığı zayıfta olsa, kışlık üstlenme alanlarında yaşanan kayıpların yaratacağı moral düşüklüğü de gözönüne alınmalı. Ancak yazar buna vurgu yapmıyor. Onun niyeti insana yabancılaşmadan doğan ilişkilere vurgu yapmak. Böylece yoldaşlarımızı ruhsuz, insani duygulardan uzak göstererek saldırıyor.

 

Yazar dönüp dolaşıp yine “Baki”ye geliyor. Nedenini derinlerde aramaya gerek yok. İçinde bulunduğu Konferans çizgisindeki yoldaşlarını övücü sözlerin dışında ifade kullanmayan yazar, saldırılarını “Baki” ve Cem üzerinden DABK çizgisine yapıyor. Yazarın “Baki” üzerinden saldırılarına devam edelim; “Baki her gün birçok kez telsiz muharebeleri yapıyordu hala. Bu muharebelerden birinde ‘bra bra daha bitirmediniz mi?, sizin iş yapmanız da TC askerlerinin iş yapmasına benzemeye başladı; kırk kişi bir yumurtayı taşıyamıyorsunuz ha! dedikten sonra yaptığı espirinin kıymetli olduğunu düşünmüş olacak ki, at kişnemesine benzer bir edayla gülmüştü” (S. 123)

 

Nasıl bir benzetme “at kişnemesi”, bu kadar çok mu “Baki”den nefret ediyorsunuz? Tam bir düşmanlaştırma söz konusudur. Telsizden böyle uzun uzun görüşmeler gerçekleştirmek, bulundukları alan için hiç normal değil. Yazarın teksiz görüşmelerine ve “Baki”ye takıntısı da, malum “Baki”ye yakıştıramadığı komutanlık, onun bilgi yetersizliğini göstermeye yönelik iddialarıyla perçinlenmek isteniyor. Birkaç gerillanın katıldığı bir sohbet kurgulayan yazar, sohbetin konusu olarak hem ekonomi-politik hem de askeri meselelerle ilgilenen komutan olur mu? olarak belirlenmiştir. Tartışma konuları şaşırtıcı, yazarın tuhaf bir tartışma konusu fantezisi var. Ancak “Baki”ye saldırmasının hafifliği yine karşımızdadır. Yazarın aktardığına göre, “Baki” bilgisizliğiyle sohbete düstursuz girer; “Emperyalist İsmail’e kalsa Lenin’de gerilladır” dedi.” (S. 128) “Baki” bu cümleyi Mao’nun hem ekonomi hem de askeri sorunlarla ilgilenen askeri komutan olduğunu iddia edenlere karşı olduğunu vurgulamak için ifade eder. Maoist savaş örgütünde komutanlık yapan birine yapılan bu yakıştırma fazlasıyla ileridir. Doğrudur dönem itibariyle Maoizm kavrayışı düzeyi her iki taraf içinde geçerli olmak üzere yetersizdi. Bir tarafın diğerine göre bir adım önde olması yeterlilik değildir. Ancak yazarın burada yaptığı açık bir iftiradır. Mao’nun hem ekonomi hem de askeri katkılarını, çözümlemelerini bilmeyecek bir komutanın Maoist bir savaş örgütünde olabildiğini yazar iddia ediyor. Kendisi de bu iftiralarına inanıyor mu? Bu sadece kişiye değil, onu bu düzeye taşıyan kolektif bilince de, son olarak Birlik Komisyonu’na da saldırıdır. Yazarın özelde DABK genelde de tüm kırsal gücün siyasi düzeyini geri gösterme amacı bulunuyor. Mükemmeliyetçi bakış açısıyla yaklaşarak, eleştirilerimizde haklılık payı aramıyoruz. Yazar bu bölümde ve farklı yerlerde şehirden gelen kendisi gibi “nitelikli” kadrolarla “bilgisiz savaş ağalarının” egemen olduğu DABK kökenlileri karşı karşıya getiriyor. Bunu gerçeklerden kopuk yapıyor.

 

Romanda yazar bu defa “Baki”ye yönelen saldırılarını, köylülerin sohbetlerinin normal bir konusu gibi verme amacı var. “Baki” bu defa köylülerin ağzından hedeftedir. Bu köylülerden biri Cemal Ağa’dır. Daha önce Cemal ağadan kısa da olsa bahsetmiştik. İki oğlu mücadele içinde olan Şahverdi köyünde yaşayan bir köylüdür. Cemal ağayı ele alırken iki oğlunun niyeliği dışında değerlendirmek gerekir. Bir diğer köylü karakter Kötü Hızır ismiyle tanımlanır. Şimdi Kötü Hızır ve Cemal ağa üzerinden gerçekleşen saldırılara bakalım.

 

Mehmet Ali Eser’in Cemal ağa ve Kötü Hızır arasında sunduğu sohbetin konusu ve amacı, Pülümür barınağında yaşanan kayıplar ve sorumluluğun tek başına sorumlu “Baki”ye yüklenmesidir.

 

Pülümür barınağının açığa çıkmasından, yaşanan kayıplara kadar yürütmenin elbette bir sorumluluğu vardır. Ancak yazarın yaptığı gibi tek tek bireylere saldırı ve yıpratma amacı taşıyan değerlendirmelerle ders çıkarılamaz. Sorumluluk bir anlamda tekrar edilmemesini sağlayan ödevi ifade eder. M. Ali Eser bu sürece Cemal ağa karakteriyle değinirken, ipin ucunu fazlasıyla kaçırır. Kötü Hızır ve Cemal ağanın Pülümür barınağı üzerine kitapta geçen sohbete bakalım. Daha önce Atila’nın ağzından duyulan “Baki”ye saldırılar Köyü Hızır’la devam eder. “Beni elçi olarak tayin eden komutanın adı Baki’ydi elleri öpülesi, sadece kendi dili var zanneden karşısındakinin edeceği sözü hiç merak etmeyen, köşeli şapkalı sert bir adama benziyordu.” (S.183) Yazar Kötü Hızır’ı Cemal ağaya kurye olarak “Baki”nin gönderdiğini iddia ediyor. “Baki” nasıl bir komutan ki kendisinden hiç hazzetmeyen, dedikoduyla karalayan birini kurye olarak kullanıyor. Halbuki o süreçte yoldaşlar köye kurye vasıtası olmadan rahatça uğramaktadır. Kötü Hızır’a ulaşanlar, Şahverdi’deki Cemal ağaya da ulaşır. Ancak mesele “Baki”ye saldırı olduğu için, yazarın hayali bir karakterle dimağını ortaya çıkarmaya ihtiyacı vardır. Yazarın sıklıkla başvurduğu “Zeki” ve “Baki” arasındaki sözde rekabeti, “Zeki”nin Cemal ağanın oğlu olması nedeniyle tekrar tekrar yinelendiğini görüyoruz. “Zeko’nun komutan olduğu birlikte savaşçı düşse düşse ya kurşunla yada bombayla düşer toprağa icabında, Baki ne anlar zatürreden, donmuş el ayak görmediğinden O sıcak göbeğini okşayıp yayılan yayılan gülmesini bilir ha!” (S. 183) Aktardığımız bu cümlenin Cemal ağanın gerçekte kullandığı yanılgısına düşülmemelidir. Biz Cemal ağayı değil, onu kendisine aracı yapan yazarı eleştirilerimizin karşısına alıyoruz. Yaşadığımız kayıplar çok önemlidir. Bunu görmezden gelemeyiz. Ancak bu yaşananları tek kişinin yetenekleri ve yetmezlikleri ile açıklamak doğru değildir. Bunu yapanlar acıdan beslenenlerdir. Gerilla gücünün ilk defa karşı karşıya kaldığı bir gelişme söz konusudur. Yol üzerinde kaybedilenler ve varılan yerde kaybedilen yoldaşlarla ve mücadeleden kopmak zorunda kalan gazilerimizle buz gibi bir cehennem yaşanmıştır. Beklenmedik böylesi bir olayda yoldaşların çabalarını görmeden olumsuzlukları ve yetersizlikleri köşe taşı yapmak yolumuzu açmaz. Yazar Yel Dağı’nda yaşananları ve daha önce aktardığımız kimi durumlardan yola çıkarak “Baki”nin edindiği konumu haketmediği fikrinin altını aymazca doldurma çabasındadır. Ona göre “Baki”den daha iyileri varken, onun komutan yada genel komutan olması hatalıdır. Bunu Cemal ağaya da söyletir; “bir komutan savaşçısını bilgisizlikle kaybetmişse, orada onun komutanlığı biter…Zatürreden savaşçısını kayıp veren bir komutan olsa olsa Dersim köylüsüne kulak asmayan, onları bir gün olsun dinlememiş akılsız bir komutandır ha dedi.” (S.185) Yazarın Cemal ağanın ağzından verdiği bu sözler daha önceki saldırılarının devamıdır. İkinci ve üçüncü ağızlardan dinlediği Cemal ağa hakkındaki bilgisi de hayallerden öte olmasına rağmen bu cümleleri yakıştırabiliyor.

 

Yazara göre Pülümür barınağının açığa çıkmasından sonra yaşanılanlardan dolayı “Baki” dahil o süreci yaşayan tüm komutanlar görevden alınmalıydı. “Askeri kurmay” tek yanlı ele alışıyla sorunu kökten çözdüğünü düşünüyor. Bu kişi OPK sonrası DBK’nde görevlendirilir. Bu görevde beri dönüp dolaşıp aynı noktadan saldırılarını sürdürüyor. Cemal ağa; “komutan Baki’nin iki gerillayı zatürreden kurban etmesine hiddetlendi” (S. 185) “Parti savaşçılarını komutana verirken, onları zatürreden öldürsün diye vermez” (S. 186) Yazar bununla da yetinmez, hayal ürünü anlatımlara başvurur; “Baki köylü konuştuğu zaman dilini keserim derken elindeki silaha güvenerek bunu söylüyordu”. (S. 186) Kurulan Halk Mahkemesinde köylünün fikrinin alınmadığı iddiasında bulunur. Oldu olacak Halk Savaşı köylüye karşı veriliyor denilsin. Yazar düşmanın anti-propaganda tarzına alet oluyor. “Baki”nin sorumluluğunda, köylülerin katılımıyla Şahverdi’de bir toplantı yapıldığı doğrudur. Bu toplantı Yel Dağını aşarak önce Birmanlara daha sonra Şahverdi’ye geçen “Baki” komutasındaki birlik tarafından yapılır. Yoldaşlarımız büyük bir badire atlatmıştır. Ancak yoldaşlarının henüz bilgisi olmadığı Munzurlarda bir üslenme alanının çevresi de bombalanmıştır. Yoldaşlar bombalama seslerini almış olsa da, nerenin bombalandığını bilmemektedir. Şahverdi köylüleriyle yapılan toplantının konusu da Munzurlarda yaşanan bu bombardımandır. Daha sonra yapılan keşiflerde üslenme alanının çevresinin gelişi güzel bombalandığı, barınağın isabet etmediği de anlaşılmıştır. Bu barınakta bilindiği üzere Cemal ağanın oğlu “Zeki”de vardır. Cemal ağada oğlunun o barınakta olduğunu bilmektedir. Bombalanan yeri bildiği için yoldaşlara, barınağın bombalandığını anlatıyor. Bunun sorumlusu olarakta düşmana barınağın yerini köylülerin verdiğini iddia ediyor. Yani aynı köyde bulunan tüm köylüleri düşmanla işbirliği yapmakla suçluyor. Ancak böyle bir suçlamanın doğru olmadığı yapılan görüşmelerden netleştirilir. Bombalamalardan da anlaşılacağı üzere yer tam olarak hedef alınmamıştır. 

Ancak Cemal ağa ikna olmamıştır. Bu toplantıda da köylüler yoldaşlara, “siz buradayken bize böyle davranıyorsa, sizin yokluğunuzda neler yapar düşünün” diye uyarıda bulunur. Bu aktarım kitapta yoktur. Yaşanan gerçeklerden aktarıyoruz. Cemal ağa köyünde sözü geçen, kimi zaman köylülere haksız uygulamaları olan da biridir. Ancak M. Ali Eser ya bu durumdan haberdar değil, yada aktarmak işine gelmemiştir. Köylülerin uyarısı üzerine yoldaşlar, Cemal ağayı rencide etmeden uyarır. Köyden ayrıldıklarından sonra her hangi bir pratiğe girişmemesi istenir. Oğlu mücadele içinde olan birine “dilini keserim” gibi bir ifade kullanılabileceğini yazar nasıl umuyor. Burada anlatımları yazarın hayal ürünüdür.

 

(DEVAM EDECEK)

 

EDİTÖRÜN NOTU: Kısa bir not düşmek gerekirse;

 

Eleştiri konusu olan yazar, yazının ilk bölümü paylaşıldıktan sonra, kendi notunu düşmüş. “Kitap 24 yıl önce yazılmış… basıldıktan altı yıl sonra ilgi göstererek yaptığınız kritiği sevinçle karşıladım…” demiş. Kitabın hangi tarihte çıktığını, basımının ne zaman yapıldığını iyi biliyoruz. Velhasıl kitap dolaşıma, okuyucuya ulaşmaya devam ediyor. Bu nedenledir ki, bizlerin kitaba karşı eleştirilerimiz 30 yıl sonrasına denk gelmiştir.

 

Bizler için şanlı tarihimiz ‘72 Nisan Güneşinin ilk doğduğu gün kadar güncel, sıcak ve yakıcıdır. 51 yıllık belleğimiz gün gibi taze vede bu şanlı tarihe karşı nerede ne söylenmişse yeri ve zamanı geldiğinde tek tek cevap verilecektir. Dünümüzü unutmadık, geleceğimizi kaybetmeyeceğiz. Yazar kitapta geçenlere dair eleştirimizin zamanını değil, eleştiri konusu olanı dikkatine almalıdır. Bizim için 51 yıllık tarihimiz anlık hafızamızdır.

Devrimcilerin Ölümüne Susamış Düşkünlük

Cem yoldaşa ilişkin saldırıları ele aldıktan sonra, kitapta “Baki” ismiyle tanıtılan yoldaşımızla alakalı aktarımlara değinelim. Yoldaşımızın bilinen ismiyle değil, farklı bir isimle tanımlanmasını anlamakta zorlandık. Nitekim farklı kitaplarda aynı olay anlatılmış ve bilinen ismiyle tanımlanmıştır. Yani okuyucunun tanımadığı bir kişi değildir. İsim değişikliğinin nedenini görebildik. Yazarın “Baki” ismi ile tanımladığı yoldaşımız kitap boyunca en fazla saldırıya uğrayandır. Sahte bir isimle karakter tanımlanınca, bu kişi hayaliymiş gibi düşünülerek, ağzına ne geliyorsa sınırsızca kullanmıştır yazar. 

Yoldaşımız 45 yıldır Kaypakkaya hareketinde mücadele veriyor. Yazarın kitabında ölmesini dahi isteyecek kadar ileri gittiği yoldaşımız, düşmanın tüm imha operasyonlarında, ki mi zaman yaralı olsa bile çıkmayı başarmıştır. Yazar mermi sıkmadan komutanların olması gereken niteliklerini düşünürken, yoldaşımız çatışmadan çatışmaya bu nitelikleri öğrenmeye çabalıyordu. Bu mücadelesini 24 yıldır tutsak olduğu zindanda tecrit ve tredmana karşı direnerek sürdürmektedir. Yazar kullandığı ifadelerde hiç olmazsa bu durumu görerek saygı gösterebilseydi.

Öncelikle “Baki” ismini neden tercih ettiği üzerinde duralım. Muhasebe Belgemizde belirtildiği üzere, I. Konferans süresinde ‘RS’ hizbi açığa çıkar. İki farklı ismin örgütlediği bu hizbin içindekilerden biri Baki İşçi’dir. Bu kişi hareketimizde ‘savaş ağalığı’ çizgisinin bilinen ilk ismidir. Yine yazarın kitabında Baki ismiyle tanımladığı yoldaşımız da “Savaş ağası” zemininde oturmaktadır. Bu niteliklere uygun isimle yoldaşımızı yaftalayarak, aklı sıra yazar, amaçladığı noktayı pekiştirme niyetindedir. Böylece I. Konferans öngünlerinde ortaya çıkan savaş ağası Baki, 1993 OPK’nda farklı bir bedenle karşımıza çıkarılmak istenir. Yazar kendi çapını açığa vururcasına, yüz yüze yapamayacağı hakaretler ve suçlamalarla yoldaşımızı nitelemiştir.

Devrimci anlayışa sahip olmak zihniyetin dönüşümüdür. Bu davranışta, ilişkilerde ve kullanılan dilde meydana gelmesi gerekli, temelden bir dönüşümdür. Devrimci mücadeleden bir an dahi olsa geri durmayı düşünmeyenlere hakaret etmek asla değildir. Var olduğunu düşündüğümüz hatalar karşısında yapılması gereken, nesnel olanla yetinen eleştiri yürütmektir. Ancak Cem yoldaşımızdan sonra bu defa “Baki” ismiyle tanımladığı yoldaşımıza da bunun aksine yönelim gösterir.

O halde “Baki” ismiyle tanımladığı yoldaşımızla alakalı bölümlere geçebiliriz; “sofranın çemberi tamamlanmışken… ‘haydi başlayın’ diyen kişi ise kuru kaba gülüşüyle ikide bir sol göğsüne asılı duran telsizin mandalıyla oynarken adeta ‘ben buranın hakimiyim ’ havasındaki kişi; Baki’ydi…” 

İlk defa geldiği bir alanda, henüz tanıştığı yoldaşa hiç hoş olmayan gözlemler. “Baki” o dönemin ve sonraki sürecin değerli ve tecrübeli kadrolarından biridir. Önemli çatışmalar ve pusulamalar içinde yer almış ve yönetmiştir. Savaşı savaşarak öğrenmenin somut örneği olmuştur. Yazarın dikkat çektiği üzere “Baki” sürekli bir şekilde telsiz mandalıyla oynuyorsa hem bu niteliklere aykırı hem de onlarca birliğe kumanda eder kurmaylığa erişmiştir. Bu iki durumun da gerçekliği söz konusu değildir. 90’ların başı 2000’lere göre telsiz önemli bir iletişim aracıdır. Ancak bu duruma rağmen kendisini yemekten alıkoyacak sıklıkla telsiz kullanımı olanaksızdır. Sabit bir noktada ve önemli bir toplantının yapıldığı alanda sürekli şekilde telsiz kullanımı mantıklı gelmiyor. Bu alanda güvenliği takip edecek pek çok yoldaş var. Anlaşılan gürültüsü ve gülüşünü beğenmediği “Baki” ye, yazar telsizi de fazla görmüş. Daha ilk andan başlayarak yoldaşlarına karşı böyle aşağılayıcı düşünceler besleyen birinin yoldaşlık ilişkileri sevgisiz ve geridir.

Devam edelim; “yakasına monteli telsizle arada bir muharebe yapan Baki’nin konuşmaları, geldiğinden beri dikkatini çekiyordu; lakayt ve alaycıydı karşı taraftakiyle. Atila, bu gözlemlerini sentezleyince ‘Karargah komutanı Baki’ dedi içinden.(s.82) 

Öncelikle yazarın “Baki’ye” yaklaşımı paranoyaklık boyutuna ulaşmış görünüyor. Kitap boyunca göreceğiz ki kalabalık bir ortamda, başka kimseyi böylesine adım adım takip etmemiştir. Yazar öznel düşüncelerini okuyucunun sorgulamadan kabulleneceğini düşünüyor. Bu gözlemler kamp gününün ilk gününe ait. Ciddi bir önyargı sıkıntısı var ve nasıl parçalanacağı şüphelidir. Aslında görünen o ki yazar, süreci bugünden bakarak değerlendiriyor. Bu nedenle haksız ve nesnellikten uzak yargılarda bulunuyor. Dönemin ruhuna inemiyor, roman yazmak kolay değil. Amaç edebiyat olmadığı için de yazar sübjektif değerlendirmelerle romanını boğuyor. Henüz sohbet bile etmediği, yargılarını bile tahminlerle oluşturan yazar, bunları hoş olmayan nitelemelerle besliyor. Kendisinde sık sık bahsettiği üzere yeni mücadeleye katılan biride değil. Yanlış düşündüğü meseleler üzerine yoldaşlarıyla sohbet edilecekken, bunu yapmaya tenezzül bile etmemiştir. Çünkü hayali olaylar yaratıyor. “Lakayt ve alaycı” deniliyor ama nasıl bir sohbette bunu yaşadığı muammadır. Yazarın amacı çamur at izi kalsın olduğu için, buna gerek duymuyor. Elbette bu özellikleri “Baki” taşıyabilir, ancak bu nu somut bir şekilde ortaya koymak iddia sahibinin de sorumluluğudur. Yoksa tersinden bu ifadeleriniz, yakıştırdığınız özellikler sizlere giydirilir. 

Gelelim apoletlileri gelir gelmez tespit etmek talaşınıza. Yazarın ilginç bir sentezleme anlayışı var. “Lakayt ve alaycı” o halde karargah komutanı şu. “Karargah komutanı” arama yöntemi de vardığı sonucun hatalı olacağını gösteriyor. Tahminlerle apoletlileri aramak yerine, merakınızı giderebilmek için sorabilirdiniz. Hepsi yoldaşınız, neden ilk elden sorumlu düzeyde yoldaşınızı arıyorsunuz. Kendinize “Hüsnü” de olduğu üzere ahbap olarak onlarımı görüyorsunuz? Belirtelim “karargah komutanı” “Baki” değil. Yazar roman boyunca böyle yansıtsa da “karargah komutanı” Nihat’tır. 30 yıl geride kalmasına rağmen, geniş kitlelerin okuruna sunulan bir kitapta, bu bilgiyi edinmeye bile gerek duymamışsa, kitaptaki bilgilerin gerçeklikle uyumu sorgulanır. Daha önce bahsetmiştik, bir yıl önce oluşturulan Birlik Komisyonu Nihat’ı Genel Komutan olarak belirlemiş, “Baki” ismiyle tanımlanan yoldaşımızı da Genel Komutanlık altında örgütlenen Amed Bölge Komitesi komutanıdır. Bu nitelikler OPK öncesi niteliklerdir. Ayrıca şu durumu da gözden kaçırmayalım bu kişiler ve diğer yoldaşların almış olduğu görevler, DABK ve Konferans kanatları temsilciliklerinden oluşan, Birlik MK’sı tarafından belirlenmiştir. Orada bulunan kadrolar sadece şu tarafın ya da bu tarafın sorumlusu değildir.

Bir başka bölümden devam edelim; “Baki’nin yanında oturuyordu. Telsiz konuşmaları şifresiz ve açıktı… Baki, telsizle konuşmasının bir yerinde… gelirken Cemal ağaya da uğrayın, ona bırakılan bir roket atar ve iki adet roket var; onları alıp getirin deyince. Atila adeta şok olmuştu… kimseden ses çıkmayınca Atila…; yoldaş telsizlerin dinlendiğini bilmiyor musunuz? Bu kadar açık konuşmak riskli değil mi? deyiverdi… Baki’den aldığı cevap açık bir azar ve terslemeydi; ‘Ne bıra bıra, daha yeni geldin, dilin de çok uzun senin ha!” Dikkat çeken, ilginç bir diyalog olduğu açıktır. Tarihimizi konu alan ve dönemi de içine alan pek çok farklı eser yazılmıştır. Ancak askeri anlamda bu kadar ciddiyetsiz ve güvenliği görmezden gelen bir tutum anlatılmamıştır. En azından biz karşılaşmadık. Bırakalım “Baki” ismiyle tanınan yoldaşımızı, herhangi bir yoldaşımızın böyle güvenlik kaygısı taşımayan pratiğini ne gördük ne de okuduk. Ha kaza döneme tanıklık eden yoldaşlar da “Baki”ye atfedilen bu pratiği okuduklarında şaşıracaktır. Yazar “Baki”yi her yönüyle olumsuz bir kişilik olarak okura gösteriyor. Şaşırıyoruz, kesintisiz 12 yıl kırsal alanda bulunan birinin, bu kadar olumsuzluk içinde olup da son ana kadar sorumluluk düzeyinde bulunmasına. Yazar bu durumu neye göre açıklıyor. Sıradan bir savaşçının bile yapamayacağı pratiği, tedbirsizliği “karargah komutanı Baki” nin yaptığına inanmamız isteniyor. Oldu olacak tüm teçhizatlarmızı düşmana teslim edelim. “Karargah komutanı” bunu yapabiliyorsa, yeni katılan birinin neleri yapabileceğini düşünmek bile istemiyoruz. Bu anlatımdan çıkan iki yönlü göz göre göre gerçekleşen güvenlik zafiyeti bulunuyor. İsmi açık şekilde belirtilen ve hayatta olmayan Cemal Ağa o dönem risk altına sokulmuştur. Cemal Ağanın iki oğlunun telsiz görüşmeleri sırasında  -OPK delegeleri olmaları nedeniyle- kamp alanında olması gerekiyor. Onlardan biri yazarın askeri anlamda öve öve bitiremediği “Zeki” dir. 2 oğlu mücadele içinde olan ya da sıradan bir köylü böyle açık şekilde düşmana yem edebilir mi? Anlaşılan bu kurguya inanmamız isteniyor. Diğer bir risk altında olanlar da roketleri almak üzere görevlendirilen yoldaşlardır. Bu arada o dönem bölge de bulunan birliğin sorumluluğunu Lenko yapmaktadır. O halde “Baki” telsiz görüşmesini Lenko yoldaşla yapmaktadır. Açık bir şekilde alan belirtilerek yapılan bir konuşma iddia ediliyor. Bu iki yoldaşın böylesi bir görüşme yapacağını yazar bize inandıramaz. Ha keza yazar kitabında Lenko yoldaşı da överken buna inanmamız isteniyor. Düşmanın bu görüşmeden yola çıkarak durumu lehine çevireceğini bu yoldaşlar tahmin etmiyor mu? O dönemim komutanlığı bunu dikkate almayacak kadar ciddiyetsiz mi? Yazar, sıradan bir savaşçının dikkat edeceği bir meselede üzerinden bilgiçlik göstererek, özelde DABK kökenli genelde ise tüm bir kırsal gücü hedefe koyduğu görülüyor. Elbette köylülerden belirtilen konuda yardım istenir. Tartışılan bu değil. Ancak böylesi bir tedbirsizlikten sonra köylülerden gönüllü olarak yardım istenebilir mi? Yazar ne yazdığının, ucunun nereye uzanacağının farkında değil. 4 ay önce kışlık üstlenme alanlarında yaşananlara rağmen, böylesi bir tedbirsizlik yaşanabilir mi? Düşman operasyonlarının en yoğun olduğu süreçtir. Atila’nın bildiğini partizan nasıl bilmiyor? İnandırıcılıktan uzaktır. Bununla da sınırlı değil. Atila iddia edildiği üzere “Baki” den yoldaşlık kültürüyle ilişkili olmayan bir tarz da yanıt alıyor. Öyle ki OPK için alanda bulunan delege vd. savaşçıların bulunduğu kalabalık bir ortamda verilen yanıt, sadece Atila’yı şok ediyor ve diğerleri normal karşılıyor. O dönem en nitelikli kadrolarının bulunduğu bir ortamda dikkat çekmiyor. Dar bir alanda ve açık yapılan bir konuşma nasıl dikkat çekmez. Atila’nın duyduğunu bir kişiden fazlası duyması gerekir. Yazarın ifade ettiğine göre “Baki”, ilk defa karşılaştığı ve sohbet dahi henüz yapmadığı yoldaşına “dilin çok uzun” diyor. Sıradan bir toplantı arifesinde değiller. Birlik OPK’sı yapılıyor. Böylesi bir ortamda delegelerden biri diğerine yakışıksız şekilde yanıt veriyor. Bu belirttiğimiz nesnel durum göz önüne alınınca yazar inandırıcılıktan uzaktır. Yöresel bir üslupla da inandırıcılık katılmaya çalışılsa da, bu lümpen dil gerçeği ifade etmiyor. Yazar görünen o ki Muhasebe Belgemizde eleştirisi yapılan, kısmi boyuttaki yoldaşlık ilişkilerinde yaşanan lümpen, geri yoldaşlık ilişkilerine tavır açıklamalarına dayanarak “Baki” üzerinden bir kurgu yapıyor. İnandırıcı olmaktan uzak bu kurgunun yaratılmasına neden olan lümpen dilin sahipleri farklı kişilerdir. Yazar yanlış kişiye yönelmiştir. Bu bilinen pratiklere dayanarak inandırıcı olabileceğini düşünen yazar, sonuca gelerek yargılıyor; “bu azarlayıcı dile, bu kibre, bu egemen, tepeden inmeci tavra hazır olacak bir ortamdan gelmiyordu.” Gelmiyordu da neden bu tarzı eleştiri konusu yapmamış. Alanda kendisinin de övdüğü pek çok nitelikli kadro bulunurken, neden gündeme getirmiyor. Ayrıca bu tavırlarla karşılaşmadığını iddia ettiği alandan yalnız o gelmiyordu ya, herhalde bu durumda hiç olmazsa o yoldaşlar Atila’yı haklı bulabilirdi. Yazar öyle bir ortam yaratıyor ki güvensiz, yoldaşlık ilişkilerinin olmadığı, bilgisiz ve cahil bir toplulukla karşılaşıyoruz. Bu türden davranışlar yazarın ifadesiyle; “devrimciliğin dışında her şeye benzeyen susturucu, içine kapatıcı bir tarzdı” (s.82). Bu tarza sessiz kalmanın da yazarı farklı bir yere koymadığı bilinmelidir. 30 yıl sonra iddia ettiği “dilin çok uzun” lafına inanmamızı bekliyorsa, önce kendisinin tavırsızlığını açıklasın.

Yazar. 92 birliğine ilişkin ya da farklı konular üzerine daha sonradan yapılan olumsuz değerlendirmelere dayanarak, kurgusal olaylar yaratarak inandırıcı olacağını düşünüyor. Ancak sorunları kişilerle açıklayıp, çözümü onları hedefe koyarak ve bunu da DABK kökenli kadrolara yapmak, Muhasebe Belgelerimizle çelişir. Muhasebe Belgesi kişilerin hatalarını öne çıkaran bir anlayışla değil, kolektif; bir bütünü ele alan bir anlayışa sahiptir. Çözüm bu şekilde sağlanacaktır. Kişilerle ve gruplarla sınırlayan anlayış, çözümsüz, yıpratıcı geriletici bir tarzdır. Kolektif bilincin gerilediği durumda tek yanlı, öznel tavırlar ortaya çıkar. M. Ali Eser’in hatalarının kaynağı da bireysel, bencil bakış açısının hakim olmasıdır. Kendi başına tarihi yeniden yazarken içinde bulunduğu kolektif yapıya yaslanmaktadır.

Devam edelim; “Karargaha gelen yoktu örneğin. Birbirleriyle sohbet edenlerin de birbirlerini dinlemedikleri, anlaşılması zor bir görüntü değildi. Baki bilindik lakayt, üstenci ve kaba tavırlarıyla telsiz görüşmelerine devam ediyordu.” (S.83) Nasıl bir yoğunluktur ki telsiz görüşmeleri sürdürülüyor. Yazar, düşman hareketliliği dinlemek için takip edilen telsiz görüşmeleriyle, yoldaşların birbirleriyle gerçekleşen telsiz görüşmelerini iç içe veriyor olması gerekiyor. Yazarın anlattığı gibi bir yoğunluğun yaşanması olanaksızdır. Ayrıca yazar, anlaşılan kimseyle de sohbet etmiyor. Herşeyi bırakmış çevresinde olup biteni takip ediyor. Ona göre bulunduğu alanda hiçbir şey yok. Orada kendisi de dahil samimiyetsiz bir toplam var. Aslında yazar ne dediğini bilmeyen, ben merkezci bir anlayışa sahiptir. “Gülen yoktu örneğin” deniyor. Ancak ilerdeki sayfalarda neşeyle anlattığı Alev’le yaptığı sohbetleri de kendinden kaynaklı bir durum olarak gösteriyor olmalı. Nasıl bir “karargah” beklentisi vardı da gelen olmayışı üzdü. Bu durumun inandırıcılığı zayıfta olsa, kışlık üstlenme alanlarında yaşanan kayıpların yaratacağı moral düşüklüğü de gözönüne alınmalı. Ancak yazar buna vurgu yapmıyor. Onun niyeti insana yabancılaşmadan doğan ilişkilere vurgu yapmak. Böylece yoldaşlarımızı ruhsuz, insani duygulardan uzak göstererek saldırıyor. 

Yazar dönüp dolaşıp yine “Baki”ye geliyor. Nedenini derinlerde aramaya gerek yok. İçinde bulunduğu Konferans çizgisindeki yoldaşlarını övücü sözlerin dışında ifade kullanmayan yazar, saldırılarını “Baki” ve Cem üzerinden DABK çizgisine yapıyor. Yazarın “Baki” üzerinden saldırılarına devam edelim; “Baki her gün birçok kez telsiz muharebeleri yapıyordu hala. Bu muharebelerden birinde ‘bra bra daha bitirmediniz mi?, sizin iş yapmanız da TC askerlerinin iş yapmasına benzemeye başladı; kırk kişi bir yumurtayı taşıyamıyorsunuz ha! dedikten sonra yaptığı espirinin kıymetli olduğunu düşünmüş olacak ki, at kişnemesine benzer bir edayla gülmüştü” (S. 123) 

Nasıl bir benzetme “at kişnemesi”, bu kadar çok mu “Baki”den nefret ediyorsunuz? Tam bir düşmanlaştırma söz konusudur. Telsizden böyle uzun uzun görüşmeler gerçekleştirmek, bulundukları alan için hiç normal değil. Yazarın teksiz görüşmelerine ve “Baki”ye takıntısı da, malum “Baki”ye yakıştıramadığı komutanlık, onun bilgi yetersizliğini göstermeye yönelik iddialarıyla perçinlenmek isteniyor. Birkaç gerillanın katıldığı bir sohbet kurgulayan yazar, sohbetin konusu olarak hem ekonomi-politik hem de askeri meselelerle ilgilenen komutan olur mu? olarak belirlenmiştir. Tartışma konuları şaşırtıcı, yazarın tuhaf bir tartışma konusu fantezisi var. Ancak “Baki”ye saldırmasının hafifliği yine karşımızdadır. Yazarın aktardığına göre, “Baki” bilgisizliğiyle sohbete düstursuz girer; “Emperyalist İsmail’e kalsa Lenin’de gerilladır” dedi.” (S. 128) “Baki” bu cümleyi Mao’nun hem ekonomi hem de askeri sorunlarla ilgilenen askeri komutan olduğunu iddia edenlere karşı olduğunu vurgulamak için ifade eder. Maoist savaş örgütünde komutanlık yapan birine yapılan bu yakıştırma fazlasıyla ileridir. Doğrudur dönem itibariyle Maoizm kavrayışı düzeyi her iki taraf içinde geçerli olmak üzere yetersizdi. Bir tarafın diğerine göre bir adım önde olması yeterlilik değildir. Ancak yazarın burada yaptığı açık bir iftiradır. Mao’nun hem ekonomi hem de askeri katkılarını, çözümlemelerini bilmeyecek bir komutanın Maoist bir savaş örgütünde olabildiğini yazar iddia ediyor. Kendisi de bu iftiralarına inanıyor mu? Bu sadece kişiye değil, onu bu düzeye taşıyan kolektif bilince de, son olarak Birlik Komisyonu’na da saldırıdır. Yazarın özelde DABK genelde de tüm kırsal gücün siyasi düzeyini geri gösterme amacı bulunuyor. Mükemmeliyetçi bakış açısıyla yaklaşarak, eleştirilerimizde haklılık payı aramıyoruz. Yazar bu bölümde ve farklı yerlerde şehirden gelen kendisi gibi “nitelikli” kadrolarla “bilgisiz savaş ağalarının” egemen olduğu DABK kökenlileri karşı karşıya getiriyor. Bunu gerçeklerden kopuk yapıyor.

Romanda yazar bu defa “Baki”ye yönelen saldırılarını, köylülerin sohbetlerinin normal bir konusu gibi verme amacı var. “Baki” bu defa köylülerin ağzından hedeftedir. Bu köylülerden biri Cemal Ağa’dır. Daha önce Cemal ağadan kısa da olsa bahsetmiştik. İki oğlu mücadele içinde olan Şahverdi köyünde yaşayan bir köylüdür. Cemal ağayı ele alırken iki oğlunun niyeliği dışında değerlendirmek gerekir. Bir diğer köylü karakter Kötü Hızır ismiyle tanımlanır. Şimdi Kötü Hızır ve Cemal ağa üzerinden gerçekleşen saldırılara bakalım.

Mehmet Ali Eser’in Cemal ağa ve Kötü Hızır arasında sunduğu sohbetin konusu ve amacı, Pülümür barınağında yaşanan kayıplar ve sorumluluğun tek başına sorumlu “Baki”ye yüklenmesidir. 

Pülümür barınağının açığa çıkmasından, yaşanan kayıplara kadar yürütmenin elbette bir sorumluluğu vardır. Ancak yazarın yaptığı gibi tek tek bireylere saldırı ve yıpratma amacı taşıyan değerlendirmelerle ders çıkarılamaz. Sorumluluk bir anlamda tekrar edilmemesini sağlayan ödevi ifade eder. M. Ali Eser bu sürece Cemal ağa karakteriyle değinirken, ipin ucunu fazlasıyla kaçırır. Kötü Hızır ve Cemal ağanın Pülümür barınağı üzerine kitapta geçen sohbete bakalım. Daha önce Atila’nın ağzından duyulan “Baki”ye saldırılar Köyü Hızır’la devam eder. “Beni elçi olarak tayin eden komutanın adı Baki’ydi elleri öpülesi, sadece kendi dili var zanneden karşısındakinin edeceği sözü hiç merak etmeyen, köşeli şapkalı sert bir adama benziyordu.” (S.183) Yazar Kötü Hızır’ı Cemal ağaya kurye olarak “Baki”nin gönderdiğini iddia ediyor. “Baki” nasıl bir komutan ki kendisinden hiç hazzetmeyen, dedikoduyla karalayan birini kurye olarak kullanıyor. Halbuki o süreçte yoldaşlar köye kurye vasıtası olmadan rahatça uğramaktadır. Kötü Hızır’a ulaşanlar, Şahverdi’deki Cemal ağaya da ulaşır. Ancak mesele “Baki”ye saldırı olduğu için, yazarın hayali bir karakterle dimağını ortaya çıkarmaya ihtiyacı vardır. Yazarın sıklıkla başvurduğu “Zeki” ve “Baki” arasındaki sözde rekabeti, “Zeki”nin Cemal ağanın oğlu olması nedeniyle tekrar tekrar yinelendiğini görüyoruz. “Zeko’nun komutan olduğu birlikte savaşçı düşse düşse ya kurşunla yada bombayla düşer toprağa icabında, Baki ne anlar zatürreden, donmuş el ayak görmediğinden O sıcak göbeğini okşayıp yayılan yayılan gülmesini bilir ha!” (S. 183) Aktardığımız bu cümlenin Cemal ağanın gerçekte kullandığı yanılgısına düşülmemelidir. Biz Cemal ağayı değil, onu kendisine aracı yapan yazarı eleştirilerimizin karşısına alıyoruz. Yaşadığımız kayıplar çok önemlidir. Bunu görmezden gelemeyiz. Ancak bu yaşananları tek kişinin yetenekleri ve yetmezlikleri ile açıklamak doğru değildir. Bunu yapanlar acıdan beslenenlerdir. Gerilla gücünün ilk defa karşı karşıya kaldığı bir gelişme söz konusudur. Yol üzerinde kaybedilenler ve varılan yerde kaybedilen yoldaşlarla ve mücadeleden kopmak zorunda kalan gazilerimizle buz gibi bir cehennem yaşanmıştır. Beklenmedik böylesi bir olayda yoldaşların çabalarını görmeden olumsuzlukları ve yetersizlikleri köşe taşı yapmak yolumuzu açmaz. Yazar Yel Dağı’nda yaşananları ve daha önce aktardığımız kimi durumlardan yola çıkarak “Baki”nin edindiği konumu haketmediği fikrinin altını aymazca doldurma çabasındadır. Ona göre “Baki”den daha iyileri varken, onun komutan yada genel komutan olması hatalıdır. Bunu Cemal ağaya da söyletir; “bir komutan savaşçısını bilgisizlikle kaybetmişse, orada onun komutanlığı biter…Zatürreden savaşçısını kayıp veren bir komutan olsa olsa Dersim köylüsüne kulak asmayan, onları bir gün olsun dinlememiş akılsız bir komutandır ha dedi.” (S.185) Yazarın Cemal ağanın ağzından verdiği bu sözler daha önceki saldırılarının devamıdır. İkinci ve üçüncü ağızlardan dinlediği Cemal ağa hakkındaki bilgisi de hayallerden öte olmasına rağmen bu cümleleri yakıştırabiliyor. 

Yazara göre Pülümür barınağının açığa çıkmasından sonra yaşanılanlardan dolayı “Baki” dahil o süreci yaşayan tüm komutanlar görevden alınmalıydı. “Askeri kurmay” tek yanlı ele alışıyla sorunu kökten çözdüğünü düşünüyor. Bu kişi OPK sonrası DBK’nde görevlendirilir. Bu görevde beri dönüp dolaşıp aynı noktadan saldırılarını sürdürüyor. Cemal ağa; “komutan Baki’nin iki gerillayı zatürreden kurban etmesine hiddetlendi” (S. 185) “Parti savaşçılarını komutana verirken, onları zatürreden öldürsün diye vermez” (S. 186) Yazar bununla da yetinmez, hayal ürünü anlatımlara başvurur; “Baki köylü konuştuğu zaman dilini keserim derken elindeki silaha güvenerek bunu söylüyordu”. (S. 186) Kurulan Halk Mahkemesinde köylünün fikrinin alınmadığı iddiasında bulunur. Oldu olacak Halk Savaşı köylüye karşı veriliyor denilsin. Yazar düşmanın anti-propaganda tarzına alet oluyor. “Baki”nin sorumluluğunda, köylülerin katılımıyla Şahverdi’de bir toplantı yapıldığı doğrudur. Bu toplantı Yel Dağını aşarak önce Birmanlara daha sonra Şahverdi’ye geçen “Baki” komutasındaki birlik tarafından yapılır. Yoldaşlarımız büyük bir badire atlatmıştır. Ancak yoldaşlarının henüz bilgisi olmadığı Munzurlarda bir üslenme alanının çevresi de bombalanmıştır. Yoldaşlar bombalama seslerini almış olsa da, nerenin bombalandığını bilmemektedir. Şahverdi köylüleriyle yapılan toplantının konusu da Munzurlarda yaşanan bu bombardımandır. Daha sonra yapılan keşiflerde üslenme alanının çevresinin gelişi güzel bombalandığı, barınağın isabet etmediği de anlaşılmıştır. Bu barınakta bilindiği üzere Cemal ağanın oğlu “Zeki”de vardır. Cemal ağada oğlunun o barınakta olduğunu bilmektedir. Bombalanan yeri bildiği için yoldaşlara, barınağın bombalandığını anlatıyor. Bunun sorumlusu olarakta düşmana barınağın yerini köylülerin verdiğini iddia ediyor. Yani aynı köyde bulunan tüm köylüleri düşmanla işbirliği yapmakla suçluyor. Ancak böyle bir suçlamanın doğru olmadığı yapılan görüşmelerden netleştirilir. Bombalamalardan da anlaşılacağı üzere yer tam olarak hedef alınmamıştır. Ancak Cemal ağa ikna olmamıştır. Bu toplantıda da köylüler yoldaşlara, “siz buradayken bize böyle davranıyorsa, sizin yokluğunuzda neler yapar düşünün” diye uyarıda bulunur. Bu aktarım kitapta yoktur. Yaşanan gerçeklerden aktarıyoruz. Cemal ağa köyünde sözü geçen, kimi zaman köylülere haksız uygulamaları olan da biridir. Ancak M. Ali Eser ya bu durumdan haberdar değil, yada aktarmak işine gelmemiştir. Köylülerin uyarısı üzerine yoldaşlar, Cemal ağayı rencide etmeden uyarır. Köyden ayrıldıklarından sonra her hangi bir pratiğe girişmemesi istenir. Oğlu mücadele içinde olan birine “dilini keserim” gibi bir ifade kullanılabileceğini yazar nasıl umuyor. Burada anlatımları yazarın hayal ürünüdür.

(DEVAM EDECEK)

EDİTÖRÜN NOTU: Kısa bir not düşmek gerekirse;

Eleştiri konusu olan yazar, yazının ilk bölümü paylaşıldıktan sonra, kendi notunu düşmüş. “Kitap 24 yıl önce yazılmış… basıldıktan altı yıl sonra ilgi göstererek yaptığınız kritiği sevinçle karşıladım…” demiş. Kitabın hangi tarihte çıktığını, basımının ne zaman yapıldığını iyi biliyoruz. Velhasıl kitap dolaşıma, okuyucuya ulaşmaya devam ediyor. Bu nedenledir ki, bizlerin kitaba karşı eleştirilerimiz 30 yıl sonrasına denk gelmiştir. 

Bizler için şanlı tarihimiz ‘72 Nisan Güneşinin ilk doğduğu gün kadar güncel, sıcak ve yakıcıdır. 51 yıllık belleğimiz gün gibi taze vede bu şanlı tarihe karşı nerede ne söylenmişse yeri ve zamanı geldiğinde tek tek cevap verilecektir. Dünümüzü unutmadık, geleceğimizi kaybetmeyeceğiz.

 Yazar kitapta geçenlere dair eleştirimizin zamanını değil, eleştiri konusu olanı dikkatine almalıdır. Bizim için 51 yıllık tarihimiz anlık hafızamızdır.

GÖRSEL: 1993-OPK Munzur Dağları.

BİR TÜKENİŞİN ADI: MEHMET ALİ ESER (3)

12 Eylül 2023

1993 OPK/GÖRSELLER

Tarihi Çarpıtmakta Düşülen Hafiflik

Önceki sayfalarda değinmiştik, şimdi Pülümür barınağı sürecine biraz daha detaylı eğilelim. OPK’na gelmeden evvel, geride kalan kış sürecinde Dersim’de iki kışlık üslenme alanından birinin yeri tespit edilerek -Pülümür- karadan, diğeri -Munzurlar- gelişi güzel çevresi havadan bomlalarla operasyona uğrar. Bu nedenle her iki barınakta terk edilir. Pülümür barınağından yoldaşlar güvenli bir bölgeye çekilmek için uzun ve yorucu bir yürüyüşe çıkar.

Bu sırada gelişmeleri kısaca aktaralım. Pülümür barınağına yakın Poncilas köyünde düşman iki gün kalmış ve yoldaşlarımızın orada bulunduğuna emin olunca, hem karadan hem de havadan operasyon başlatılmıştır. Ancak düşman hareketliliğini yakından takip eden yoldaşlar, operasyon başlamadan son gece Yel Dağı istikametine doğru hareket ederek, düşman karşısında avantajlı, bölgenin yüksek noktalarını tutarlar. Yoldaşların yüksek noktalarda konumlanması neticesinde düşman helikopterleri bombalama ve indirme olanağı bulamaz. Böylece düşman sadece karadan yönelerek uzun namlulu silahlarla ve havanla operasyonu sürdürür. Bir gün süren çatışma sonrasında yoldaşlar kayıp vermeyerek, güvenli bir alana ulaşmak üzere uzun ve yorucu bir yola çıkar. 2 yoldaş daha yolculuğun başında ölümsüzleşirken, Doktor Hüseyin Yel Dağı aşılarak ulaşılan Birmanlar köyü sınırında ölümsüzleşir. Köye vardıktan sonrada durumları ağırlaşan 3 yoldaş daha ölümsüzleşir. Böylece 6 yoldaşımız ölümsüzleşmiştir. 

Köyde hayatını kaybeden yoldaşlarımız, tipi ve soğuğun etkisiyle zatürreden hayatını kaybetmiştir.  48 kişilik birliğin yarıya yakını yoldaşta donmalar neticesinde uzuvlarını kaybederek sakat kalır ve mücadeleden zorunlu olarak kopar. Aynı kış üslenmesi döneminde, Munzurlarda 15 kişilik barınağın çevresi havadan rastgele bombalanır. Bunun üzerine birlik üyeleri, bulundukları alana yakın Munzurlarda üslenen diğer yoldaşların bulunduğu barınağa doğru hareket eder. Bu yolculuk sonunda bir kadın yoldaş hariç hepsi diğer üslenme alanına ulaşır. Üslenme alanına ulaşamayan kadın yoldaş, nedeni konusunda netlik olmamakla birlikte, intihar etmiştir. Ayakları bu yolculukta donma noktasına gelen yoldaşlara ilk müdahaleyi vardıkları barınakta yoldaşlar yaparlar ve sorun yaşamazlar. Bu barınakta sorumlu Nihat’tır. Ayrıca Özkan (Cafer Cangöz), Savaş (Cüneyt Kahraman), Cem (Ali Rıza Sabur) gibi yoldaşlarda bu barınaktadır. 

Pülümür barınağının sorumlu kadrosu kitapta “Baki” ismiyle tanıtılan yoldaşken, Munzurlarda açığa çıkan barınağın sorumlu kadrosu Yılmaz (Yusuf Ayata) yoldaştır. Kitapta “Zeki” ismiyle tanıtılan kişi de bu barınakta olmasına rağmen esas sorumlu değildir. Ayrıca “Zeki” Askeri Komisyon (AK) sekreter yardımcısı olarak Birlik Komisyonu tarafından görevlendirilir. AK sekreteri İsmail Bulut’un Karadeniz’de ölümsüzleşmesi üzerine bu görev otomatik olarak “Zeki”ye devredilir. “Zeki”nin AK sekreterliğine rağmen sorumlu yoldaş barınakta Yılmaz yoldaştır.

Pülümür barınağındaki sorumlunun “Baki” olduğunu açıkladık, ancak bu durumu biraz daha açalım. Pülümür barınağı yerinin belirlenmesi ve hazırlanması aşamasında “Baki”nin hiçbir şekilde dahili bulunmuyor. Birlik Komisyonunun görevlendirmesi üzerine 1992 faaliyet dönemi için Amed Bölgesi örgütlenir. Bu birliğin komutanı “Baki”, yardımcı komutan ise Lenko yoldaştır. Amed Bölgesine hareket eden birlik üyeleri kış üslenmesini Mazgirt’te geçirir, birlik öncesi Konferans kanadında yer alan 7 kişilik birliğe ulaşır. Bu birliğin komutanı Volkan’dır. Bu birlikten Barbara, Doktor Hüseyin gibi yoldaşların bulunduğu 3-4 kişi Amed Birliğine dahil edilir. Geri kalan Mazgirt birliği Ovacık’a hareket eder. Amed Birliği de görev alanına hareket eder. Bu birliğe yol boyu yardımcı olacak, geçiş hatlarını tarif edecek bir kişi Birlik Komisyonu tarafından görevlendirilmiştir. Konferans kökenli bu kişi belirlenen randevu yerine gelmemiştir. Buna rağmen Bingöl içlerine kadar gidebilir yoldaşlarımız. Ancak Amed’e gözü kapalı bir şekilde ilerleyerek birliğin tümden imha riskini göze almayan yoldaşlar, Dersim’e geri döner. Amed Birliğinin geri dönüşü kış hazırlıkları sürecidir. Yoldaşlara öncelikle Munzurlarda kışı geçirmeleri bilgisi gelse de, bu durum son anda değiştirilerek Pülümür Alt Bölge Komitesinin hazırladığı barınağa yöneltilirler. 

Bu barınakta birleşen iki komitede Bölge Komitesi düzeyinde sorumlu olan “Baki” otomatikman Pülümür barınağının da sorumluluğuna gelir. Yürütmenin diğer üyeleri Lenko ve barınağın hazırlığında görev alan Alt Bölge Komitesi sorumlu komutanı Ali Haydar ve Şerif yoldaştır. Anlaşılacağı üzere “Baki” barınağa sonradan gelmiştir. Ancak bu durum yaşansa da Pülümür barınağının sonradan karşı karşıya kaldığı sorunlar tek bir kişiye yüklenemez. Barınağın hazırlığında bulunsun yada bulunmasın bu durum değişmez. Ayrıca yaşanan gelişmelerden aktardığımız üzere kaybın en aza indirilmesi için yoldaşlar ellerinden geleni yapmışlardır. Kolektif bir örgütten bahsediyoruz, karşı karşıya kalınan olaylar üzerinden olumlu ve olumsuz her tür pratik bütün göze alınarak değerlendirilir. Yazarın üstüne basa basa vurguladığı üzere “Baki” yada başka bir kişiyle sınırlı değerlendirme komünist parti anlayışı değildir. 

Pülümür barınağının bulunduğu alan Dersim’in en yoğun kar yağışı alan bölgelerinden biridir. Kış şartlarında açığa çıkan barınakta 48 kişi bulunuyor. Pülümür barınağının açığa çıkması ve sonradan yaşanan gelişmeler hareketimizin ilk defa karşılaştığı bir olaydır. Böylesi bir tecrübesizlikle yoldaşlar, sağ selim güvenli bir alana ulaşmak için zorlu bir yola çıkar. Kışın ortasıdır, gerilla tecrübesi olmayanlar için ahkam kesmek, suçlamalar getirmek kolaydır. Devrimci mücadeleye gönül vermiş hiç kimse kayıp yaşanmasını istemez. 

Yoldaşlarda bunun için canla başla birbirine tutunmuş, muazzam bir yoldaşlık örneği sergilemişken, kayıplar üzerinden tüm bir sürece gözleri kapatmak yapıcı değil, yıkıcıdır. Doğayla verilen mücadele ne o günle sınırlı kalmış, nede sona ermiştir. Partizan mücadelesi veren bir devrimci hareket, doğanın gazabı karşısında da bedel ödemiştir. Bu durum karşılaşılacak olumsuzluklarla mücadele de asgari bilgiye sahip olunmasına rağmen gerçekleşmiştir. Savaşı savaşarak öğrenen bir hareketiz ve Uzun Yel Dağı Yürüyüşü de bunun bir parçasıdır. 

Düşman kurşunuyla yıldız düşmekte, doğanın zorluğu karşısında yıldız düşmekte önlenebilir olanakları içinde barındırmakla birlikte, savaşın içinde yaşanabilir gerçekliklerdir. Hiçbir kitapta bedel ödemeden mücadele kazanılır denilmez, yazmaz. Hedefe gidilen yolda, hesapta olmayan kayıp ve yenilgilerle karşılaşmak, öngörü sahibi devrimcilerin bilebileceği bir durumdur. Ancak kayıpları gereğinden fazla büyütüp, geride kalanları yıpratma aracı olarak kullanmak gelişimi değil, yenilgiyi kalıcılaştırmaktır. M. Ali Eser bu yolu izliyor. Alınan kayıplardan tekrar yola çıkabilmenin gücünü elde ettiğimiz oranda mücadeleyi geliştirebiliriz.

Sadece kayıplarımızı öne alarak yapılan değerlendirme, Partizan birliğine bir bütün saldırıdır. Halbuki 48 kişilik bir Partizan gücünden bahsediyoruz. O halde ÇKP’nin Uzun Yürüyüşüyle verdiği kayıpları göz önüne alırsak, Mao Zedung’un bir daha asla sorumluluk almaması gerekirdi. Böyle olmadığı için deneyimler başarıya taşındı. Karşımıza çıkan engeller ve kayıplar gerilemek için değil, daha güçlü ilerlemek için deneyimlerimiz olduğunu M. Ali Eser anlamıyor. 

Her türlü zorluğa rağmen, 48 kişilik gücün esası sağ selim süreci atlatmıştır. Ancak M. Ali Eser gibiler hata, yenilgi ve kayıplardan beslendikleri için Partizan savaşına yanancılaşmayı derinleştirerek yönünü düzen içine kırmıştır. Pülümür barınağı daha olumsuz sonuçlanabilirdi. O uzun ve yorucu yürüyüş göze alınamayarak barınak mevcudu tümden imha da olabilirdi. Ancak o zorlu şartları yaşamayanlar için edebiyat yapmak kolaydır. Pülümür barınağı sonrası yaşananlar üzerine belirteceklerimiz buraya kadar.

Daha evvel kitapta “Baki”ye yönelen aşağılayıcı hakaretlerinin fiziksel görünüm ve davranışları üzerinden gerçekleşenleri aktarmıştık. Yazar bu hakaretlerine Cemal ağanın ağzından devam eder; “yani aynen öküz gibi de olsa” (S. 90) “Baki zaten öküzün tekidir” demek geçmişti ama söz, gerilla komutanlarının hepsine değer diye, son anda cümleyi böyle tamamladı.” (S. 185) Aslında hakareti işaret ettiği kişilere yazar yöneltiyor.

 Özellikle DABK kökenli komutanlar yazarın gözünde “öküzden” farksızdır. Ne derece cümlesini yutmaya kalkarsa kalksın yazıya dökülmesi ile düşünce arasında fark vardır. Verilen emek, mücadele kararlılığı yazarın gözünde öküzlüktür! Devrimci mücadeleye saygısı olmayanın ne özgüveni nede kendisine saygısı olur. Yazar bunun tipik bir örneğini oluşturmaktadır. Kendi çapsızlığını hakaret ederek genişletmeye çalışıyor. Son süreçte karşı karşıya bulunduğu sağlık sorunlarının etkisiyle mi olacak, gitmeden ağzıma geleni söyleyeyim diyen bir M. Ali Eser ile karşı karşıyayız. Sağlığı bozulan kalbini daha fazla kirletmemesini tavsiye ediyoruz.

Yazarın buraya kadar “Baki”ye yönelen saldırılarının son ve vurucu ifadesini Kötü Hızır karakteri üzerinden yaparak, zıvanadan çıkar; “ama sen sen ol, kamil olmaya bak elleri öpülesi; Baki ölüme aç da, zalimin ona acıktığı gün gelmeyecek mi? Onun da mevtasının kalkacağı gün gelir elbet. O gün açılan yara da kapanır açıldığı yerden; dökülen kanda kesilir sızdığı arterden” (S.186) Yazar görüldüğü üzere vidayı, somunu bir bütün gevşetip atmıştır. İflah olmam dercesine ifade kullanmıştır. “Baki”nin ölümünü isteyecek kadar düşmanca dilini kuşanmıştır. Bu istemini hayali bir karakter üzerinden vermekle kendisini işin içinden sıyıramaz. Kendi biyografisinin de bir dönemini işleyen yazar, yeni karakter ve olaylarla romanı kurgulamaktadır. Karakterlerin diyalokları kendi fikri dünyasıdır. Yazar romanlara kadar dökerek istediği “Baki”nin ölümü gerçekleşmemiştir. Bir devrimcinin ölümünü isteyecek kadar çaptan düşmüştür. Yoldaşımız yıllarca gerilla alanında verdiği mücadeleyi, zindanlarda direnerek sürdürüyor. 

Yazarın “Baki” özelinde yaptığı son saldırı OPK sonrasına ilişkindir. “Baki” OPK sonrası Genel Komutanlık görevine getirilir. Bu durumu Atila şöyle değerlendirir; “daha üzerinden 5 ay geçmemiş iki ayrı gerilla barınağı bombalanmıştı. Bu bombardıman sonucu barınaklardaki birliğin yarısından fazlası savaş dışı kalmıştı. Bu birliğin komutanı da konferansta komutanlığa terfi ettirişmişti. Üstelik bu kişi Yel Dağından beri sıradan ve kaba tavırlarıyla kadro özellikleri göstermeyen en dikkat çekici kişilerden biriydi. İyi bir savaşçımıydı bunu da bilmiyordu.” (S.281) Aktardığımız bu pasajda ismini anmakta imtina ettiği kişi yazarın kan davalısı “Baki”dir. OPK sonrası oy birliği ile, dikkat edilsin “Baki” Genel Komutanlığa seçiliyor. 

Yazar iki ayrı barınak bombalanıyor diyor, ancak sanki diğer barınak sorumlusu da “Baki” gibi cümleyi kuruyor. Öznelcilik var. Ne kadar ciddiye aldığı açık. Bu olayları konu edinmesinin tek nedeni de “Baki”ye saldırı aracı olarak kullanmaktır. Yazar “Baki”nin Genel Komutan olmasından rahatsızdır. Kitap boyunca kamp alanında olayın tanığı olan yoldaşlarda dahil olmak üzere hiç kimseyle sohbetini yapmadığı barınaklarda yaşanan olaylar, “Baki”nin atandığı görevde gündeme gelir. Yazarın samimi olmayan değerlendirmesi kindar, zehir kusan bir şekilde “Baki” üzerinden DABK’ ni hedef almaya devam ediyor. Düşürülen delegeliğinin izini kapatmaya çalışırken, devrimcileri yıpratmak istiyor. 

Daha önce karşılaşmadığı, tanışma imkanı bulmadığı ve aynı alanda faaliyet yürütmediği birinin niteliklerini 1 ay gibi kısa bir zamanda, toplantılardan ibaret görüşmelerden değerlendiriyor. Bu değerlendirmelerini de zorlama bir şekilde olumsuzlukla ifade ediyor. Şu bilinmeli ki, yazar alanda bulunduğu süre zarfında hiç kimseyle gerçek anlamda siyasi tartışma ve sohbet gerçekleştirmeden tespitlerini yapıyor. 

Ayrıca yazarın meselelere bakışı da sorunludur. Dört dörtlük kadro arayışı içerisindeki yazar, diyalektik gelişime aykırı duruyor. Kadroların niteliğini eleştirirken, olması gereken düzeyin zaman içinde gerçekleşebilmesini destekleme amaçlanır. Komiser Memo isimli romanda geçen karakterlerden komutan Rapo’yu örnek alalım. Siyasi seviyesi geri olan komutan Rapo, zaman içinde bu durumu aşar ve komiser Memo’nun intikamını da alır. “Hüsnü” ile yad ettiğiniz Kızıl Ordu kişiliğinden bir örnek. Yazar birilerini Kızıl Ordu kişiliğine ulaştırmadan önce kendisi bunun için ne kadar çabalıyor onu ele almalı. Yazar kendi niteliklerini geçmişe giderek anlatma kabiliyetini, olumsuzluk aradığı “Baki” ve Cem’de neden gerçekleştirmiyor. 

Yazar Genel Komutanlığa atanan “Baki”nin de geriye dönülüp bakıldığında ne kadar deneyimli olduğunu göremeyecek kadar gerçeklere kördür. Birilerini eleştirmeyi kendimizde hak görebilmek için, olması istenen noktaya ulaşmak için kendi çabamızı da samimi şekilde ele almalıyız. M. Ali Eser aldığı yaş itibariyle kendisini deneyimli bir devrimci olarak düşünebilir. Ancak yıllar devrimci niteliği geliştirdiği kadar onu söküp atabilir de . Yazara göre “Baki” 5-6 aylık Partizan olmalı. Başkada bu değerlendirmelerden farklı bir anlam çıkmıyor.

Yazarın barınak bombalama değerlendirmeleri için ortaya attığı bir iddia var. Konferans bu olayların tek tek değerlendirileceği bir organ değildir. Oldu olacak tüm çatışma, kayıp ve yenilgilerimizi buraya taşıyalım. Anlaşılan o ki yazara 1 aylık katiplik yeterli gelmemiş, 1 ay daha bu görevi yürütme arzusundadır. Şu bilinmeli ki, Yel Dağı süreci, öncesi ve sonrasıyla her çatışmada olduğu üzere değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme kendisinin de OPK sonrası atandığı DBK inisiyatifinde gerçekleşmiş ve bunun sonucunda da bir değerlendirme açıklanmıştır. 

Yazarım özelde DABK kökenli kadrolara saldırdığını, grupçuluk yaptığını ve kitabıyla da 30 yıl sonrasına taşıdığını belirtmiştik. Bu saldırılarını işbirlikçi-ajan nitelikleri daha sonraki yollarda da açığa çıkan Nihat üzerinden de yapmaktadır. DABK’ ni Nihat’tan ibaret, onunla özdeşleştiren bir tutuma yazar sahiptir. Ona göre Nihat DABK’dir. DABK’de Nihat’tır. Kitaptan aktaralım; “her şeyin hakimi benim pozundaki Nihat’ın tutumları gözünün önüne geldi” (S.194) “Nihat birleşen kanatların birinin, Zeki ise diğerinin askeri politik kurmayı olarak kabul edilen kadroydu” (S.210) “delegeler arasında ‘kel’ diye anılan kişi…’Nihat yoldaşa katılıyorum, tartışma yeterlidir’ demesi, zincirleme bir reaksiyon yarattı. Ayrılık öncesi DABK grubundan gelen delegelerin tümü, kel delegenin bu katılıyorumuna peş peşe katılmaya başladı”(S.97) “Daha ilk günden net olarak hissettiği tek şey, Nihat’ın buranın otoritesi olduğuydu”(S.94) vs vs diye uzayan ifadelerle Nihat ve DABK eşleştirilmektedir.

Nihat’ın öne çıkarılmasında 1996’da Kardelen Harekatının hedefi olan Karşı Devrimci Hücre’nin (KDH) başı olmasının etkisi vardır. Yazar bu nedenle Nihat özelinde yapmış olduğu yorumlarda, nesnel şartlardan hareket ederek değil de, KDH sonrası yapmış olduğumuz açıklamalara dayanarak bir Nihat profili ve hareketimizin içindeki rolünü kurgulamaktadır. Yazar, iddia ettiği üzere, dönemi olduğu gibi OPK sürecinde tanıdığı, gözlemlediği Nihat’ı değil de, sonradan yaptığımız açıklamalarımızla kurguluyor. Nihat’ın açığa çıkan karşı-devrimci niteliğine yaslanmanın rahatlığıyla, onun üzerinden hareketimize saldırıyor. 

Muhasebe Belgemizde açıklandığı üzere Nihat’ın o dönem kadrolarımız üzerinde kurduğu bir etki söz konusudur. Ancak bu durumu tam bir biat olarak resmetmek doğru değildir. Nihat, kadroların bir kısmının ve savaşçıların alt edemediği nüve halindeki feodal, küçük burjuva yanlarını besleyerek etkisini güçlendirirken, bu duruma karşı toldaşların geliştirdiği karşı mücadele de görmezden gelinemez. Hareketimiz içinde yaşanan tartışmalarda MLM kanadının Nihat’a karşı muhalif duruşu görülür. Bu muhalefet yetersizlikler taşıda da, onu hiç yokmuş gibi algılamak onun gerçek niteliğinin açığa çıkarılmasına giden süreci anlamamak anlamına gelir.

 Nihat OPK toplantısından 1 yıl önce gerçekleşen Birlik Komisyonu’nun atadığı Genel Komutan ve MK üyesidir. Nihat DABK kökenli olabilir, ancak OPK’na Birliğin Genel Komutanı ve MK üyesi olarak katılmaktadır. Bu durumu gözardı edemeyiz. DABK kökenli diğer delegelerin Nihat’ın aldığı tutumlarda ortaklaşmasında bu görevlendirmelerin de rolü dikkate alınmalıdır.

Değerlendirmelerimizi somut şartları göz önüne alarak anlamak gerekir. Anlamak o durumu kabul etmek değildir, eleştiri ve değerlendirmelerimizi anlaşılır gerçekleştirmek için gereklidir. Edindiği görevi nedeniyle, kimi yoldaşlar tarafından dikkate alınabileceği görmezden gelinemez. Ancak şöyle bir yansıtma da en hafif deyimle karalama olur; Nihat “tamam” yada “hayır” deyince DABK kökenli diğer delegeler de aynı şekilde uydu. Bu doğru değil, işin kolayına kaçmak olur. Nitekim Nihat’ın ve “Zeki” nin ayrı ayrı sunduğu Ordu Tüzükleri arasında yapılan oylamada “Zeki” nin sunduğu tüzük her iki tarafın desteğiyle kabul edilir. 

Yazarın burada Nihat’ın etkisinin neden olmadığı konusunda okura bir açıklama borcu vardır. Yazar, sanki tüzük oylamasında DABK kökenli delegeler hiç oy vermemişler gibi “Zeki” nin sunduğu tüzüğün sadece Konferans kökenli delegelerin oylarıyla kabul edildiği gibi bir anlam yaratıyor. Yine kendi delegeliğine itirazı da, sadece Nihat’ın karşı çıkışıyla açıklıyor. Halbuki DABK ve Konferans kökenli delegelerin çoğunluğunun onayıyla üzerinde fazla tartışılmadan delegelik düşürülüyor. “Baki”nin Genel Komutan belirlenmesinde Nihat’ın etkisini öne çıkaran yazar, bu niteliği taşıyabilecek kimlerin olduğunu da açıklaması beklenirdi. “Baki”nin Genel Komutanlığa atanması oy birliği ile gerçekleşmiştir. 

OPK öncesi Konferans kökenli delegelerin içinde yer aldığı, Komünist Parti ilkeleriyle ilgisi olmayan ticaret işine dair OPK’da tartışma yaşanır. Birlik vesilesiyle DABK kökenli kadroların şans eseri öğrendiği bu konu, değindiği konulardan biridir. Maoist Parti bilindiği üzere ticaret işini mahkum eden bir karar almıştır. Kitapta ise bu konu başka şekilde DABK kökenli Cüneyt Kahraman (Savaş) yoldaşın ilkeli tutumunu gölgelemeyi hedefler. OPK’da ticaret işine ilişkin olarak alınan kararı yetersiz bulan iki delegeden biri Savaş yoldaştır. Ancak nedense Konferans kökenli diğer delege de Savaş toldaşla aynı fikirde olmasına rağmen yazar böyle bir tutuma gerek duymaz. 

Savaş yoldaş ticaret işinin tüm partiye açılması yönünde bir tavır sergilerken, karar sadece OPK delegeleriyle sınırlı tutulmasını getirmiştir. Savaş yoldaşın ilkesel tutumunu küçümsemek, onun niteliğini örtbas etmek için yazar, Nihat’ın ağzından Savaş yoldaşa yönelik; “bra bra sen de çok ileri gittin ha dedi” dedi tepkiyle  ‘sen yakıştırmamakla’ övünürken bu kadar da ileri git demedin” diye gerçekle alakası olmayan bir ifade serpiştiren yazar, Savaş yoldaşın iradesini Nihat’ın tahakkümüne sokan, duruşunu gölgelemeyi amaçlayan saldırı da bulunur. Yazar yine dönem kadrolarımız üzerinde. Nihat’ın bıraktığı etkiyi sahte bir diyalogla göstermeye çalışıyor. Zaman içinde Nihat’ın gerçek niteliğini açığa çıkaranlarda bu kadrolardır. 

Yazar bu duruma ne diyecek. Sanki körü körüne bir Nihat taraftarlığı varmış gibi yansıtıyor. Savaş yoldaş Nihat’ın karşı-devrimci niteliğini açığa çıkaran yoldaşlarımızın başında gelir. Bu durum, bir dönem Kaypakkaya yoldaşın, Kemalizmin ve onun sözde devrimci niteliğini gösterenlerin etkisinde olup, daha sonra onun gerçek niteliğini yani karşı-devrimci faşist özünü halk kitlelerine göstermesi ile benzerlikler taşır. Yazar anlaşılan değişim-dönüşüme inanmıyor. Neticede yazar, Nihat gibi bugün niteliği açık bir karşı-devrimci üzerinden, yaşamını mücadeleye adayan, ölümsüzleşen DABK kökenli yoldaşlarımızı ve bugünün devrimcilerini yıpratmayı kendine görev bilmiştir. 

(DEVAM EDECEK)

Bilgiçlikte Son Perde

Kitaba konu olan bazı meselelere ilişkin değerlendirmelerimizi yaparak sonuca bağlayacağız. Yazarın iddialarından biri de Yılmaz ve beraberinde olan yoldaşların, gerçekleşen birliği tesadüfen öğrendikleridir: 

“Volkan, Lenko, Yılmaz ve birliğin siyasi komiseri bir köşeye çekildiler. Üçü Yılmaz’a birliğin yapılış sürecine ilişkin bildiklerini anlattılar.” (S.245) 

İkisi de değil, üçü aktarıyor. Bu aktarım hayal ürünü, gerçekle ilgisi yoktur. Daha önce değinmiştik. Böylesi bir karşılaşma Yılmaz yoldaş dışında 1992 yazında Mazgirt’te gerçekleşiyor. Yılmaz yoldaşı Mazgirt barınağında gösteren yazar yanılıyor. 

Bu karşılaşma gerçekte 1992 yaz faaliyetinde gerçekleşir ve Mazgirt Birliğinde Yılmaz yoktur. Yılmaz yoldaş Birlik Komisyonu tarafından o yaz Ovacık, Hozat civarında komutan olarak görevlendirilir. Yazarın aktardığı üzere Mazgirt’te ne kış üslenmesi ne de bahar faaliyetleri söz konusudur. Yılmaz birlik sürecini tesadüfen değil, bizzat içinde olarak bilmektedir. Ancak birliğe dair bilgisi olmayan yada son durum hakkında bilgisi olmayan Volkan yoldaştır. Mazgirt kış üslenme birliğinin komutanı da odur. Bu birlik 7-8 kişiden oluşmaktadır. Bu birlik 1992-93 kışını Mazgirt’te geçirir. Baharın Amed Bölge Komitesi olarak örgütlenen “Baki” komutasında, komutan yardımcısının Lenko yoldaş olduğu birlik, daha önce kendilerine bilgisi verilen Mazgirt birliği ile görüşmek üzere bölgeye gider. Yazarın adını anmadığı “siyasi komiser” “Baki”dir. “Baki” birliğe dair son gelişmeleri Mazgirt birliğindeki yoldaşlara aktarır. Daha önce bahsettik bu birlikten 3-4 kişi Amed birliğine dahil edilir ve birbirlerinden ayrılırlar. Yazarın bir diğer yanlışı ise, “siyasi komiser” tanımlamasıdır. Bu tanım OPK sonrası kabul edilir. Halbuki bu iki birliğin karşılaşması OPK öncesinde gerçekleşir. Birlik sorumlusu yoldaş bu dönemde komutan olarak hala tanımlanmaktadır. Amed birliğinin Mazgirt Veliyan’da düşmanla girdiği bir çatışma vardır. Başarılı geçen bu eylemi yazar nedense “Baki” ismiyle tanımladığı yoldaşımızın ismini anmadan aktarır. Halbuki sorumlu “Baki”dir. Olumsuz pratikleri ardı ardına “Baki”nin sırtına yükleyen yazar, bu çatışmadaki olumluluğu “Baki”nin adını anmadan aktarır. 

M. Ali Eser’in romanda anlattığı, huyunu suyunu beğendiği, övgüye değer siyasi bir yetkinliği olduğunu iddia ettiği Emperyalist İsmail karakteri gerçekten var olan biridir. Ancak yapmış olduğu olumlu yorumları yazara bırakıyoruz. Birlik öncesi Konferans kanadı tarafında yer alan parti üyesi birisidir. Yazar Emperyalist İsmail’in yeni yoldaşlara eğitim verdiğini iddia ediyor.  Yazar kimseyle gerçekleştiremediği siyasi, askeri, örgütsel sohbetleri onunla yapabiliyor. Geçmişten tanışıklığın etkisi olsa gerek. Emperyalist İsmail ile  Atila arasında eğitim çalışmalarına dair geçtiği iddia edilen bir sohbet söz konusu; “[Atila sorar] “Derse, yani eğitim çalışmalarına komutanlar da giriyor mu? ‘İsmail’ onlar girmiyor’ demiş ve devamında nedenini Atila sorar, ancak yanıt tatmin edici değildir. Ayrıca bir başka yerde Emperyalist İsmail şunu ifade ediyor; “burada öyle ahım şahım politik kişilik arama fazla yoldaş” ve devamında da Emperyalist İsmail’in yüz ifadelerinden, Atila kendisine uzun uzun anlamlı ödevler çıkarır; “burada oyun oynanıyor, sen anlar mısın bilmem mi? dedi. Kendini kandırma değiştiremezsin mi? dedi” (S.88-89) diye bir bölüm aktarılır. Yazar, bulunduğu alanda özelde DABK kökenli kadroları işaret ederek, genelde Partizanlarda olduğunu iddia ettiği siyasi seviyedeki geriliği, kendine has kibir ve küçümsemeyle ifade ediyor. Özellikle bahsedilen eğitim çalışması, mücadeleye yeni katılan Partizanların siyasi seviyelerini ilerletmek amacıyla gerçekleşir. Misal kitapta ismi belirtilen Alev, 1 yıllık bir partilidir. Bu çalışmalara kadro ve komutanların girmesi yada girmemesi gerektiği şeklinde kesin bir hüküm yoktur. Gerektiğinde katılım gerçekleştirirler. Belirttiğimiz aktarımdan hiç siyasi eğitime katılmadıkları anlamı çıkmaktadır. Buradaki eğitim çalışması nedense hareketli arazidedir. Ancak böyle bir olanak bildiğimiz kadarıyla hiçbir dönem sağlanamamıştır. En fazla yoldaşlar fırsat buldukları yerlerde yanlarında taşıdıkları bir kitabı okumayı başarmıştır. Genelde eğitim çalışması kışlık üslenme alanlarında verildiği için, birliğin tamamı bu faaliyete katılır. Hareketli arazide eğer üs alanı olarak belirlenmemişse orada eğitim çalışması imkanı olanaksızdır. Yeni katılan gerillaların siyasi veya askeri seviyesini ilerletmek için gerçekleşen çalışmalara, illa da komutan ve kadroların katılması diye bir zorunluluk söz konusu olamaz. Yazarın burada işaret ettiği mesele, bir yanda eğitim çalışması sürerken, kadro ve komutanların boş boş oturduğunu okura göstermektedir. Böylesi bir durum, bulunduğun alana yabancılaşmadır. Bu pratiği de kadroların geri olan eğitim seviyelerine rağmen yaptığını yazar iddia ediyor. “Ahım şahım politik kişilik arama” bunun ifadesidir. Komutanların, kadroların ve savaşçıların tümünün katıldığı eğitim çalışmaları sürekli gerçekleşmiştir. Ancak bu çalışmalar kışlık üslenme alanında yapılır. Güvenlik sorunu ancak bu şartlarda olanak taşır. Yazar güvenlik meselesini çok ciddiye almıyor ama askeri hatalarda tek tek bireyleri suçlamayı biliyor. Yazarın değerlendirmesini yaptığı somut durumda eğitim çalışması beklentisi içinde olması olanaksızdır. Gerilla savaşında bulunan ve politikayı silahıyla yapan kişi için, kışlık üslenme alanı dışında siyasi eğitim imkanı bulma olasılığı olmamıştır. Bu çalışmaların kış dönemi haricinde yapılabilmesi Üst Alanları yaratılmasına bağlıdır. Ancak bu meselede yıllardır yaşanan kavrayışsızlık, planlama ve hedef olarak belirlenmeyi öteleyen yaklaşım bilinen bir olgudur. Asıl eleştiri eğitim çalışmasına katılıp katılmama olmamalıdır. Bu çalışmaların kışlık üslenme alanları dışında sağlanabileceği Gerilla Üs Alanlarının neden yaratıllamadığı eleştirisi olmalıdır.  Bunu başaramamak savaşı da zaman içinde geriletmiştir. 

Yazar dört dörtlük gerilla, komutan, kadro aramaktan vazgeçmelidir. Bu diyalektik düşünceye aykırıdır. Dönemin koşullarında köylüleri temel güç olarak kabul eden bir hareketen bahsediyoruz. Okuma yazmayı bile Partizan mücadelesinde yada tutsaklık koşullarında öğrenen savaşçılarımız vardır. Gerilla alanında siyasi seviyeyi geliştirmek için yeterince çaba verilmiştir. Ancak silahı elinde olan bir savaşçı için doğallığında öncelik askeri kabiliyettir. Bulunduğun alanın ihtiyaçları da buna yöneltmiştir. Peki Atila bilinen bu duruma nasıl bir çözüm bulur?!

Yoldaşlarımızın siyasi seviyesini beğenmeyen Atila, Emperyalist İsmail’e dayandırarak kendisine kurtarıcı misyonu yüklüyor. “Kendini kandırma hiçbir şey değiştiremezsin mi” diyerek nasıl bir böbürlenme, ben merkezci, peygamber vari bir kibirle cümleler kurarak kendini işaret ediyor. Yazar madem bu kadar özgüvenli niteliklerini ifade ediyor da, neden aynı yerinde sayıyor. Yıllarca kadro vasıflarıyla mücadele içerisinde bulundunuz, apoletlerinize bu kadar güveniyordunuz da neden mücadeleyi geliştiremediniz. Soruları yanlış soruyor ve yanıtı bireyselleştiyorsunuz. Yazara göre hatalar nasıl bireylere mahsussa, çözümde bireysel çıkışlarla yani yazar gibi peygamberlere bağlıdır. Bireylerin mücadelede etkisi vardır, ancak bu ne sürdürülebilir ne de esastır. Yazar devamlılık biçiyor ve bunu kitapta olduğu üzere kendisi üzerinden gerçekleştiriyor.

Yazarın savaşçı Alev’in de içinde olduğu nereye uzanacağını öngöremeyen bir değerlendirmesi vardır. Öncelikle Alev isimli Partizan, bireysel ve örgütsel sorumluluklarını açık bırakmak üzere, OPK’dan bir yıl sonra kendi isteğiyle mücadeleyi bırakır. 

Gelelim aktaracağımız bölüme; “Arkasında yürüyen ilk kişinin Alev olduğunu görünce “iyi” dedi Atila. Kuşandığından insana partizan olarak doğmuş dedirten biriyle yakın yürümeyi kır tecrübesi olmayan kendisi için önemli bir avantaj olarak görüyordu” (S.133) “Kır tecrübesi olmayan” biri olarak yazardan bize şunu açıklamasını isteriz. Bulunduğu alanda, “insana gerilla olarak doğmuş” dedirtmeyenler kimlerdi? Sahi bu kadar özgüvenli, kesin yargılarda bulunmayı kendinizde nasıl hak görüyorsunuz? Bu nasıl bir kibir ve kendini beğenmişlik örneğidir.

Diğer bir konu ise OPK’nın yapıldığı yerin değişimi sırasında yaşandığı ileri sürülen olaydır. Gerillalar OPK’nın yapıldığı Dereşaran Vadisi’ne taşınırken, yürüyüş esnasında yaşandığı ileri sürülen Nihat’ın Bahar’a farklı zamanlarda şiddet uygulama pratiği olmuştur. Bunlardan biri de DABK ve Konferans kanatları arasında birlik gerçekleşmeden kısa bir zaman önce yaşanmış ve buna ilişkin Nihat’ın özeleştirisi olmuştur. Kimi zaman buna müdahale edilse de sessiz kalındığı, görmezden gelindiği de olmuş. Aktardığımız pratik, bilinen ilk şiddet örneğidir. Özeleştiri verilse de uygulanan yaptırım yetersiz kalmıştır. Bu şiddetin kadına uygulanıyor olması farklı bir değerlendirme ve yaptırım gerekçesi oluştururken, bu tarz şiddet pratiği erkeğin erkeğe uyguladığı şiddet olarakta karşımıza çıkmıştır. Yaptırım ne kadar yetersiz kalırsa bu olumsuz pratiğin farklı şekilde karşımıza çıkmasına neden olur. Nitekim 1. Kongre sonrasında dahi bu tür şiddet olayları yaşanmıştır. Erkeğin erkeğe yada kadın yoldaşlara fiziki ve sözlü şiddeti karşımıza tekrar tekrar çıkmıştır. Bu pratiklerin önemli bir kısmının sessiz kalınarak sineye çekilmiş, ancak günü gelmiş şiddete uğrayanlarda gerilemelerle birikim ortaya çıkmıştır. Gerçekleştiği anda yaptırımın yetersiz olduğu her olumsuz pratiğin tekrardan gerçekleşmesi yanında maruz kalanların gerilemesine de engel olunamaz. Sınıflı toplum yapısı içerisinde oluşumuz bu durumun temel besin kaynağıdır. Komünist partisi saflarında oluşumuz her şeyi geride bıraktığımız anlamı getirmiyor. İşte bu olumsuz pratikler üzerinden ve bilinen Nihat tarafından işlenen pratiklerden yazar, sadece kendisinin görebildiği kurgusal bir olay yaratmıştır. 60’tan fazla birlik mevcudunun olduğu yürüyüşte yalnız yazarın bu pratiği görebilmesi ilginç tabi! Nihat’ın bu pratiği sergileme olasılığı mevcut, bunu tartışmaya açma niyetinde değiliz. Ancak olayı gördüğünü iddia eden yazarın, bu duruma yönelik hiçbir girişimde, müdahalede bulunmaması da ilginç. Nihat’ı ilk defa gören Atila, neden bu konuyu pek çok nitelikli kadronun bulunduğu alanda sıcağı sıcağına gündeme taşımamış. Nihat’ın kurduğunu iddia ettiği otorite, nede çabuk M. Ali Eser’i içine aldı. Bu nasıl bir nitelikli kurtarıcı pratiğidir. Üstte aktardığımız bir pasajda “burada oyun oynanıyor” diyerek verilen mücadeleyi küçümseyen yazar, acaba kitabı üzerinden okurla oyun oynadığını gizleye bilir mi? Atila’nın her olumsuzlukta tek başına şahitliği tutmadığı gibi herhangi bir müdahalesinin de yapılmıyor olması, anlatımların samimiyetini sorgulatıyor. 

Yine yürüyüş esnasında erimiş karlardan kaynaklı oluşan boşluğa düşen yoldaşın olayından, çok ciddi bir askeri zaafiyet çıkarmakta fazlasıyla abartılıdır. Yoldaşın sara hastası olduğu da bilinmezken, bu durumdan saldırı malzemesi çıkarmak yavan olmuştur. Elbette bu durum gözetilerek daha yakın şekilde yoldaşla yürünebilir, ancak daha fazlasını çıkarmak anlamsızdır. Nitekim kısa süre içinde yoldaş kayıp düştüğü yerden bulunup alınır. 

Son olarak OPK sonrası Dersim Bölge Komitesi’ne atanan Atila’nın görev yerine ulaşmasına gelelim. Atila OPK sonrası kısa süreliğine şehire gittikten bir süre sonra görev yerine ulaşmak üzere Mazgirt’e doğru yola çıkar. Bu yolculukta Dersim’de kuryelerde ona yardımcı olur. Bu ulaşım esnasında İmam Boztaş yoldaşla da görüştüğünü iddia eder. Devletin, köyünde evinin önünde ailesinin şahitliğinde katlettiği İmam yoldaş, yıllarca hareketimizin gönüllü bir çalışanı olarak mücadeleye katkı sunmuştur. Bu nedenle de çeşitli dönemlerde tutsak düşmüştür. Ancak yılmadan çalışmalara desteğini sürdürmüştür. Dersim’de ve hareketimiz içinde değer gören ve sevilen bir yoldaşımızdı. Yazar, İmam yoldaşın bu niteliklerini ve gördüğü saygıyı iyi bildiğini kitapta da aktarır. Bunu bilen yazar, İmam yoldaşın ağzından, kendisine yönettiği övücü sözlerle, kitabın yarısının ana fikrini verir. 

Yazara ölümsüz yoldaşlarımızı kullanarak kendisini nitelikli göstermek yerine, durduğu yeri gözden geçirmesini öneririz. Kendisini pohpohlamaya ölümsüzlerimizi alet etmemelidir. Kitapta aktardığı üzere İmam yoldaş, Atila’nın Mazgirt’te çalışacak olmasına şu yorumu yapmış; “Buna en çok ben sevindim. Yıllardır buraya tecrübeli ve bölgeyi bilen biri gelmemişti. Kısa sürede buraları toplarız.” (S.366) Yazarda ilginç bir özgüven olduğuna şüphe yok. Ancak yazıda kalmış ve pratiğe dökülemeyen bir özgüven. Tarihimizi ve ölümsüz yoldaşlarımızı alet ederek kendisini lider, üstün şahsiyet göstermeyi amaçlayan bir özgüven. Aktarılan ifadeler gerçekçi görünmüyor. Öyle bir durum ki yazar Kaypakkaya hareketinde Mazgirt’li yada o yöreyi bilen yoldaş hiç olmamış gibi özgüvenle kendisini göklere çıkarıyor. Bu kadarına da pes dedirtiyor. 1976’da çıktığını söylediği Mazgirt’e 1992’de faaliyet için dönen biri için fazlasıyla iddialı bilgiçlik gösterisi sergiliyor. 

Öncelikle kitapta sadece isimleri belirtilen Özkan (Cafer Cangöz) ve “Baki” yoldaşlarımızın, yıllarca o bölgede açık ve gizli mücadele içinde olması bile yeterlidir. Bu yoldaşlarımız ve diğerleri bölge halkı üzerinde olumlu etki bırakmıştır. M. Ali Eser’in ulaşamayacağı değerlerlerdir bunlar. Yazdıklarını okuyanlar için yörede mutlak şaşkınlık uyandırmıştır. Yoldaşlarımızı görmezden gelerek, verdikleri emeği hiç olmamış gibi aktarımlar da bulunmak, ödediğimiz bedeller karşısında tuzla buz olur. Yazar kendisiyle başlayan tarih yazmaktadır. Kendisini aklamak, paklamak, niteliklerini gereğinden fazla övmek için yazılan bu kitap gerçekler karşısında buharlaşıp uçacaktır. Kendisini aklamak ve pohpohlamak için kaleme alınan bu kitapta, ele aldığı dönemin gerçeklerini ifade edebilecek birileri olmayacağını düşünmüş olmalı. Aktardıklarımızdan da görüleceği üzere, M. Ali Eser ortaya çıkardığı her kitapta olduğu üzere, tarihimize saldırmaya devam etmiştir. Buna alet olanları da yine tarihimiz yargılayacaktır.

Kolektif hafızayı ve mücadeleyi, bireysel kaygılarına alet ederek onu zayıflatmaya hizmet eden pratik, bugün devrimci örgütlü mücadelemizin gerilemesinin bir yansımasıdır. Son yıllarda bu türden çıkışlar sıklıkla karşımıza çıkar. Hareketimizin yeterince mücadele edemediği yada kitlelerin bir kısmının kafasında oluşan sorulara, kendi yetersizliğinden dolayı veremediği tatmini, M. Ali Eser gibi son dönemde bireysel çıkışlar sergileyerek ortaya çıkanlar tarihimize, değerlerimize saldırı, yıpratma ve karalama amaçlı kullanmaktadır. Buna müdahale edilmediği takdirde tarihimiz, değerlerimiz birikerinin elinde oyuncak olmayı sürdürecektir. Buna müdahale örgütlü bilinci geliştirmekle mümkündür. Örgütsel düşünüş, hareket zayıflıyor ve zayıfladıkça da yıllar yılı kendini gizleyen pusudaki ben merkezci, kariyerist bireyler kendini açığa çıkarıyor. Bu kişiler örgütlü bilinçle eleştiriye tabi olmadıkça da asıl kimliklerini bir şekilde muhafaza etmeyi sürdürüyor. Çünkü kapitalizmin içine sıkışmış bireylerde, bireyci yaklaşımlar beslenir. Hele ki Avrupa’ya kapağı atmış mülteci oportünizmi ile iç içe bir yaşam sürdürüyorsa, kapitalizm esas avını yakalamak için onları beslemeye devam eder. Bu kişileri o toplumsal formasyon içinde ayırt etmek güçtür. Aynıların aynı yere toplanmasının en büyük güçlüğü de budur. Her zamankinden daha fazla bizi kuşatan bu yönelim, ancak ve ancak örgütlü, kolektif akıl ve mücadele geliştirilerek aşılır. Bunu başaracak kudrette Kaypakkayacı harekette mevcuttur.

Son bir sözümüz de yayın evine olacaktır. Devrimci mücadelede bedel ödemiş ve ödemekte olan kişilere, saldırıları görmezden gelmek bu kadar basit olmamalı. Buna yazar gibi, kendisini Kaypakkaya geleneği içinde ifade ettiğini belirten bir yayınevinin alet olması ise üzerinde durduğunu iddia ettiği tarihi tüketmektir. Bu duruma kim ne şekilde alet olursa olsun teşhir etmekten geri durmayacağız. Taki devrimci kimliğini tüketen bu peygamber vari şahsiyetlerle arasına kalın duvarlar örene kadar. Kitabın yazarı kadar basımını üslenen yayınevi Babek/Sancı ortaklığı da hakaret, saldırı, karalamalardan sorumludur. 

Kaypakkayacı hareketin tarihini sahiplenmediniz, hiç olmazsa verilen mücadele ve ödenen bedellere saygınız olsun.         S. O. N

https://www.devrimcidemokrasi3.org/bir-tukenisin-adi-mehmet-ali-eser-1/ 

https://www.devrimcidemokrasi3.org/bir-tukenisin-adi-mehmet-ali-eser-2/ 

https://www.devrimcidemokrasi3.org/bir-tukenisin-adi-mehmet-ali-eser-3/ 

https://www.devrimcidemokrasi3.org/bir-tukenisin-adi-mehmet-ali-eser-4/