Tarihe Not: İbrahim Ünal--Doğu Bölgesi Hakkında Soruşturma: R ve S

Merkezi konferanstan kısa bir süre sonra Doğu Bölgesi hakkında bir araştırma-soruşturma kararı alınıyor. Bunun nedeni neydi?

Doğu Bölge Konferansı’nda yaşanan bir usulsüzlük merkezi konferansa taşınmıştı. Konferans, daha önce de belirttiğim gibi bu usulsüzlüğün soruşturulması kararını almış ve görevi Merkez Komitesi’ne vermişti. Yanlış hatırlamıyorsam Merkez Komitesi, 2. toplantısına Bölge Komitesi imzalı bir de mektup geldi. Mektupta, özellikle bölgesel döneme ilişkin ve bölgeden sorumlu (Baki  ve Dergo) muhatap alan ciddi iddialar vardı.

 Ellerindeki malzemenin abartılması, dağıtımın ihtiyaca göre değil ahbap-çavuş ilişkilerine göre yapılması. Kaçaklık, ilkesizlik ve aşınma hissediliyordu. Herkes birbirini tanıyor, sorumluluklarını biliyordu. Yetki ve sorumluluklarda karmaşa vardı. Parasal konular, görevlendirmeler... Daha birçok şey tartışılmalıydı. Birkaç hadiseden ibaret değildi. Doğu Bölgesi, özellikle de Dersim 1. Konferanstan hemen sonra başlayan ve ben yakalanıncaya kadar devam eden, fazlasıyla meşgul edici sorunlar la gündeme geliyordu.

Gelişmeler, Merkez Komitesi’nin 2. Toplantısında, Merkez Konferans’a sunulan bölge raporlarının incelenmesi ve bir mektup olayı ile başladı. Doğu’nun raporunda bölgede 80 civarında (büyük küçük) silah bulunduğu yazıyordu. Kadro gücü ve üye sayısı bakımından da abartılar olduğu anlaşılınca Baki’den, bir sonraki toplantıya hem bu bölgeyle hem de mektuptaki iddialarla ilgili kapsamlı bir rapor hazırlaması istendi. Baki, 3. Merkez Komitesi toplantısına ayrıntılı rapor yerine Merkez Komitesi’nden ve parti üyeliğinden istifa ettiğini bildiren bir

  Tarih Not-Sayfa 82

... mektup gönderdi. Bunun üzerine bölgedeki durumun acilen soruşturulması zorunluluğu ortaya çıktı. Bölgedeki yönetici yoldaşlardan üyeler, malzemeler, kadro ve kitle potansiyeli hakkında somut bilgiler istendi. Bu çalışma yapılırken Dergo ve Baki (belgelerde “R ve S” olarak anıldılar) tabana da ulaştırılan ortak bir açıklama yaparak “Merkez Komitesi ile farklı düşüncelere sahip olduklarını, bu yüzden Merkez Komitesi’nin kendilerini partiden tasfiye etmeye çalıştığını” iddia ettiler.

 Bu çıkışlarının ardından da “beşli mektup” olarak bilinen metin yayınlandı. Bölgede tam anlamıyla bir kaos yaşanıyordu. Merkez Komitesi bölgede inisiyatifi ele alamamıştı. Başta bölge yöneticilerinden bazıları olmak üzere birçok üye ve taraftar bölgesel dönemin alışkanlıklarını terk etmemek için direniyor, bazıları da olumsuzlukları yeni göreve başlamış Merkez Komitesi’ne yıkmaya çalışıyordu.

 Bu amaçla Merkez Komitesi hakkında kuşku ve güvensizlik yayılıyordu. Bölgeye ilk müdahale bu şartlarda yapıldı ve geniş kapsamlı bir soruşturma başlatıldı. Soruşturma süresince geçerli olmak kaydıyla Dergo, idari tedbir olarak görevlerinden alındı. Devamını Merkez Komitesi’nin 4. Toplantısı Tutanağından okuyalım:

... Bölge Komitesi raporuna bağlı olarak, bu bölgede hakkında araştırma yapılması kararı alınan kişiler üzerine yapılan araştırmaların sonuçları üzerinde de duruldu.

Hakkında araştırma yapılan R ve üyelikten istifa eden S hakkında Bölge Komitesi’nce ve Siyasi Büro’nun yaptığı hatalar üzerinde duruldu. Şu tespit edildi:

Üyelikten istifa eden S hakkında, Siyasi Büro doğru olarak, bu kişinin üyelikten istifasının duyurulması kararını almış ve Bölge Komitesi’ne bu kararı iletmiştir; ancak, bu kararın nasıl uygulanacağı konusunda Siyasi Büro, Bölge Komitesi’ne yol göstermemiş, kararın kitlelere nasıl duyurulması gerektiği konusunda bir sınır çekmemiştir. Bölge Komitesi de bu konuda inisiyatifsiz davranmış, o da bu konuda kesin bir karar alıp üyelere duyurmamıştır.

 Bunun sonucunda tabandan yayılan birtakım söylentiler, iyice yaygınlaşmış, Bölge Komitesi de söylentileri engelleme yolunda herhangi bir girişimde bulunmayınca, söylentiler büyük boyutlara ulaşmış ve sanki partimiz tarafından (Merkez Komitesi tarafından -y.n.) yayılıyormuş havası yaratılmıştır. Merkez Komitesi bu olaydan ders çıkartarak şu kararı almıştır:

Parti üyeleri (ve üye adayları) herhangi bir kişi hakkında, parti karar kılmadıkça ancak kendi parti organları içinde görüş belirtebilirler. Dıştan gelen sorular, Parti kararı olmadıkça cevapsız bırakılacaktır.

Sayfa 83-Tarih Not

Merkez Komitesi, daha önce üyelikten istifa eden S’nin partiye yeniden üyelik isteğini görüşüp, bu isteği reddetmeye oybirliği ile karar verdi.

Merkez Komitesi, hakkında araştırma yapılması kararı olan R hakkında ise, görünüşü, araştırma, soruşturma belgelerinin inceledi ve R’ye “geçici ihraç” cezası vermeyi çoğunlukla kararlaştırdı.

Merkez Komitesi, çeşitli organlardan yana yargı gelerek, Merkez Komitesi’ne mektup yazan beş kişinin durumunu görüştü. Bu konuda şu karar alındı: Mektubu gönderen beş kişinin ayrı ayrı örgüt kademelerinden gelmesi örgütsel ilişkinin ihlalidir. Hizipler bir tavırdan kaynaklanmaktadır. Bu konuda Bölge Komitesi tam yetkiyle araştırma ve karar alma ile görevlendirilmiştir.

 

Konunun tabana yansıması böyledir ancak 5. Toplantı Tutanaklari elimizde yok. Muhtemelen yukarıda değindiğimiz gelişmelerin sonuçları ele alınmış olmalı. Alıkonma kaldığı kadarıyla, askeri komisyonda görevli bir üye hakkında soruşturma yürütülmesi kararı alındı ve bu arada R, S soruşturması ve sonuçlarının yarattığı sorunlarla uğraşıldı. Kısaca Doğu Bölgesi’nde sorunlar, soruşturmalar bitmek bilmiyordu. 6. Merkez Komitesi toplantısında, bölge raporunun kısa özeti şöyledi:

... Bölge Komitesi raporu okundu. Son toplantı tutanağı okundu. Ve sözlü olarak da son olumsuz gelişmeler üzerine geniş bilgi verildi. Bu bölgenin bir mıntıkasında son dönemde belli kopmalar olmuş durumdadır. Sempati ve ileri sempatizan düzeyinde 9 kişi sosyal emperyalizm tezine katılmadıkları için partiden ayrılmışlardır.

Daha önce R, S ile birlikte “hizipçi faaliyette girdikleri” kuşkusu belirtilen ve bu gerekçe ile haklarında araştırma yapılan iki üye “Bölge Komitesi’nin tarafındaydı, Bölge Komitesi’ne güvenleri olmadığı” gerekçesi ile “Bölge Komitesi’nin disiplinini tanımadıklarını” açıklamışlardır. Bu da parti disiplinini tanımadıkları anlamına gelmektedir.

Son dönemde parti üyeliğinden atılan C’ nin ardından da ayrılan bazı sempatizan, ileri sempatizan nitelikte arkadaşlar vardır...

Görüleceği gibi Doğu Bölgesi’nde sorunlar bitmiyor, olumsuzluklar peş peşe geliyordu. R, S olayından sonra oluşturulan

8. Bu arkadaş partisi içinde “Cüce” kod ismiyle anılıyordu. Kısaltma olarak belgelerde “C” diye geçmektedir. İleriki bölümlerde partiden atılması konusuna değinilmektedir.

 Tarih Not-Sayfa 84

Bölge Komitesi de bölge örgütüne tam bir güven veremiyordu. Bir yanıyla bazen bize de çaresiz kalıyor ve ne yapacağımızı şaşıyorduk. Üstelik ikisi Siyasi Büro üyesi dört Merkez Komitesi üyesi bölgede görevliydi. Buna göre bölgenin ve bölgedeki yerleşik kadroların sorunu, bir yanıyla Dersim’in sosyolojik yapısından, insan özelliklerinden kaynaklıydı. Diğer yandan bölgede, Koordinasyon Komitesi döneminde başlayan ve bölgesel dönemde tavan yapan şeflik tarzı yönetimi ve statükoya yatan konformist alışkanlıkların yerine merkezî yapının disiplinini geçirme güçlükleri yaşanıyordu.

Bölge Komitesi (Konferans sonrası oluşturulan ilk Bölge Komitesi) içinde sekreter olarak Baki (Ali Haydar Akgün), Dergo, Ahmet Cihan ve Orhan Bakır var(dı). (İçinde başka anlaşmazlıkların da söz ediliyor. Hüseyin ve Orhan’ın, aranın durumları gerekçesiyle Dersim dışına gitmek istemedikleri söyleniyor. Böyle bir konu size yansıdı mı?)

Baki, bu “Dersim dışına gitmek istememe” konusunu Bölge Komitesi’nden gelen eleştiri dolu mektuba karşılık bir gerekçe olarak söylemişti. Ayrıntıları çok somut olarak hatırlamıyorum. Güvenlik riski olduğu doğrudur. Özellikle basında resimleriyle deşifre olmuş firari arkadaşların sıkı korunması gerekiyordu. Merkez Komitesi 2. toplantısında bölge raporları değerlendirilirken, Doğu Bölgesi’nden Merkez Komitesi’ne gönderilen mektup ele alındığında, bazı arkadaşların Dersim dışına çıkmak istemedikleri konusu da konuşuldu. 

Baki, kendisine haksızlık yapıldığını, Bölge Komitesi’ndeki bazı kişilerin kendisini yıpratma ve etkisiz hâle getirme niyetinde olduklarını filan anlattı. Ancak Merkez Komitesi 3. toplantısına, Baki’nin istifa mektubu gelince Doğu Bölgesi’nde Merkez Komitesi üyesi kalmadı. Onun üzerine Ali Yavuz, Doğu sekreterliğine atandı. Baki’nin Merkez Komitesi’nden istifası üzerine yerine atanan Merkez Komitesi yedek üyesi Ali Haydar da Doğu Bölgesi sekreter yardımcısı oldu. Fakat Ali’ler’in atanmasından sonra da sorunlar devam etti. Bu arada hatırladığım kadarıyla Doğu Bölgesi’nden Kars Bölgesine ilk Orhan görevlendiriliyor. Daha sonra da Hüseyn aynı bölgede görevlendiriliyor.

Baki, “Dersim’den ayrılmak istemiyorum” diyordu ama her iki arkadaş da görev yerlerine gitmişti. Diğer yandan Doğu

Tarih Not-Sayfa 85      

Komitesi’nde toplantıları tutanak haline getirme olasılığı çoktu. ISRARLA eleştirilerimiz sonucu kısmen tutanak haline getirmeye başladılar. Anlattığım olayların yaşandığı tartışmaların tutanağı yoktu. Biz o sıralar olayları Baki’den dinliyoruz, bir de üyelerin eleştiri mektuplarından okuyoruz. Bölge bir yöntemle gerçeği tespit etmek zorlaşıyor, en azından zaman alıyordu. Doğu Komitesi’nin hemen her kararı olay oluyordu. Ben Merkez Komitesi’nde çalıştığım süre içinde enerjimizin belki de yarısını, Doğu’da yaşanan hadiselerin araştırılmasına, tartışmalarına ve sonuçların düzeltilmesine harcadık.

Baki ile Dergo (R, S) ayrıldılar.

Dersim’de bu konuyu ele almak için bir toplantı yapılıyor. Gerginlikler giderilemiyor. Bu arada, bu toplantıyla atfı, parti malları ellerinde olduğu için parti konularını bildikleri için ayrılık durumu ortaya çıkınca tutuklanmaları gibi bazı fikirler olmuş. Böyle bir iddia var. Bu konuda bir bilgin var mı?

Tutuklama gibi bir düşünce aklımızdan gelmedi. Böyle bir öneriyi de hiç duymadım. Hiç gündeme de gelmedi. Bu soruşturma sürecinde Parti mallarının tehlikede olduğunu hiç düşünmedik. Bu konuda sıkıntı yaşadığımızı da hatırlamıyorum. Birilerinin aklından geçmiş olsa da birileri tarafından önerilmiş de olabilir ama benim hafızamda bu iddia ile ilgili herhangi bir bilgi yok. Dersim’de böylesi şahsi efsaneleri üretilir ve bu efsaneler büyük ilgi duyulurdu. Bu iddia da uydurulmuş bir efsanenin sonucu olabilir.

Dergo’yla bir iki kez görüşmüşlüğüm oldu. Bende pozitif bir izlenim oluşmuştu. Sonradan onunla ilgili referanslar ve edindiğim objektif bilgiler, birikim ve yetenekleri bakımından önemli bir kadro olduğu anlaşılıyordu. Çalıştığı yerlerde etkili olmuş, iz bırakmış biriydi. Açıkçası o yıllarda kaybedanın üzüntü duyduğum bir kadro idi.

Bu hadiselerin yaşandığı sıralarda Ahmet Cihan’ın kendisine çok sert davrandığını duydum (Baki’nin iddialarından birisi de bu yönde idi). Bu arkadaşları kaybetmeye bilirmiydik? Bunu kestiremiyorum.

Biz olaya hızlı bir şekilde müdahale  edip hakim olamadan, biraz da güvensizliklerin etkisiyle büyüdü.

  Dolayısıyla bizim inisiyatifimiz dışına teşhir edildiler. “5’li mektup” olayı işin---

Tarih Not-Sayfa 86

... tuzu biberi oldu. Ciddi bir disiplin sorunu yaratarak konuyu hizip boyutuna taşıdı. Süreç biraz hızlı gelişti. Biz Baki ile Dergo’nun ayrı bir grup olacaklarını düşünüyorduk. Bu sübjektif düşünce hareket yönümüzü de belirledi. Onlar da biraz sınırlı davranıp, hukuksuz olarak teşhir edilmelerine rağmen bazı konularda özeleştiri yaparak kendilerini, işleyiş kuralları içinde savunmaya devam etselerdi sonuç belki farklı olabilirdi. Dolayısıyla olayın, parti içinde kalınarak tüzük hükümleri içinde çözülmesine, bir bakıma kendileri de fırsat vermedi.

Ali’ler’in gidişinden sonra da sorunlar devam etti, diyorsun. Müdahale ve sonucu nedir?

Merkez Komitesi 6. toplantısının ardından Bölge Komitesi içinde yine derin bir kriz yaşanıyor. Komite üyeleri birbirlerine ağır eleştiri ve suçlamalar getiriyor. Bunun üzerine Siyasi Büro olaya el koydu.

Konuyu 7. Merkez Komitesi toplantı tutanaklarından okuyalım:

Bu bölgedeki çalışma ile ilgili olarak Bölge Komitesi’nin 5., 6., 7’nci toplantı tutanakları, Örgütlenme Komitesi (OK) raporu ve Bölge Komitesi raporunun var olan kısmı okundu. Sorumlu yoldaş son dönemde yapılan çalışmalar üzerine sözlü bilgi verdi. Bilindiği gibi bu bölgedeki çalışmalarda bir olumsuzluk olduğu Merkez Komitesi 6’ncı toplantısında tespit edilmişti. Daha sonraki gelişmeler bu olumsuzlukların aşılması değil, derinleşmesi yönünde oldu. Bölge Komitesi 4’üncü toplantısında üyeler birbirlerine ağır suçlamalar getirerek Bölge Komitesi’nin bu şekliyle çalışamayacağı sonucuna vardılar. Siyasi Büro bunun üzerine olaya müdahale ederek Bölge Komitesi’nin tümü hakkında araştırma kararı aldı. Bu temelde iki araştırmacıyı bu bölgeye gönderdi.

 Araştırmacılar idari tedbir olarak Siyasi Büro’nun verdiği yetkiye dayanarak sorumlu yoldaşı (Ali Yavuz Çengel’oğlu - y.n.) görevden aldılar. Araştırma dönemi içinde çalışmaları geçici olarak yürütmek için daha önceki sekreter yardımcısına (Ali Haydar Akgün -y.n.) sorumluluk verildi. Bölge Komitesi’nin görevinden alınan sorumlusu dışındaki üyelerinin geçici olarak eski sekreter yardımcısı önderliğinde göreve devam etmeleri kararı alındı. Bu kararın ertesinde Siyasi Büro araştırma komisyonu çalışmalarına başladı. Bu arada Bölge Komitesi de bir mıntıka Organı hakkında araştırma yapma kararı almıştı. Bunun için Bölge Komitesi’ne bağlı bir komisyon kurulmuştur (Bu mıntıka Dersim’di -y.n.).

Tarih Not-Sayfa 87

Merkez Komitesi 7’nci toplantısında bölgenin durumu görüşülürken Mıntıka Organı hakkındaki araştırmanın raporu, gerekse Siyasi Büro’nun araştırma komisyonunun yaptığı araştırma incelendi. Siyasi Büro, Araştırma Komisyonu’nun daha iyi kavranması için rapora temel olan araştırma toplantılarının (Alt bölgelerde yapılan) tutanakları da okundu. Sorulan sorular üzerine araştırmacı yoldaşlar sözlü bilgiler de verdi.

Daha sonra Merkez’in ve Siyasi Büro’nun bu bölgedeki olumsuzluklar karşısındaki tavrı tartışıldı ve şu sonuçlara varıldı:

Merkez Komite 6’ncı toplantısında bölgedeki çalışmalarla ilgili olarak olumsuzluk tespiti yapılmıştır. Bu doğru bir tespittir. Ancak bu tespitle bağlı olarak alınan karar eksiktir. Bu tespitin sonucunda daha Merkez Komite 6’ncı toplantısında sorunu yerinde inceleme kararı alınmalıydı ve alınmalıydı.

Merkez Komitesi bu konuda böyle bir karar almamakla sorunu tam olarak kavramadığını göstermiş, hatalı davranmıştır. Daha sonra da Siyasi Büro olumsuzlukların derinleştiğini görünce bu kez de Bölge Komitesi’ndeki tüm yoldaşlar hakkında araştırma yapma kararı almıştır. Halbuki böyle bir karar alınmadan önce sorunu yerinde inceleme kararı alsaydı, o zaman tüm yoldaşlar hakkında araştırma kararı almasına gerek kalmayabilirdi.

 Bölge Komitesi’ndeki tüm yoldaşlar hakkında araştırma kararı alınması ve bu yönde uygulamaya gidilmesi objektif olarak Bölge Komitesi’ndeki yoldaşlara duyulan güveni sarsıcı bir rol oynamıştır. Bu yönüyle de karar hatalıydı. Araştırmacı yoldaşlar başlangıçta sanki tarafsız kişilermiş gibi davranmış, araştırmacılık görevini başlangıçta yalnızca sorulara verilen cevapları kaydetmek şeklinde uygulamışlardır. Halbuki araştırmacı yoldaşların araştırma sırasında uyarıcı ve eğitici davranması yanlış düşüncelere karşı tavır takınması, partinin içinde bulunduğu durumu yoldaşlara kavratması doğru olurdu.

Araştırmacı yoldaşlar araştırma süreci içinde bu yönde adımlar atmalarına rağmen bu görevlerini yeterince yerine getirmemiş, yeterince eğitici davranmamışlardır. Araştırma sonuçları incelendiğinde görülmektedir ki, sorumlu yoldaşın tek başına idari tedbir olarak Bölge Komitesi üyeliğinden alınması, ona karşı bir haksızlık olmuştur. Çünkü daha ilk ortak toplantıda Bölge Komitesi üyeliğinden idari tedbir olarak alınması gerekli olan başka yoldaşların da varlığı söz konusudur. Tartışmalar sonunda Siyasi Büro Araştırma Komisyonu’nun yaptığı araştırmanın esas olarak olumlu olduğu sonucuna varıldı. Soruşturma raporunda kişiler hakkında varılan görüşler ve öneriler üzerinde tek tek duruldu ve bu konuda kararlar alındı.

Siyasi Büro Araştırma Komisyonu’nun raporuna ek olarak (kişilerle ilgili değerlendirme/öneri bölümü çıkartılarak) yayınlanması kararlaştırıldı. Aynı şekilde Bölge Komitesi’ne bağlı bir araştırma

 Tarih Not-Sayfa 88

komisyonun Mıntıka Organı hakkında yaptığı araştırma da esas olarak olumlu bulundu. Bu araştırmanın raporunun da (kişilerle ilgili değerlendirme/öneri bölümleri çıkartılarak) Merkez Komite raporuna ek olarak yayınlanması kararlaştırıldı. Bölgedeki çalışmalar bir bütün olarak değerlendirildiğinde şu sonuçlara varıldı: Eski sekreter yardımcısının sorumluluğunda oluşturulan Geçici Bölge Komitesi, olumlu yönde belirli bir çaba sarf etmiştir. Ancak düzeltme yönünde herhangi önemli bir başarı elde edilememiştir. Bölge Komitesi’ndeki ve ona bağlı olarak bölgedeki çalışmalar genelinde olumsuzdur.

---

Tutanakları okumaya devam edelim:

Şu anda var olan Geçici Bölge Komitesi, bölgedeki çalışmaya uzun süre önderlik edecek durumda değildir. Bu yüzden dağılacak, yeni bir komite oluşturulacaktır.

Yerini gelmişken belirtelim: soruşturma sonucu dağıtılması kararlaştırılan Bölge Komitesi üyeleri: Ali Yavuz, Ali Haydar, Hüseyin Bakır, Ahmet Cihan ve Orhan Bakır'dır.

Merkez Komitesi toplantı tutanağından kesin olarak anlaşılacağı gibi, bu soruşturma kararı, yaygın ve yanlış olarak “Orhan Bakır yoldaş hakkında soruşturma açıldı, görevinden alındı, üyeliği düşürüldü” gibi söylentilere konu oldu. Oysaki alınan soruşturma kararı, Orhan Bakır yoldaşın da içinde yer aldığı Bölge Komitesi’nin tümü hakkındaydı. Dahası araştırma süresince bölge sekreteri (Ali Yavuz) dışında hiçbir Bölge Komitesi üyesi, idari tedbir anlamında bile olsa görevinden alınmamıştı.

Bilgi kirliliği yaratanların özel olarak neyi amaçladıklarını bilemem. Bölge olmadığı açık olmasına karşın temelsiz söylentiler yaymak herhalde iyi niyetle, Orhan Bakır yoldaşa sahip çıkmakla açıklanamaz.

---

Bu karar sonrası oluşturulan Bölge Komitesi’nde kimler vardı? Eski Bölge Komitesi’nden giren oldu mu?

Bu raporun yayınlanmasından bir süre sonra Ahmet Cihan üyelikten istifa ederek partiden ayrıldı. Orhan ise Bölge Komitesi’nde görev kabul etmeyeceğini bildirdi. Hatta alt bölge komitesinde de görev almak istemediğini bildirmişti. Neden

 

 Tarih Not-Sayfa 89

olarak da Bölge Komitesi düzeyinde sorumluluk üstelenebilecek seviyede olmadığını, bu sorumluluğun gereğini yerine getiremediğini söyledi. Kendisini geliştirerek, teorik düzeyini yükselterek ve yeniden alt organlarda çalışarak bu tür sorumlulukları hak ederek üstlenebileceğini söylemişti. Bunu sözlü olarak, Araştırma Komisyonu üyesi Erhan Gencer’e (diğeri Süleyman Cihan’dı) belirtmişti. Bu nedenle, Orhan yoldaşa yeni Bölge Komitesi’nde görev vermek istediğimiz halde bunu kabul etmedi. Yeni Bölge Komitesi’nde yeni isim olarak Kâzım Çelik ve Zeynel Demirçivi vardı. Ali Haydar, Ali Yavuz ve Hüseyin Bakır görevlerine devam ettiler.

---

Orhan’ın tavrını nasıl değerlendirirdiniz?

Yanlış hatırlamıyorsam, benim aklımda, hafızamda takılı kalan şey... Doğu Komitesi içinde yaşanan olumsuzluklar, bölgede coşku yaratacak olumlu gelişmelerin olmaması; bütün bu olumsuzlukların aşılacağına dair umudun azalması merkezî önderliğe de güvensizlik duymasına neden oldu.

 Gerçi, bölge soruşturmasını yürüten arkadaşlara böyle bir şey söylememişti. Raporlarda partiye ve Merkez Komitesi’ne güvensizlik duyduğuna dair ifadeler de yoktu. Merkez Komitesi olarak, Bölge Komitesi’nde görev alması için yaptığımız ısrara rağmen bunu kabul etmedi. Kısmen kendisine güvensizlik, kısmen yılgınlık şeklinde değerlendirildik. Tavrında bir tepki izi olduğu da söylenebilir. Siyasi, ideolojik temelli bir problemden söz edilemez. Yoktu! Partinin bazı görüşleriyle hemfikir değildi. Mao konusu gündeme geldiğinde 1957’den sonra ilkesel hatalar yaptığını düşünüyordu.

Orhan, 1. Konferans’tan kısa bir süre sonra, ekim ayı sanırım, (Konferans şubatta yapılmıştı) Olağanüstü Parti Konferansı (OPK) öneriyor. Gerekçesi neydi?

Konferans’tan kısa bir süre sonra Nezih’e parti konferansı çağrısı yapmıştı. Nezih’e’nin bu çağrısı tartışılırken Orhan’danda

---

9. İsa Güzel, “Erhan’ın, Orhan hakkında, onun Yurtdışı Bürosu’nun yaptığı Mao değerlendirmesinden yola çıkarak, bu eleştirilere dayanarak, Mao’nun 1957’den sonra revizyonist olarak değerlendirilmesi gerektiğini savunduğu yönünde sözlü bilgi verdiğini hatırlıyorum. Fakat bu konuda kesin yazıya konulmadı” diyor.

Tarih Not-Sayfa 90

  “Olağanüstü Parti Konferansı” (OPK) çağrısı geldi. Konuyla ilgili bir sayfalık yazısı vardı. Temel siyasi konularda bir farklılık öneriyordu. “Siyasi olarak sunuş konularım, görüşümüz yanlış” filan demiyordu. Daha çok bölgesi hakkında eleştiriler içeriyor ve Merkez Komitesi’nin bu olumsuzlukların üstesinden geleceğine dair güveni olmadığını belirtiyordu. O bir sayfalık yazısı ve başka iki elimizde değil. Bölge hakkında R, S ile ilgili problemler devam ediyordu. Orhan’la görüşümüz için Erhan’ı görevlendirdik. Erhan kendisiyle görüştü. O sırada Nezihe’nin konferans çağrısı partiiçinde tartışılıyordu. Erhan, bunu dikkate alarak Orhan’a “yeni bir OPK çağrısının anlamlı olur olacağını, teknik olarak Nezihe’nin çağrısının desteklenmesi gerektiğini, aksi takdirde büyük bir karmaşa yaşanacağını” söylüyor. “İsterse Nezihe’nin çağrısının gündemini dışındaki görüşlerle de yazıp dağıtabileceğini, böylece önerinin tek çağrı olarak birleşeceğini ve daha iyi sonuç alma olanağı yaratılacağını” filan anlatıyor. Son olarak “Şayet Nezihe’nin çağrısından bir sonuç alınmazsa o zaman istersen senin OPK çağrını gündeme alırız” diyor. Orhan bu öneriyi kabul etti ve çağrısını geri çekti. Fakat nedendir bilemem, Nezihe’nin konferans çağrısı ile ilgili tartışmalar konusunda bir yazı yazmadı, ilaveten gündem önermedi. Kendi organı içinde OPK toplantısı yönünde bir tartışma da açmıyor, altındaki üyelere de bu yönde propaganda yapmıyor. Bazı oy hesaplarından yola çıkarak bir tahminde bulunacak olsam; bana öyle geliyor ki Orhan, Nezihe’nin konferans çağrısına da olumlu oy kullanmamış olabilir.

Nezihe’nin çağrısı için süreç nasıl çalıştı?

Merkez Komitesi, bu öneriyi ele aldı. 4. toplantıda “partiiçi tartışma sonuçları üzerine” başlıklı “EK 2” sayılı metinde dört konunun tartışılacağı belirtilerek bunlar sayılıyor. Bunların birincisi “bir yıldan olağanüstü parti konferansı çağrısı”ydı. Bu doğrudan Nezihe’nin çağrısı idi. Biz bu çağrıyı Merkez Komitesi’ne alarak uygun bulmadık. Ama tartışılmasının da yolunu açtık. Konunun tartışılması ve “üyelerin bu konudaki görüşlerinin tek tek tespit edilmesi” kararlaştırılmıştı. Bizim görüşümüzle “çeşerliler üzerine tartışılması ve tartışma sonuçlarının derlenerek Merkez Komitesi raporu” başlıklı belgede vardı. Orada şöyle deniliyordu:

 

---

 Tarih Not-Sayfa 91

 ... Alt bölgede bir yoldaş, parti Merkez Komitesi'nden bir parti konferansı düzenlemesi talep etmiş, bu talebinin üyelere dağıtılarak danışılmasını, gerekli çoğunluk sağlanırsa konferans toplanmasını istemiştir. Merkez Komitesi, bugünkü dönemde bir konferans toplanması isteğini doğru görmemektedir. Önümüzde yoğun bir kongre hazırlığı dönemi vardır. Bu dönem oldukça kısadır. Tartışıp sonuçlandırmamız gereken bir dizi siyasi sorun çözüm beklemektedir. Bir sürü örgütsel inşa sorunu çözüm beklemektedir. (...) Kongreden önce yapılacak bir konferans, kongre hazırlıklarını örgütsel inşayı engelleyici bir rol oynayacaktır.

Merkez Komitesi, bu sebeplerle bu konferans çağrısını doğru bulmamaktadır. Buna rağmen çağrıyı ve Merkez Komitesi'nin bu konudaki görüşleri tüm üyelere ulaştıracak ve üyelerin bu konudaki görüşleri tespit edilecektir. Gerekli çoğunluk sağlandığı takdirde (üyelerin 3'te 1'i) konferans yapılacaktır. Yoldaşlar konferans çağrısını ve Merkez Komitesi'nin görüşlerini dikkatlice incelemeli ve görüşlerini örgüt kademeleri üzerinden Merkez Komitesi'ne ulaştırmalıdırlar. Bu konuda da üyelerin görüşlerinin yazılı olarak belgelendirilmesi en doğru yoldur.

Sonraki toplantılarda bu konuyla ilgili gelişmeleri takip ettik. O arada Nezihe konferans çağrısını desteklemek üzere yeni yazılar yazdı. Bunun üzerine oylamanın yeni yazıların dağıtılması sonrasına bırakılması talebini de kabul ettik (6. toplantı tutanağının eki olan "Parti İçi Tartışma Sonuçları Üzerine" başlıklı belgede bu vardır).

7. toplantı yapıldığı günlerde bu oylama hâlâ sonuçlanmamıştı. Bunun gecikmesinin öneri sahibi yoldaşa haksızlık oluşturduğu belirtilerek, sonuçlandırılması istenmiştir. 7. toplantının tutanağında şunlar belirtiliyor:

Bilindiği gibi Olağanüstü Parti Konferansı (OPK) çağrısı hâlâ çözülmemiş bir sorundur. Bu çağrı hâlâ geçerlidir. Bugüne kadar oylanmamış olması çağrıyı yapan yoldaşa karşı belli bir haksızlık yaratmaktadır. Çünkü bu arada kongrenin geri atılmasının oylanması bu çağrının oylanmasını geciktirdi. Bu arada hemen hemen aynı nitelikte olan, yani Merkez Komitesi'ne güven oylaması niteliği taşıyan bir oylama yapılmıştır.

 Bu OPK çağrısı aleyhine bir durumdur. Diğer yandan tartışmaların uzaması, yazıların gecikmesi bu konudaki tartışmanın da hızını kesmiştir. Bu da OPK çağrısı aleyhine bir durumdur. Fakat bütün bu durumlar içinde bulunanağımız objektif koşullardan kaynaklanmıştır. OPK çağrısının oylanmasının gecikmesine önce üyelikten onay sorunu, ardından Nezih'in (parti belgelerinde YYY olarak kodlanmıştı -y.n.) dağıtılmasını istediği yeni….

 Tarih Not-Sayfa 92

 ….yazılanlar, ardından Merkez Komitesi'nin bu yazılanlara cevap olarak yeni yazılar yazıp sebep olmuştur. Bugün bu çağrının sonuçlandırılması için tüm yazılar, bütün yoldaşlara ulaşmış olması gereklidir. Bu temelde yoldaşlar OPK çağrısına evet ya da hayır şeklinde oy kullanacak durumdadır. Bu çağrı en kısa zamanda sonuçlandırılmalıdır.

Merkez Komitesi'nin 11. toplantısının tutanaklarının ekinde olağanüstü konferans önerisiyle ilgili oylamaları sonuçları da yayımlanmıştır. 24 Nisan 1980 tarihinde bölgede, OPK çağrısına 74 üyenin ret, 4 üyenin kabul oyu verdiği, 17 üyenin oyunun belirsiz olduğu ifade ediliyor.(10)

Özteksek, Orhan'la ilgili özellikle söylemek istediğim şu: Yıllardır bu konudaki gerçekdışı söylemleri beni rahatsız etti. Bölge Komitesi hakkındaki soruşturma sadece Orhan hakkında imiş gibi yansıtıldı. Eleştirilerinin, önerilerinin dikkate alınmadığı, alt görevlere itildiği gibi spekülasyonlar; kasıtlı, uydurma ve “zaten”... kabilinden önyargılı söylemlere, yazılara şahit oldum. Toparlamam gerekirse, Orhan hakkında özel bir soruşturma yürütülmemiştir. İçinde olduğu Bölge Komitesi hakkında bir soruşturma açılmıştır. Görevden alınan tek kişi vardır o dönemde, Merkez Komite üyesi ve Hüseyin Balkır cezaevindeki sekreteri olan (Ali Yavuz) arkadaştır. Soruşturma sonuçlanmadan önce Orhan yeni Bölge Komitesi'nde görev istemediğini söylemiş, iletmiştir. Yeni görev tercihi tamamen kendisinindir. Merkez Komite'nin, Bölge Komitesi'nin bir tasarrufu değildi. Soruşturma sonuçlandığında Orhan hakkında bir yaptırım, disiplin kararı alınmamıştır. Bunun böyle olduğu aktardığımız belgelerden de anlaşılmaktadır.

Merkezi Konferansa gelememesi hakkında ne düşünüyorsun?

Neden gelemediğimi anlattım. Sonradan, Doğu'nun bölgesel döneminde yaşananları öğrendikten sonra Orhan'a çok bilinçli bir engelleme yapıldığını düşündüm. Orhan'ın seçimlere katılıp kazanması ile ilgili tutarsız bilgiler verilmesi bende böyle bir kanaat yarattı. 1975'ten beri parti çalışması içinde olan Orhan'ı değerlendirmek söz konusu olduğunda sadece Dersim'deki 3 ayına mı bakılacaktır? Yoldaşlarımızın mücadele tarihini, bi--------

10 Oylamaya katılan üye sayısına göre bazı bölgelerden sonuç bildirilmediği anlaşılıyor. İsa Güzel, “Yurtdışı Bölgede bu oylama yapıldı. OPK lehinde oy kullanan kimse yoktu” dedi.

---

 Tarih Not-Sayfa 93

-------zimle tanıştıktan günden itibaren başlatamayız ki! Herkesin bir sicili var. Kaldı ki bu konuda bir bilgi eksikliği hissediliyorsa, bunu Konferans Örgütleme Komitesi ile iletmek, rapor, görüş istemek de mümkündü. Partinin büyük riskleri göze alarak cezaevinden kaçırdığı bir kadro hakkında konuşuyoruz! Bölgenin sorumluları Orhan'ı bölge konferansından uzak tutmak için gerekçe üretiyorlar ve güya topu İzmir'e atıyorlar. Çünkü biliyorlar ki Orhan konferans sürecine katılsaydı, alt konferanslara ve bölge konferansında seçilerek merkezi konferansa delege olarak gelebilirdi. Böyle bir durumda yöneticiler birisi, belki ikisi de merkez konferans delegesi seçilemeyecekti. Büyük bir ihtimalle bunun hesabı içinde hareket ettiler. Kısacası Orhan'a bir haksızlık yapıldı ise bunun merkez dönemden önce Doğu Bölgesi'nde yapıldığı görüşündeyim.

• Bu konuda Merkez Konferans Örgütleme Komitesi'nin de eksikliği ve hatası vardır. Cezaevlerinde üye tespiti ve yeni firar etmiş yoldaşlarımızın nasıl temsil edilecekleri (ya da temsil edilmeyecekleri) konusunda bir açıklama yapabilirdi. Bu konuyu bölgelerin inisiyatifine bırakmakla Orhan'a yapılan haksızlığın önünü açmış oldu. Hasan Aksu ve Hüseyin Balkır cezaevinden yeni çıkmışlardı ama biz onları bölge konferansına doğal delege olarak dahil ettik ve ikisi de merkez konferans delegesi oldu. Diyeceğim, Orhan bizim bölgemizde olsaydı hiç sorun olmazdı. Konferans katılımcı profiline baktığımda Orhan nitelikleri bakımından rahatlıkla merkezi konferans delegesi olabilecek seviyeye sahip bir yoldaştı.

---

Araştırma Komisyonu sürecinde Süleyman Cihan, alt bölge komitesi üyelerinin bilgisine başvurmuştur. Bu görüşmelerde sadece Orhan'la ilgili değerlendirmeler sorulması kafa karıştırmıştı.

Bu çok anlaşılır bir durum. Sadece Orhan hakkında bir soruşturma olduğu için değil; Doğu Anadolu Bölge Komitesi (DABK) üyelerinin tamamıyla ilgili bir soruşturmaydı.

Orhan da Doğu Anadolu Bölge Komitesi (DABK) üyesiydi. Alt Bölge Komitesi'nde Orhan sorumluydu. Bu komite üyelerine sadece Orhan'ın sorulması çok normal. Diğer alt bölge komitelerinin üyelerine de kendi sorumluları hakkındaki değerlendirmeleri………

 

Tarih Not-Sayfa 94

……sorulmuştur. Beraber çalışmadığınız, dolayısıyla değerlendiremeyeceğiniz bir hakkınızda size niye soru sorulsun ki? Size sadece Orhan'ın sorulması, sizde öyle bir kanaat yaratmış olabilir. Ama belirttiğim gibi bu başka alt bölgede de o alt bölgenin sekreteri hakkında sorular sorulmuştur. Bu durum, soruşturma yönteminin zorunlu gereğidir.

Bir sorun olduğunu hissetmiştim. Orhan, Kars'a geldi. Sorumlumuz olarak görevlendirildi. Randevu yerine gelinceye kadar üç-dört araba değiştirmiş olması gerekir. Durumu böylesine kritik bir arkadaşı bölgede korumak yerine üç-dört araba değiştirerek gidebileceği bir yere göndermek... Bana biraz zorunlu geldi. Nasıl değerlendirirsin bunu?

Ben bunu bilmiyorum. O bölgedeki sorumluların kararı. Bölge Komitesi'nin görev bölümü ile ilgili bir durum. Merkezî dönemde bazı görevlendirmelere müdahale edebilirdik. Ama bunu bilmemiz gerekirdi. Merkez'in sadece Bölge Komitesi'ne getirilen üyeleri onaylama veya veto yetkisi vardı. Görev bölümü bölge kendi içinde yapardı. Orhan'ın Kars'a görevlendirilmesi Bölge Komitesi'nin tasarrufu. Bu konuda Merkez'e bir itiraz gelmiş olsaydı mutlaka inceleyip bir karara varırdık. Ben o tarihte Orhan'ın hangi bölgede görev yaptığını bilmiyorum.

 Bakın, bazı üyelerin Tunceli dışına gitmek istemedikleri şeklinde genel bir sezgisi vardı. Fakat bunları ayrıntılı tartışmadan DABK istifa etti. Bölgedeki kaosu kısa sürede aşacak bir inisiyatif kuramadık. Bu kargaşa içinde birçok önemli ayrıntıyı atlamış olabiliriz. Orhan'ın Kars'a gönderilmesi riskli bir görevlendirme olmuş. Bir itiraz gelmiş olsaydı, bu atamaya sanırım izin vermezdik. Bölge Komitesi'nde neden böyle bir görevlendirme yapıldı? Düşündürücü bir durum. Bunu en iyi dönemin Bölge Komitesi üyeleri bilir. O sıralar bölge sekreteri olan Baki İşçi açıklayabilir. Sonuç itibariyle, Bölge Komitesi üyelerinin tamamı Orhan'ı tanıyordu. Bu görevlendirmeye neden onay verdiler? Evet, gri alanlar var, "Biraz" değil epeyce sorunlu bir durum...

Mıntıka organı hakkındaki soruşturma için neler söyleyebilirsin?

 Tarih Not-Sayfa 95

Belirttiğim gibi Siyasî Büro Araştırma Komisyonu çalışma lara başlarken, aynı dönemde Bölge Komitesi'nin bir mıntıkası (Dersim) ile ilgili araştırma kararı almış, bunun için komisyon kurmuştu. Merkez Komite 7. Toplantısında bu komisyonun raporu değerlendirilmişti. Siyasî Büro Araştırma Komisyonu'nun raporu ile Bölge Komitesi Araştırma Komisyonu'nun Tunceli hakkında yaptığı araştırma da esas olarak olumlu bulundu. Kişilerle ilgili değerlendirme/öneri bölümleri çıkartılarak yayımlanması kararlaştırıldı.

Dersim, genel devrimci mücadele açısından, özellikle de partimiz açısından çok güçlü potansiyele sahip bir yöre. Ne var ki bir o kadar da sorunlu bir bölge. Sorunların kaynaklandığı temel nedenler ise ayrı ve zorlu bir bilimsel araştırmanın konusu olabilir. Hiç kimse alınmasın ama Dersim'de, disiplin dışı ilişkiler dolayısıyla belli bir laçkalık her dönemde yaşanmıştır. Kitle gücümüz çok fazla olduğu için bu durumun yaşanması, belli oranda kaçınılmazdı denilebilir. Politikleşmiş geniş bir kitleyi sıkı bir denetim altına almanın zorluğunu biliyorum. Kaldı ki bizi, bırakalım Dersim'deki parti çevresini, oradaki parti örgütünü denetlemede bile büyük güçlük çekiyorduk. Bölgede gördüğüm diğer bir sıkıntı, kişiler çok kolay itibarsızlaştırılı yor, çok kolay suçlu ilan ediliyordu. Bunlar, parti kararı filan dikkate alınmaksızın yapılıyordu.

Sonuç itibariyle, yaygın disiplin ihlalleri, dedikodu, itibar sızlaştırma, ahbap-çavuş ilişkileri... Bölge Komitesi'nin günde** minde de işte bunlar var.** Bu olumsuzlukların nasıl aşılacağının, nasıl disipline edileceğinin tespiti için Bölge Komitesi araştırma kararı alıyor. Aslında kaldığı kadarıyla bu araştırma bir bakıma eğitim çalışması yerine geçti; ama hiçbir sonuç çıkmadı ve zaman içinde kayda değer bir düzelme yaşanmadı. Kendi adıma söyleyecek olursam, ben olumlu bir sonuç çıkacağını zaten beklemiyordum. Sanırım son katıldığım Merkez Komite toplantısını hatırlıyorum. Yoğun gündem içinde yine Dersim'le ilgili sorunlar vardı. Bazılarını tartışmadan Bölge Komitesi'ne havale ettik. Ama tartışarak karar vermemiz gereken sorunlar da vardı. En sonunda ben bir öneride bulundum; "bundan böyle Dersim'in sorunlarını konuşmayalım, önce Türkiye'de devrimi yapalım, sonra da oturup Dersim'i nasıl kurtaracağımızı veya Dersim'den nasıl kurtulacağımızı tartışalım" dedim.

 

Ek 5 - Süleyman Cihan Hakkında-H. Hayri Aslan : ANLATIMI

 Mustafa Suphi’ye, İbrahim Kaypakkaya’ya ve son olarak Süleyman Cihan’a karşı gösterilen azgınlık tesadüfi bir şey değil. Bunların üçü de farklı tarihsel süreçlerdeki komünist liderlerdi ve aynı zamanda simgesel özellikleri vardı. Egemen sınıflar, onların şahsında komünizme karşı sınırsız düşmanlığı göstermek istedi. 

Onlara mahkemelerde kendilerini savunma kürsüsü sunmayı veya aleni bir devlet cinayeti olarak asmayı uygun bulmadı, azgın çetelere sunarak kalleşçe öldürtmeyi, sadist işkencelerle öldürttükten sonra “intihar” diye zapta geçirmeyi layık görmüşlerdi. Böylece onların düşüncelerinin ve kişiliklerinin saygınlığını sarsabileceklerini düşündüler ve aynı zamanda komünizmden ne kadar çok nefret ettiklerini duyurmuş oldular.

Halk düşmanı, emek düşmanı, insanlık düşmanı asalak egemen mülk sahiplerinin düşünceleri onların düşünceleri karşısında nasıl mukabele edebilirdi ki? Sömürmek iyidir, bir avuç asalak olarak milyonlarca yoksulu ve emekçi yığınları ezme hakkımız var, bakmayın anayasada öyle yazıldığına, bu ülke bütün vatandaşların değil bizimdir diyebilirler miydi? Elbette bu aczini kaba bir düşmanlık, vahşet ve işkence ile kapatmaya çalışacaklardır.

Sınırsız bir sömürü için halk hareketlerini ve devrimleri ezmek için tezgâhlanan askeri faşist diktatörlükler, her türlü kötülüğü, gericiliği ve ahlaksızlığı harekete geçiren ihanet zeminleridir. 12 Eylül askeri darbesi bunun en tipik örneğidir. Bugün ülkenin karşı karşıya geldiği bu manzara onların eseridir.

---

Sayfa 399

Süleyman Cihan 1975’ten beri aranıyordu, onun için görevlendirilmiş özel bir tim vardı, fakat bulamıyorlardı, tesadüfen karşılaştıkları zaman da tabana kuvvet kaçıyorlardı, buna bir defasında bizzat tanık olmuştum. Darbeden sonra kentlerde silah taşıma imkânı kalmamıştı, her köşede bir arama vardı. Bu koşullarda onu yakaladıklarında birikmiş öfke ve hınçla, pervasız bir akılsızlıkla 25-30 saatte hesapsız bir işkence vahşeti ile öldürdüler.

Süleyman Cihan yalnızca komünist lider değil, 78 devrimi kuşağının da en önemli simgelerinden biriydi. Coşur, gözü pek, atak bir pratik adamdı. Bu yönüyle Deniz’i anımsatıyoruz. Biz Deniz’i o ünlü yeşil kürklü parkasıyla, Süleyman’ı ise o siyah pardösüsü ile anımsarız; bu, büyük kitleleri sürüklemedeki benzerliğinin yanı sıra ikisi arasındaki mizaç ve önderlik etme tarzındaki farklılığı da bir ölçüde simgeler. Deniz, açık alanda kükreyen ve sesi bütün karasal alanda duyulan bir aslandı, Süleyman ise derin, özden, ve keskin tiz sinyallerini okyanus âleminin dört köşesine yayabildiği halde yüzeyde görünmeyen ve duyulmayan bir Yunus’tu. İbrahim de öyle değil miydi, ezber bozan düşünce ve pratikleriyle devrimci hareketi derinden etkilediği halde, popüler biçimde tanınması ölümünden sonra olmuştu.

Süleyman’la hemşeriyiz fakat tanışmamız çok eski değildi. Çünkü o Elazığ Lisesi’nde, ben ise Tunceli Lisesi’nde okumuştuk. Aynı yaşta olmamıza karşın, benim ilk ve ortaokulu bitirdikten sonra birer yıl ara vermem yüzünden onun mezun olduğu yıl, ben liseye yeni başlamıştım. Süleyman 1969 yılında liseden mezun olduktan sonra 1971’de Öğretmen Okulunun farklı derslerini vererek sınıf öğretmeni olmuştu. Ardından da Elazığ Kız Sanat Enstitüsünde öğretmenlik yapan Beşer’le 1972’de evlenmiş ve İstanbul’a taşınmışlardı. İstanbul’da öğretmenlik yaparken, bir yanda da üniversiteye başlamıştı. Galatasaray Mühendislik Yüksek Okulu’nun Kimya Mühendisliği Bölümüne devam ediyordu. Onun İstanbul’a taşındığı yıl, ben de lise son sınıfta 12 Mart cuntasına karşı yapılan üç günlük bir boykottan dolayı sürgün yemiş ve bitirme sınavlarını İstanbul’da vermek durumunda kalmıştım. Çoğu derslerimi geçen bir iki günde ancak çalışarak üniversiteye devam edebildim. Birkaç geçici iş denemesinden sonra Süleyman’ın öğrencisi olduğu

---

Sayfa 400

İbrahim Ünal

okulun not bürosunda işe başladım, ardından da İstanbul Üniversitesi'ne...

Bu arada İDMMA - Galatasaray Mühendislik Yüksek Okulundan söz etmezsek olmaz. Bu okul, Türkiye Barolar Birliği Başkanı Metin Feyzioğlu'nun dedesi olan Turan Feyzioğlu tarafından kurulmuş özel yüksek okuldu. Dede Feyzioğlu, CHP'den ayrılıp Cumhuriyetçi Güven Partisi'ni kuran ve genel başkanlığını yapan sağcı bir politikacıydı. Yönetim kadrosunda 27 Mayıs darbesi sırasında ordudan atılan albaylar vardı; bunlardan biri okulun genel sekreteriydi. Akademik kadro içinde de ünlüler vardı. Her ara rejim ve siyasi kriz döneminde hükümet kurmaya çağrılan Prof. Sadık Irmak, Türk Dil Kurumu'nun fahri başkanı ve Türkiye'nin İlk Ordinaryüs Kimya profesörü olduğu söylenen, aynı zamanda ünlü gazeteci Güneri Cıvaoğlu'nun babası İlhami Cıvaoğlu, Halil Berktay'ın ağabeyi sevgili Prof. İlhan Berktay, sağcı bir siyasetçi olan asistan Zeynel Abidin Erdem, 12 Mart öncesi Dev-Genç Bölge Sekreteri asistan Ümit Devrim, Devrim'in arkadaşı okulun ünlü matematik asistanı Metin Akın gibi renkli simalar vardı.

Sağcı kadroların kurduğu bu özel yüksekokul olmasına karşın öğrencilerinin ezici çoğunluğu solcuydu ve bu okulların devletleştirilmesi için mücadele eden Ömer Ayna gibi ünlü devrimciler vardı. 12 Mart sonrası devrimci gençlik hareketinin de en dirençen merkeziydi diyebilirim. Mezuniyet diplomasının hazırlandığı sırada faşistlerin aşağıdaki mescitten topluca çıkıp okul kantininde şişleyerek katlettikleri dünya iyisi Fevzi Azırçı, Ruhi Su'nun "Şişli Meydanında Üç Kız / Biri Çiğdem, biri Nergiz" türküsüne konu olan kadın devrimciler bu okulun öğrencileriydi. Keza Süleyman'ın dışında Atilla Erumutlu, Kerim Kabadayı, Ahmet Güvercin, Müfit Tarhan gibi 78 kuşağının daha pek çok ünlü isimleri de bu okulun öğrencileriydi. Tabii bizim Bingöllü "Kastro", Sivas'ın posbıyıklı Gorkisi, Düzgün Baba Kılı Köyü'nün "Aslan" deli kızı, onun arkadaşı Hataylı esmer "deli fişek"imiz, Rize'nin aynı zamanda öğretmenlik yapan "mavi gözlü güzeli" de anılmaya değer simalardı. Tarihin ilginç bir rastlantısı, sanki ülkenin her tarafından memleketin en iyi çocukları orada bir araya toplanmıştı!

Tabii devlet tarafından korunup kullanılan, 5 bin öğrenci mevcudu içinde toplam sayıları 22'yi geçmeyen okulun faşist

---

Sayfa 401

Tarihe Not

lanetlileri de vardı. Sık sık silahlı, bombalı okulu basan, ellerinde demir çubuk ve sopalarla kat koridorlarını işgal ederek öğrencilerin ve öğretim üyelerinin sınıflara girmesini engelleyen, kalleşçe gençlerin suratına iltan atan, mescitte cinayet planları yapan, aralarında tarikat müridi "Maraşlı Ayı Muhammet", mit elemanı olduğu söylenen "Malkoç", Ahmet Malkalı'nın olduğu tam bir lanetli katiller güruhu...

---

Biz Süleyman'la burada tanışmıştık, daha sonra biraz sürprizli şekilde oldu bu tanışma. O sıralar Okmeydanı Gazhane arkasında ENKA çay ocağında çalışan köylüm rahmetli Mehmet Şahin'le kiralık bir evde oturuyoruz. Bir akşam, gece yarısından sonra kapımız çalındı. Biraz ders çalıştıktan sonra ışıkları söndürmüş yatağa girmiştim. Bu saatte kimdir diye kendi kendime söylenip kapıyı yöneldim. "Benim, Hüseyin" dedi kapıdaki. Hüseyin, çekirdekten yetişme torba ustası ve aynı zamanda minüsbüsiiyle Şişhane-Okmeydanı hattında yolcu taşımacılığı yapan, kuzelimin müsahibi. Siyasi dehlizmin bir genci. İstanbul'a geldiğimden beri en samimi arkadaşımdı ve sosyal çevremi genişletmede bana çok katkısı olmuştu. Kendi semtlerinde öğretmenlik yaptığı için Süleyman'ı da o ahbaplık kurmuştu. "Hadi seni bizim Hesus'e ile tanıştırayım, o da bir devrimci, Tunceliden sürgün gelmiş" diyerek Süleyman'ı alıp gelmiş. "Hesuse" demekle halkımın söylemini taklit ederdi Hüseyin ve bundan yakınlık duygusuyla haz alırdı. Halam, göbek adım olan Hasan Hüseyin'i kısaltarak "Hesuse" diye çağırır ya da artık bana öyle seslenmeyi seviyor. Tanıştırmaya getirdiği arkadaş; benden utanıp, saygılı, az ve öz konuşan, ilk bakışta insana güven veren ciddi bir insana izlenimi bırakıyordu...

Süleyman'la ilk tanışmamız böyle oldu. O andan itibaren de ayrıntılarının çoğunu şimdi anımsayamadığım ilerleyen aralıkları bir arkadaşlığımız oluştu. O zamanlar mülkte uğraştığım ve sık sık halk gecelerinde sahne aldığım için çok geniş bir sosyal çevrem vardı. Meğer Süleyman'ın da müzikle ilgili ilginç bir geçmişi olmuş; Elazığ'daki okul etkinliklerinde, gazinolarda, hatta bölge radyosunda sanatçılara saz eşliği yaparmış. Bir tiyatro temsilinde Karacaoğlan rolü bile oynamış. Süreç ilerledikçe daha pek çok ortak yanımızın farkına vardık ve arkadaşlığımız

 

---

Sayfa 402

İbrahim Ünal

iyice pekişti. Güvenilir, sağlam, devrime yakınlık duyan bütün iyi arkadaşlarımı onunla tanıştırdım. Ailece birbirimize gider gelir olduk. Bu arada iç Mimarlık öğrencisi ve aynı zamanda iş arkadaşım olan Ünal Güldoğdu ile de tanıştı ve birlikte devrimci çalışmaya başladık.

Bir gün ikimizle özel bir görüşme yapmak istediğini söyledi. O sırada yine Mahmut Şevket Paşa Semtinde Niyaziler'le birlikte Karadenizli bir aileden kiraladığımız bir evde oturuyorduk. Akşama çıktı geldi, uzun siyah paltosunun altından naylon poşete sarılı kalın bir teksir yazısı çıkardı; İbrahim Kaypakkaya'nın partinin kuruluşuna temel olan Bütün Yazıları'ydı, teksir halinde elden ele, gizli gizli dolaşan yazılar... Sanırım o gece birlikte okuyup bitirdik. Okuma bittikten sonra "nasıl buldunuz" diye sordu Süleyman. İlginçtir Niyazi ile ikimiz "tam da bizim düşündüğümüz gibi" dedik. Aslında çoktandır çeşitli tartışmalarda, bildiri ve broşürlerden bu düşünceleri benimsemiştik, fakat ilk kez böyle derli toplu bir bütünlük içinde buluyorduk ve gerçekten çok etkilenmiştik. Kısa bir süre sonra bize üyelik teklifinde bulundu, kabul ettik. Aslında epey zamandan zaten örgütlü çalışma içindeydik, fakat üye olunca belirli alanlarda sorumluluk üstleniyor, organ olarak periyodik toplantılar yapıyorduk. Niyazi gençlik örgütlenmesini üstlendi, ben memur ve öğretmenler alanı dışı, kendisi de zaten işçi örgütlenmesi içindeydi. Tabii ayrı ayrı alanlarda görev yapmamıza karşın birbirimize yardım ediyor, gerektiğinde enerjimizi birleştiriyorduk, özellikle kitle hareketlerinde hep böyle yapardık.

Tabii bundan önce "Tün-Yar" ve "DGD" gibi derneklerin kuruluşuna da birlikte müdahil olmuştuk. Tün-Yar, Tuncelili Yardımlaşma Dayanışma ve Yurt Tapıtma¹ dernekti. Derneğin kuruluşuna bizim arkadaşlar öncülük yapmakla birlikte hem üye bileşimi ve hem de yönetim organlarında farklı siyasal eğilimlerden hemşehriler vardı. Bu derneğin 16 Mart 1975'te Taksim'deki Spor Sergi Sarayı'nda bir tanıtma etkinliği gerçekleştirdiler. Sahnenin arka tarafındaki tribünlere büyük bir Seyit Rıza portresi asılmıştı. Sanırım ilk kez legal planda Dersim ve Seyit Rıza için böyle bir aleni etkinlik oluyordu. Heyecan yaratmıştı. O yüzden kuliste ve koridorda birkaç kez gerilim yaratan polis uyarıları yaşandı.

---

Sayfa 403

Tarihe Not

O geceden dolayı Süleyman ve tertip komitesi üyeleri hakkında soruşturma açıldı, Abuzer Karakoç'la ikimizin de söylediğimiz türkülerden dolayı soruşturmalar dahil edilmişti. Diğerlerine bir şey olmadı ama, Süleyman için soruşturma derinleştirildi ve aranır duruma düştü. Arkasından Zeytinburnu'nda Atilla Özkan'ın polis tarafından vurulduğu operasyonda gözaltına alınanların "işçi sorumlusu" diye Süleyman'ın adını vermeleri yüzünden büsbütün polisin hedefi haline geldi ve ailesini başka bir semtte taşınmak zorunda kaldı. Bu nedenle öğretmenliği bıraktı ve bütün zamanını devrimci çalışmaya ayırdı.

Bir süre sonra Tün-Yar, Laleledeki Binasını Devrimci Gençlik Derneği'ne bırakarak bize yakın olan Hisko'ye taşındı. Aynı dönemde Okmeydanı'nda da Niyazi'nin başkanlığında geniş kitle desteğine sahip bir dernek kurmuştuk.² Her iki dernek dayanışma içinde oldukça etkili çalışmalar yürütüyorlardı. Taa ki Halkın Gücü tanıtma afişlerindeki o çatışma yaşanana kadar. Saldırgan, demokrasi düşmanı bir trafik polisinin provokasyonu hem gazeteyi daha yayımlanmadan önlemiş, hem de bölgedeki demokratik mücadele ve örgütlenmeye saldırmanın bahanesi olmuştu. Bu olaydan dolayı Niyazi ve gazetenin yayın sorumlusu birkaç ay Bayrampaşa Cezaevi'nde yatmak zorunda kaldı.

Tün-Yar bir dizi sanayi kuruluşunun ortasında bir yerde olduğu için işçilerin de devam ettiği bir dernekti. 1 Mayıs 1976'da kaçırılarak katledilen Mehmet Kocadağ, Süleyman bu dernekle bizimle tanıştırmıştı. Süleyman'ın yakın köylüsü Ahmet Eren o semtteki lisede yöneticiydi. Ahmet hocanın çocukları Zeynep öğretmen, sonradan avukat ve milletvekili olan Mehmet Ali derneğin aktiflerindendi ve onlar sayesinde folklor ve kültür çalışmalarının bazılarının zaman zaman lisenin salonlarında yapıyorduk.

Çalışmalar birkaç yıl içinde kuruluş dönemindeki parti kitlesinin yüzlerce katına ulaşmış ve ülkenin hemen hemen bütün belde, belli başlı illerine yayılmıştı. Tabii buna paralel olarak "en tehlikeli örgüt" olarak devletin de boy hedefi haline gelmişti. Ancak parti henüz bölgesel inisiyatifler halindeydi ve örgütlü merkezi bir yapıya kavuşturma sorunu yakıcı duruma

 

Sayfa 404

İbrahim Ünal

bulmuştu. Bu nedenle Süleyman çoğu zamanını bu görevlerle ilgili olarak diğer bölgeleri gezerek ve bir yığın tartışmaları yürüterek geçiriyor, bu nedenle daha seyrek karşılaşabiliyorduk. Bu arada Niyazi ile biz de ayrı semtlerde ev kiralayıp ayrılmıştık. Profilloda çalışan kardeşimle yine Gazhane arkasında dayıma ait bir gecekonduda tanışmıştık. Evimizin bir odasını da bölge yönetiminde görev yapan bir arkadaşa vermiştik. Bu vesileyle Süleyman'la yeniden periyodik olarak karşılaştık.

O dönemde bütün örgütlerin legal dergi ve gazeteleri çıkıyordu, bizimkisi ise hâlâ yoktu. Bu nedenle kitle çalışmalarında bazı zorluklarla karşılaşıyorduk. Partinin merkezileşmesi de bir türlü sonuçlanamıyordu. Taban bizi sıkıştırıyor, biz de Süleyman ve diğer kadroları sıkıştırıp duruyorduk.

Meğer Koordinasyon Komitesi (KK) tepeden dar örgütlü partinin görüşlerini değiştirme havasındaymış. Aftan dolayı cezaevlerinden çıkan ve KK'da ağırlık oluşturan eski kadrolar bir an önce önlerine konulan merkezileşme görevlerini ifa etmek yerine partinin kuruluşuna temel olan ve kurucular tarafından onaylanan İbrahim Kaypakkaya'nın beş temel belgesini israrla tartışmaya açmak istiyorlar ve bunun için "Parti Birliği" adı altında illegal bir dergi çıkarmayı planlıyorlarmış. Yani ihtiyaç ne ise, onlar adeta tersini yapıyorlar. Politik iklimin iyice ısındığı, büyük kitlelerin hareket halinde olduğu ve devrimcilerin yetişmekte zorlandığı bir anda tartışmanın sırası mıydı ki? Bizler o sırada DİSK'in DGM'ye karşı direnişimizi Profildo, Otosan, Prezis, Tersaneler, deri işkolunda, Tekel'de ve çeşitli tekstil fabrikalarında örgütleme pozisyonundaydık. Profilli direnişi günlerce gündemde düşmedi, sonunda büyük bir asker ve polis operasyonuyla bir işçi arkadaşımız katledildi, pek çok direnişçi yaralandı, 600 civarında işçi de stadyumda gözaltına alındı, onların arasında kardeşim dahil birçok arkadaş vardı.

Yine bu sırada üniversitelerde işlenen cinayetlere karşı, örneğin Kerim Yaman'ın cenazesinde on binler sokaklara dökülmüş, polisle çatışmış ve ardından da İstanbul Üniversitesi'nin Beyazıt kampüsü işgal edilmişti, birkaç gün süren bu kitlesel işgalde bizler de yoğun biçimde yer almıştık. Tabii diğer kentlerde de... Bu arada ABD'nin elçilik ve konsolosluk personeli ve CIA'nın da aleni biçimde dahil olduğu devrimci saldırı ve katliamlar da yoğunlaşmaya başlamıştı.

---

Sayfa 405

 

---

 Yapılması gereken şey çok açık biçimde ortadaydı; partinin bir an önce enerjisini toplayıp halka yardım etmesi ve bu saldırıları püskürtmeye çalışmasıydı. İbrahim Kaypakkaya'nın programatik görüşleri kısa sürede bu kadar büyük heyecan ve etki yaratmışken, böyle bir zamanda bizzat kendi içinden bu görüşlerin doğruluğuna dair şüphe uyandırmanın ne yararı vardı? Bunu kafa karıştırmak, kitlelerin devrimci heyecanını düşürmek, moral üstünlüğünü sarsmaktan başka nasıl bir sonucu olabilirdi?

KK'nın ileri sürdüğü o türden bir siyasal yürüyüşe konsa partinin durumunun mevcudundan daha iyi olacağına dair hangi inandırıcı argümanlar vardı? O görüşlerin üç aşağı beş yukarı benzerleri zaten başka örgütler tarafından politik sahnede yürürlükte değil miydi? Nitekim daha sonra KK'nın onlarla birlikte kurduğu "**Devrimci Blok"**un ne hâlde olduğu görüldü. Her aklı başında insan bu zamansız tartışmanın saf larda nasıl bir çalkantı ve kaosa yol açabileceğini, kitlelerin ruh hâlinde nasıl yıkıcı etki gösterebileceğini rahatlıkla sezebilirdi. Ama KK'lı arkadaşlar her nasılsa bunu göremiyorlardı! Elbette her görüş tartışılabilir. Devrimin kendisi her şeyi eleştiren, tartışan ve sürekli daha iyisine ulaşma arayışında olan canlı bir hareket demektir.

O sırada bizlerden daha sıkı araştırma yapan, okuyan çevre yoktu, ülkemizin kötü kaderini değiştirmek için çok kararlıydık. Bu yüzden tarihi daha ülkenin gerçek durumunu tam olarak bilmek, sorunları ve çıkış yollarını gerçekçi biçimde tesbit etmek için didinip duruyorduk. Fakat o aşamada lazım olan şey, merkezileşmiş, demokratik merkeziyetçi mekanizmaları işleyen, enerjisini toplama kabiliyetine erişmiş bir örgüttü; acil ihtiyaç buydu! Bunu baltalamak, iş tartışmayla yormak, oyalamak, gereksiz yere zaman kaybetmenin iyi niyetle yorumlanması çok zorlaşmış bulunuyordu. Kısacası KK, somut biçimde ayak bağı haline gelmişti. Zaten arkadaşların birliğe dair samimi arzusu yeterince zaman kaybına yol açmıştı, artık tabanda sabır taşı çatlamak üzereydi.

Sonunda mevcut bölgeler **"oportünist KK"**nın ilgasına ve yeni bir koordinasyonun kurulmasına karar vermiştir. İlk atak doğal olarak batıdan başladı. Çünkü Batı örgütü, aydınlanma ve entelektüel performansı bakımından daha iyi durumda olmanın yanı sıra sürekli kentlerin sanayi proletaryasının enerjisine

---

Sayfa 406

İbrahim Ünal

de sahipti. Gerçekten hareket hızla tam bir işçi sınıfı ve kent yoksulları hareketi haline gelmişti.

İşte Kızıl Yol bu sırada yayımlandı. İlk sayısı bizim kendilerine ayırdığımız evimizin bir odasında hazırlanıyordu. Son halini aldığında Süleyman ile İsmail gözden geçirmem için bana da verdiler. Kapak olarak düşünülen çizim çok amatörceydi. Ellerinde orak, çekiç, tırpan ve silah bulunan figürler eğreti bir kompozisyon içinde kaba saba çizilmişti.

"Yoldaşlar bu kapak, ilkokul çocuklarının yaptığı resimlere benzemiş" dedim, güldüler.

"Saflarımızda bir yığın ressam, karikatürist arkadaş vardı, neden bu tür örgüt olanaklarını değerlendirmiyorsunuz?" diye eleştirdim.

"Ama yazı fena olmamış, elimize sağlık" dedim.

Gerçekten Kızıl Yol, Batı örgütünün entelektüel ve teknik donanım seviyesini tam olarak yansıtmaktan uzaktı, fakat ideolojik ve siyasi olarak bölgesel dönemin aşılmasında partinin hızla toparlanmasında tarihsel bir rol oynadığı kesindi. Önemli olan da buydu.

Süleyman, yazı yazmaya pek yatkın değildi, fakat iyi bir örgütçüydü. Onun bu üstün becerisiyle örgüt, KK'nın tahribatını çok fazla hissetmeden hızla toparlandı. İbrahimler'in dönemini fazla bilmiyorum, ama tereddütsüz söyleyebilirim ki, örgütlenme becerisi konusunda tanıdığım ve bildiğim ülkemizin en yetkin devrimcisiydi. 12 Mart döneminin acımasız tutuklama ve katliam furyasını kazasız belasız atlatması da bunu kanıtlıyor. Düşününüz ki, o dönemde temas halinde olduğu birçok arkadaş yakalanıyor, şehirlerini katliam yaşıyor, ama Süleyman bütün bu kıyım furyasını atlatabiliyor. Sezgileri çok kuvvetliydi, nerede ve nasıl tehlikelerin gelebileceğini önceden çok iyi görebiliyordu. Son derece disiplinli, ilkeli, dikkatli ve uyanık örgütleme becerisine sahipti. Bu, hepimizin hayranlık duyduğu, örnek almaya çalıştığı en belirgin özelliği idi. Sanırım 68 hareketinin bu yöndeki zaaflarını iyi gözlemiş ve esaslı dersler çıkarmıştı. Yerinde ve anında inisiyatif kullanma ve karar verme yeteneği de ayrıca dikkat çekiciydi. Bir anda o sakin çelebi görünüşlü naif adam kanatlanıp halk düşmanlarını şaşkına çeviren yırtıcı bir kartala dönüşebiliyordu. Halka ve devrimcilere karşı son derece sakin, saygılı, nazik, hoşgörülü

---

Sayfa 407

Tarihe Not

iken; halk düşmanlarına karşı amansız derecede merhametsizdi. "Onlar fırsat düştüğünde halkın en iyi çocuklarını çiğ çiğ yiyorlar, görüyorsunuz. Onları tarihin çöplüğüne gömmek için biz de merhametsiz olacağız" diyordu.

Süleyman'ın örgütleme becerisi tesadüf değildi. Her şeyden önce asıl çalışma alanı olarak tercih ettiği işçi kitlelerinden, onların üretim sürecinden kaynaklanan disiplinlerden çok etkilendiği belliydi. İşçilerin algı ve anlayışına, haz ve antipati duydukları hususlara, sosyal ilişkilerine ve kültürel şekillenmelerinden tutun da, giyimlerinden başka günlük hallerine kadar büyük bir özenle dikkat ederdi.

Bir keresinde kahvede dayısı Murat'la oturduğumuz sırada şık giyimli, kravatlı, boynunda atkısı, kolları gömlek ve ütülü pantolonuyla çıktı geldi. Öğretmen ya dersten çıktığı gibi gelmiş, bir işçi toplantısına yetişme telaşında. "Vay, kıyafetimi değiştirmeye zaman kalmadı, bu halimle gitsem sizce işçiler yadırgar mı" diye bize danıştı. Murat abi; "Yadırgayacaklarını sanmam, fakat rahat olmazlar, sana aydın muamelesi yaparlar, seni yabancı görürler, sana istedikleri gibi içlerini dökmezler, sana karşı yanlış yapmaktan çekinirler, git günlük kıyafetleri giyin öyle git, biraz gecikmek boşuna gitmekten iyidir" dedi. "Haklısın" dedi, öyle yaptı.

II. Konferansın çalışmaları sırasında Anadolu yakasında bir toplantımız vardı. Niyazilerle birkaç tartışma metni bıraktığını ve mümkünse onları benim getirmemi söyledi. "Ama dikkat et, iyi kamuflaj içinde taşı, yakalatma, hem sen yanarsın hem işimiz berbat olur" dedi. Kendisi Kartal-Pendik tarafında bir işi olduğu için gün boyu üzerinde taşımayı sakıncalıydı. Niyazi ile onların evinde henüz açılmamış büyük boy bir defterin kutusunu üzerine tahril etmeden açtık, yazıları içine yerleştirdik, boş yerlerine biraz Tursil koyduk, tekrar orijinal gibi yapıştırdık, götürdüm. Süleyman kutuyu eline aldı, "Ooo yoldaş senin Tursil de çok ağrımış ha, bu nasıl bir şeydir hele bir bakalım" dedi. "Üstelik Anadolu yakasında dükkanlar Tursil dolu, kardeşim Tursil getirtmek dikkat çekmez mi? Uyarıcı bir polise rastlaştaydın boşu boşuna yakayı ele verirdin!" dedi. Haklıydı, bu yanları yeterince düşünememiştik, ya da "bir şey olmaz" deyip özensiz davranmıştık. "Ama işte çoğu kez böyle küçük özensizlikler feci sonuçlara yol açıyor, aman dikkat edin" dedi!

---

Sayfa 408

İbrahim Ünal

Örgüt işlerinde Lenin hayranı bir insandı, onun örgütlenmeyle ilgili kitapları elinden düşmezdi. Lenin'in bütün eserlerinin yeniden yeni biçimde çevrilerek basılmasını istiyordu ve bu yönde bir görevlendirme yapıldığını söylemişti. Bu işi üstlenen arkadaşlar II. Konferans'tan sonra bizden ayrıldılar ve sanırım kendileri yayınladılar. O sıralar "Maoizm" kavramı pek kullanılmazdı, ama gerçek bir Mao izleyicisi idi. Mao'nun bütün eserlerini okumuştu, özellikle Askeri Yazılar* ve Kızıl Kitabı tekrar tekrar okuduğunu bana anlatmıştır.

İlk tanıştığımız yıllarda çok kitap okurdu, fakat ağır örgütlenme görevleri üstlendikten sonra okumaya zamanı bulamıyordu ve "gerilediğini" düşünüyordu, bu yüzden genel sekreterlik görevi almak istemiyordu, entelektüel seviyesini düzeltmek için fırsat tanınmasını istiyordu. Pratiğin araştırma inceleme olanakları sınırlayıcı olsa dızahi cezaevlerindeki gibi bizler de daha sonra acı biçimde yaşayacaktık. Toplantıdan toplantıya koşmak, miting, gösteri, örgüt içi sorunlarla uğraşmak, örgütün çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak, raporlar yazmak, gelen raporları okumaktan insana okumayı zaman bulamıyor ve gerçekten siyasi hayatımız hızla düşüyordu. Kimi parti yayınlarını bile sonuna kadar okuyup bitirmeye zaman kalmazdı. Bu durum bilgi birikim hazinesinin boşalmasına, dağarcığın kavram yönünden koraklaşmasına, dilin başkalaşıp ezberlerle dolmasına, doğmalamasına, propaganda kabiliyetinin iyice zayıflamasına ve giderek düşünme yeteneğinin kaybolmasına yol açıyordu. Örgütsel çalışma önemdeydi, fakat örgütün niçin var olduğu daha önemliydi. Devasa toplumsal sorunlarla baş edebilmek ve ezilen sınıfların çıkarlarını layıkıyla savunabilmek için, harekete önderlik yapan insanların ideolojik ve siyasi donanımlarını sürekli geliştirmeleri ve yetkinleştirmeleri gerekiyor. Aksi halde içte ve ne de dışta keskin sınıf mücadelesinde başarı sağlanamazdı. Süleyman bunun çok iyi ayrımdaydı.

1978 Şubat'ta 1. Parti Konferansı başarıyla sonuçlandı. Kuşkusuz bu bütün Marksistlerin ortak başarısıydı, fakat kabul etmek gerekir ki, Süleyman'ın başarıdaki payı çok fazlaydı. Aslında Kaypakkaya'dan sonra fiilen partiye önderlik eden oydu. Bu yüzden ben dahil pek çok arkadaş, bu konferansta başka bir arkadaşın genel sekreterlik yaptığını duyunca doğrusu

* 408. Mao Zedung, Askeri Yazılar, Çev. N. Solukçu, Sol Yay., 1971 (y.h.n.).

---

Sayfa 409

Tarihe Not

bayağı şaşırdık. Hiç sormadım, fakat sanırım bu kendi tercihleri idi. Kariyer hesabı olmayan bir insandı, onun için önemli olan sınıf mücadelesinin ihtiyaçlarıydı ve ona en iyi katkıyı nasıl yapabileceğiydi. Sonraki gelişmelere bakınca örgütlenme sekreterliği görevinin üstlenmesinin çok isabetli olduğunu düşündüm. Bu konferansa delege olarak katılmamı istedi ve epey de ısrar etti, fakat o aşamada çok fazla ayak bağım vardı ve benim mazur görmesini söyledim. Bizi sitem etti ama, gerekçelerimi dinleyince ikna oldu, ısrar etmekten vazgeçti.

Konferans'tan sonra Süleyman'ın yüzleri azaldı, artık her görevin organları ve uzmanları var. Peş peşe Komünist, İşçi Köylü Kurtuluşu ve Partizan dergileri yayımlanıyordu. Yurtdışında Mücadele gazetesi yayımlanıyordu. Bütün bu gelişmeler devrimci çevrelerde büyük heyecan yarattı. Hatta burjuva basını bile sık sık bu gelişmeye dikkat çekmekten kendini alamıyordu.

Bazıları "Partizan adlı yeni bir örgüt" diye yazıyor, II. Dünya Savaşı'nda Hitler'e karşı silahlı mücadele veren Yugoslav Partizanlarına gönderme yapıyorlardı. Parti inanılmaz bir hızla kitleselleşiyor, geniş kitlelerde sempati uyandırıyor ve her çevrenin dikkatini çekiyordu.

Örgütlenme ve üye kampanyaları, çeşitli siyasi kampanyalar yürütülüyor, araştırma grupları, semt-işçi-aydın komiteleri ile çalışma alanları çeşitlenip zenginleştiriliyordu, partinin siyasal aktivitesi durmadan artıyor ve herkes eylemden eyleme daha çok efor harcamak zorunda kalıyordu. Fakat bu toparlanma, aynı zamanda faşist saldırıların çok yoğunlaştığı bir döneme rastlamıştı, her tarafta katliamlar, suikastler, cinayetler yaşanıyor ve ülke adeta bir iç savaş manzarasına bürünüyordu. Faşizme karşı silahlı direniş birimleri devrimci kitlelerin acil talebi olarak ön plana çıkmıştı. Çünkü tek taraflı olarak ilan edilmiş bir savaşta, halk savunmasızdı. Aralık 1978'de yaşanan Maraş Katliamı'nda bu durum can yakıcı biçimde kendini gösterdi.

Halk ve parti tabanı partiye güveniyor ve bunun için de beklentileri kimi zaman irrasyonel boyutlara varıyor. Kimi zaman elinde sihirli bir değnek yok, zorlu bir karşı devrimci saldırı altında, durmadan kadro kaybediliyor, ilk heyecanla katılan pek çok insan yıpranıp geri çekiliyor, örgütlenmelerde boşluklar doğuyor, şartlar durmadan kötüleşiyor, olanaklar azalıyor.

Bu süreç boyunca can dostlarımızı kaybediyorduk; araş-

---

Sayfa 410

İbrahim Ünal

tırma grubunda yer alan Efendi Diril, bizi her gördüğünde boynumuza atılan dünya sevimlimizi Mehmet Günalp, sevgili hocam Doğan Erdoğan ve arkadaşı Ümit Kafancıoğlu bu süreç içinde katledildiler.

Her gün yüreğimizi yakan cinayetler işleniyor ve bizler fazla bir şey yapamıyorduk. Bu şartlar altında partiye sığınan ve gerilla savaşına katılmak isteyen kadın işçiler ve gençler bile ayrı bir sorun haline gelmişti. Yetmemiş gibi kitlelerin asimetrik taleplerini istismar eden hizipçiler çıkıyor, parti kadrolarını ve olanaklarını berhava ediyor, defragmantasyon yaparak yakalanmalara sebep oluyorlardı. 18 Mayıs 1980'de ayrılık ilan eden "Geçici Koordinasyon Komitesi" (GKK) böyle bir hiziplerdi. O sıralar Süleyman, İstanbul'da görev yapıyordu ve sık sık görüşüyorduk. GKK'ya karşı bir yazı kaleme almamı istedi. O yazıyı yazıp yayımladık. Ardından GKK'nın düşüncelerine yakınlık duymakla birlikte ayrılıktan yana olmayan Hıdır Ayata'nın hazırladığı bir yazı yayımlandı. Bu grubun etkisi kısa sürede kırıldı ve kendi hataları sonucu çoğu yakalandığı için grup dağıldı. Bu grubun içinden iki itirafçı çıktı ve partiye de zarar verdi.

Fakat asıl sorun, bu tür hiziplerin varlığına bahane olan Merkez Komitesi'nin gelişmeler karşısında pasifliği ve acziyetiydi. Biri Genel Sekreter olmak üzere Siyasi Büro'nun iki etkili üyesi pek çok konu farklı düşünülüyor ve bu görüşlerini konferansa hâkim kılmak için durmadan iç tartışma yazıları yazıyor, kafa karıştırıyorlardı. Bu arkadaşlar partinin toparlanmasında ve entelektüel seviyesinin yükselmesinde iyi rol oynamışlardı, fakat şimdi nerdeyse yaptıkları bütün iyi şeyleri yok ediyorlardı. Çünkü biri Genel Sekreter, diğeri de parti içindeki tartışma yazılarıyla çok tanınan Siyasi Büro'nun yurtdışı sorumlusuydu. Zamanla yarışırmışçasına bir an önce konferansı toplamaya çalışan pratik alandaki kadrolara bunlar yayıntı yetiştirmekte yetersiz kalıyorlardı. O nedenle, bizimle aynı düşüncede olan FÜ'ler (cezaevinde olan eski kadrolardan Muzaffer Oruçoğlu ile diğer iki arkadaşı MK "Fahri Üyesi" idi) bu görevi üstlenmişti. Süleyman, 1. Konferans'ta Sefa Kaçmaz, Hasan Aksu ve Hüseyin Balkır için yapıldığı gibi bunları da özgürleştirerek 2. Konferansa katmak istiyordu, ama bu türlü başaramadı. Sanırım Muzaffer ile Aslan'ın kaleme aldığı bu yazının 2. Konferans'ta bize büyük katkısı olmuştu.

---

Sayfa 411

Tarihe Not

2. Konferans'ın her aşamasında Süleyman'la birlikte çalıştık.⁵⁰ Bu arada nişanlısı Süleyman'ın Bahçelievler'deki evli karısı, kızı ve eşine işkence yapılmış, uzun süre evlerine karakol kurulmuştu. Çok üzüntülüydü, sürekli gelişmelerle ilgili bizi bilgilendiriyordu. Bir süre sonra bıraktılar, fakat ikisi de fena haldeydi! Bu süreç içinde Emekçi ve Balkır'ın pasaport işlerini yapıp yurtdışına çıkarılması işini de Süleyman yürütüyordu; hepsi kazasız belasız sonuçlandı. O sırada Emekçi'nin büyük etki yapan kasetinin çoğaltılıp dağıtılması işleriyle de ilgileniyordu. Yazımı bitirip yayımlanması gereken belgeleri de bölge yayın birimine kendisi iletiyordu. Bu arada Erhan da sonuçlanan belgeleri kuruyeler üzerinden yurtdışına göndermek için zaman zaman dikkatli biçimde evi terk ediyor ve tekrar geri geliyordu. Bu gidiş gelişlerde çeşitli bilgiler de ediniyorlardı. Bir akşamüstü eve üzgün ve telaşlı döndü; "Kirve hadi seninle bir yere gidelim" dedi. Sicim gibi yağmur yağıyor, nereye demeden evden çıktık, koşa koşa gidiyoruz. Bir yere girdik, iki tane ağır torba çıkardı, ağzını kendisi, hafifini bana verdi. Nefes nefese yağmur altında eve döndük. Torbaları bir açtık ki içinde ne yok ki! Meğer o gün bir yakalanma olmuş, bir parti evinin boşaltılması gerekiyormuş, ona da kendisi gitmiş ve bu eşyaları almış. "Kusura bakma kirve, tehlikeli bir iş yaptığımızı biliyorum, ama mecburuz, arkadaş yakalanmış evi basılırsa fena olurdu!" dedi. Alkıştım Süleyman'ın bu tür işlerine, bir şey demedim.

---

Buradaki işimiz bittikten sonra Erhan yurtdışındaki örgüt-sel sorunları çözmek üzere Almanya'ya gitti, biz de Dersime---

---

⁵⁰ Bu arada Süleyman'la aramızda geçen iki olayı da kaydetmek isterim: Birincisi Feride ile ilgili. Merkez delegesi tek bir kadını dahi olmaması gerektiğini söylerdi. Feride'yi merkezi organa almamak gerektiğini söyledim. "Kirve ideolojik dayatman gerek" diyerek nazikçe reddetti. Doğrusu "ideolojik farklılık" derecesinden çok ayrımlı bilginin yoktu, ısrar etmedim, fakat Feride de bir süre sonra talihsiz biçimde yakalandı ve herkesi şaşırtan bir direniş sergiledi. Bir başka olayı Hasan dayandırdık.

Bu arkadaş askeri alanda görevliydi, hepimizin en genci ve yiğit bir devrimciydi. Bölge konferansına delege olarak katılmış, ben merkez konferansına delege olarak katılmamıştım. Benimle tartışmalar sırasında oy oranları belli olduğu için ben gizli oylamada kendi oyumu ona verdim. Ona karşı ikimizin oyları eşit çıktı. Süleyman ve diğer arkadaşlar oyumu kendi lehinde değiştirmemde ısrar etti, değiştirdim ama içime sinmedi. Hasan da yakalandığı zaman işkencede destansı bir direniş sergilemiş ve sakat bırakılmıştı. Cezaevinden çıktıktan sonra ne yazık ki hayatını kaybetti, büyük bir onur duygusu ve saygı ile kendisini anımsarım hep.

---

 Sayfa 412

İbrahim Ünal

…..döndük, Süleyman Parti, Ziyaret Köylerine gitmişti, dönüşte beni aldı eve döndük. Ziyaret'te bir kadın şairin davetle bulunduğu ve yarın oraya gideceğimizi söyledi. Güzel bir sürpriz, "Tamam, gideriz" dedim. Şair, İstanbul'dan tanıdığım bir arkadaşın yengesiymiş. İki katlı yeşillik içinde sıradışı bir konakta güzel bir ziyafetle bizi ağırladılar. Bacımız gerçekten şair ruhlu sıcakkanlı bir kadın, her kadından beklenmeyen bir rahatlık ve olgunlukla sanki aileden biriymişiz gibi konuşuyorduk. Hangi şair böyle değil ki! Sonra bir tomar şiir çalışmasını koydu önümüze, onlardan birkaçını bize okudu. Okurken, yetersiz bulduğumuz düşündüğü herhangi bir dizede "ama bu olmamış, öyle değil mi hocam" deyip gülüyordu. Şiirlerini biraz gözden geçirdikten sonra "nasıl bulundunuz, yayınlanabilir mi?" dedi. Düşündüm, evet yetersizlikler var, ama buram buram şiir ruhu da... Üstelik kadın bir şair. Bu memleket böyle işte! "Feleğin menziline düşmemek sana yardım ederiz yayınlarsın" dedik vedalaştık.

Şimdi gelelim asıl yürek paralıyan perdeye:

Bir süre sonra İstanbul için randevulaşarak herkes görevinin başına döndü. İstanbul'a gidişte her birimizin görevlerimizle ilgili nedenleri vardı. Süleyman'ın bazı ilişkilerin devredilmesinin yanı sıra, faşizme karşı birlikte hareket etmek, araştırmacı kimlik örgüt yetkilileriyle görüşme planları vardı; randevular alınmıştı, yerlerini kararlaştırmıştık. Bir süre Rumeli yakasında buluştuk. Birbirimize görevlerimizle ilgili bilgi paylaşımı yaptık. Süleyman birkaç grupla görüşmüştü; sonuç iyi değildi. Birlikte mücadele etmek yerine yurtdışına çıkarılmak için yardım isteyenler çoğunluktaydı. Bazıları randevularına gelmemiş, bazıları da "durumumuz uygun değil, yetkili durumda değiliz, yetkili arkadaşlarla ulaşamıyoruz" gibi mazeretler bildirmişti. Sadece Devrimci Sol ile kısa bir görüşme gerçekleşmiş ve onlardan "her türlü ortak çalışmaya varız" yanıtı almıştı.

Süleyman'ı daha önce çok güvendiğim sağ bir eve yerleştirmiştim. Hıdır Ayata "daha güvenilir bir eve" taşınınca, eski eve "halel gelmesin" diye bir daha gitmemiş ve Hıdır'la birlikte kalmaya başlamıştı. Doğrusu Hıdır'ın yeni evinin "sağlamlığına pek ikna olmamıştım ama kısa bir kalış olacağı için de fazla eleştiri konusu yapmamıştım, zaten bu eleştiri-

---

Sayfa 413

Tarihe Not

lerimden "husumet" gibi yanlış alametler çıkarılacağına dair de endişelenmeye başlamıştım. Asıl sorun Hıdır'ın kendisiydi; Hıdır ve eşi Mualla bölgede çok tanınan insanlardı, bir-iki yıl önce burjuva basınında boy boy resimli haberleri çıkmıştı. Duruşu, yürüyüşü, konuşması, şekli şemaili kendine özgü bir insandı Hıdır. Siyasi polis de çok yakından tanıyor. Aslında onun İstanbul bölgesinde görev alması bile başlı başına ilkesiz bir durumdu. Görev bölüşümü sırasında bu yüzden "onu işaret yıldızı gibi izler, örgütə darbe vururlar" diye karşı çıkmıştım. Hıdır'la konferans sürecinin dışında hiçbir ortak çalışmamız olmamıştı, çalışma alanlarımız tamamen farklıydı. Dolayısıyla aramızda hizip husumet veya sorun yaşanmamıştı, karşı çıkışım ona antipatimden değil, hem kendisini ve hem de örgütü koruma isteğimdendi. Bunu yanakala Süleyman'a defalarca anlattım. "Senin dostların, benim de dostlarım, senin akrabaların benim de akrabalarım, senin kadar Hıdır'ı ben de severim, fakat sen Hıdır'a karşı liberal ve ilkesiz davranıyorsun! Bizim senden öğrendiğimiz bu değil!" diye çok sert eleştirmiştim. Fakat yine de Hıdır belinde fıtık var, kırda yapamaz diye geçici olarak İstanbul'da bırakıldı.

O arada Ali Haydar da gelmiş, son toplantımızı yapıp dönüş hazırlığına geçeceğiz. Tam o sırada 14 Temmuz'da ayaküstü yaptığımız buluşmaya Süleyman kötü bir haberle geldi; "Hıdır bu akşam gelmeli, sanırım yakalandı! Hemen bazı yoldaşların ailelerine haber verip evlerini boşaltmamız gerekiyor" dedi. Meğer önceki akşam Hıdır bölge toplantısına giderken Süleyman'a, "Bizim komitenin bir üyesi yakalanmış, toplantının yerini biliyor, umarım bizi ele vermez. Ama siz her ihtimale karşı tedbirli olun. Akşam gelmezsem, bilin ki yakalanmışım, evi boşaltıp terk edin, ben kesin olarak dört gün direnirim evi söylemem" demiş. Artık yakalandığı kesindi, ama dört gün direneceği çok kesin değil. Hemen harekete geçmek gerekiyordu. Aramızda ailelere haber vermek ve tedbir almak için görev bölüşümü yaptık... Süleyman, Hıdır'ın evini boşaltacaktı. Ali Haydar'la ikimiz onun Hıdır'ın evini boşaltma işine karşı çıktık, bu işi biz yapalım, sen kendini tehlikeye atma dedik. Çünkü onun yakalanması parti için çok kötü moral etkisi yapacaktı. Bazı haklı gerekçeler göstererek reddetti, "Bu işi beni yapmalıyım, endişelenmenize gerek yok, bir şey olmaz" dedi ayrıldı bizden.

---

Sayfa 414

İbrahim Ünal

Ben sabah erkenden bölge komitesi üyesi, ailece tanıştığımız saygın bir işçi lideri olan aileye koştum. Ortalığı iyice kollayarak gecekonduya girdim. Gecekonduda esrarengiz bir hal vardı, ışıklar sönüktü. Ev sahibi kadın perde aralığından baktı, kapıyı açar açmaz "Wuyy bira sen bura sen burada ne arıyorsun! Abinle Ali'yi gözaltına aldılar, polis eve karakol kurmuştu, yarım saat önce gittiler! Aman kurban olayım zaman kaybetmeden kaç! Bari sen yakalanma" dedi. Kadıncağız dehşet içindeydi, eşine ve çocuklarına gözaltına ağır işkence uygulamışlar. Tanınmış, legal bir insan olduğu için evi kolay buluyor, karakol kuruyorlardı. Oradan uzaklaştım, Kasımpaşa'dayım. Saat 9'da Perşembe Pazarı'nda dikkat çekmeyen bir yerde buluşacaktık. Yine kontrollü biçimde yaya halde oraya gittim. Erhan'la Ali Haydar oradaydı, biraz sonra gelmesi nefese Süleyman da geldi, çok telaşlı ve terliydi. Bilgi paylaşımı yaptık.

"Acilen bazı önemli şeyleri çıkardım" diye söze başladı. Yanıma aldığım bir kadın arkadaşı Mualla ile birlikte diğer sakıncalı şeyleri paketlesinler diye eve bıraktım, araba aramaya çıktım. Döndüğümde evi polisin bastığını anladım. Kapı açıktı, polisler kadınlarla Hıdır'ın bir arasına birer arayla oturmuş belgeleri okumaya dalmışlardı, onların dalgınlığından yararlanarak hemen merdivenden aşağı indim, sokağa çıktım. Sokak işe gitme telaşında olan ve istasyona doğru yürüyen insanlarla doluydu. Arkamda silahlı sivillerin "dur!" sesiyle bana doğru koştuklarını anlayınca kalabalığa karışarak kaçmaya başladım. Kalabalık da silahlı adamdan kaçıyordu, büyük bir kalabalık halinde birlikte istasyona doğru kaçtık, kalabalık sayesinde kılıç payı yırttık!" dedi.

Biraz polisin ahmaklığını alaya alarak konuşuyordu, fakat gülmüyordu, büyük bir tehlike atlatmıştı! Hıdır'a çok kızgındı. "Bu kadar kısa sürede evi verilir mi!? Bir gün daha dirense yeterdi! Üstelik dört gün direneceğine söz vermişti, kahramanlığın orda dursun bari sözünü tut!... Zaten pek fazla işkence görmüşe de benzemiyordu, korkmuş, söylemiş!" dedi.

Süleyman yırtmasına yırtmıştı ama çok üzgün, öfkeli ve endişeliydi.

Biz de şok olmuştuk.

Peki, şimdi ne olacak?

---

Sayfa 415

Tarihe Not

çok açık ki çember daralıyor, derhal bölgesel güveni biçimlendirmek istiyorduk. Süleyman, hemen bölgeyi terk etmemizi, bulunamayan arkadaşların durumunu birkaç gün izlememiz gerektiğini, operasyonun alt birimlerle yapılması için tanıdığı ilişkiler üzerinden tedbirler aldırmayı ve bölge organının yeniden oluşturulması için olanaklar araştırmayı düşünüyordu. İkna olmuştuk, "peki ama bütün bunların çok kısa sürede dikkatli biçimde sonuçlandıralım" dedik mutabakat halinde.

Artık Süleyman'la günlük görüşüyorduk. Bir gün Karaköy alt geçidinden geçerken orda yemek için bir şeyler aldık. Karşıdaki bazı "abiler" diyerek bizi tanıyormuş gibi sıcak davrandı. Süleyman, "kim bu tanıyor musun?" dedi. "Valla kirve ben tanımıyorum, ama o bizi tanıdı, büyük olasılıkla bizimkilerden biri!" Onun ilgisine aldırmadan uzaklaştık oradan. Meğer bu bizim Cahide Karakaş'mış, daha sonra onu Diyarbakır duruşmalarında gördüm.

Başka bir gün Süleyman'la Lalelide bir yerde buluştuk. Kendisine düzenlenecek yeni kimliği için orada bir yerde vesikalık fotoğraf çektirmişti, onları aldı. Beğenmişti, "Kirve başıma bir şey gelirse bu fotoğrafı kullanmanızı isterim" dedi. Aksaray'da tanıdık bir mühendislik bürosuna uğradı, yakalanan arkadaşlara avukat ayarlamaları için yardımlarını istemiş. Vatan Caddesi tarafında balık satılan bir yer vardı, kalabalık içinde sıkışık nizam ilerliyorduk. Şahsen tanışmadığım, ancak Süleyman'ın çevresinden biri olduğunu bildiğim bir adam Süleyman'ın eline bir şey sıkıştırarak hızla oradan uzaklaştı. Süleyman kolumdan tutarak "gel şuna bir bakalım" dedi. Orada bir apartmanın merdiven boşluğuna geçtik, notu açtı; çizgili cep defteri sayfasında aynen şunlar yazılıydı:

"Ben bugün bıraktılar, sanırım yem olarak bıraktılar. Ben bugün Lüleburgaz'da ailemin yanına gidiyorum. Sakın beni arama!"

Süleyman notu un ufak edip oradaki bir rögara mazgalına atarak yok etti. Bu arada, Mehmet Çetin ve diğer bazı arkadaşlar Mualla'dan gelen başka bir not olduğunu söylüyor; o notta görüşmek istediği ve telefon numarası yazdığı belirtiliyor; zaten o not bizden sonra o akşam geldiğine göre benim bilmem imkânsız. Bu son notun polis zoruyla dikte ettirildiği

---

Sayfa 416

İbrahim Ünal

kesin, ama bizim okuduğumuz not kesinlikle polisin bilgisi dışında Süleyman'ı uyarmak ve korumak amacıyla yazıldığına eminim.

Karaköy Köprüsü üzerinde diğer arkadaşlarla buluşmamız var, zaman dolduruyoruz ve bu arada konuşuyoruz. Israrla Lüleburgaz'a gidip Mualla ile görüşmek istiyor. Şaşkın şaşkın yüzüne bakıyorum "ciddi misin" diye! Ciddi! Ortaklık geriliyor, kendisinden asla ummadığım ilkesiz, hatta düşüncesiz bir davranış. Gerçekten tam bir şok içindeyim, fakat arkadaşların buna izin vermeyeceği ümidiyle biraz rahatlıyorum. Randevuya yerin hiç konuşmadan biraz mesafe koyarak yürüyoruz. Bazı adımlarını hızlandırıp yetiyor, "kirve hele bir dinle" diyor, dinlemiyorum, küskün gibi yürüyerek diğer arkadaşların yanına varıyoruz. Onlar gerilimi anlayınca "ne oldu?" diye sordular.

Süleyman, Mualla'dan böyle bir not geldiğini, yarın Lüleburgaz'a gidip onunla görüşmek istediğini anlattı. Onlar da şaşkındı, ilkin ne diyeceklerini bilemediler, apışıp kaldılar. Sorar gibi yüzüme baktılar; "Beni yem olarak bıraktılar diyorlar, yoldaş hiç düşünmeden onunla görüşmeye gideceğim" diyor!" dedim tepkimi hissettirmek için. Ayaktaki küçük harflerle partner değiştirme değiştirme hem yürüyor, hem tartışıyoruz. Ben yeterince sert tepki göstermedikleri için diğer arkadaşlara da protesto olsun diye biraz uzaklaşmışım, onlar arkam sıra geliyorlar. Lüleburgaz dönüşü için birkaç saat arayla bir birimize randevu vermişiz, Benimkisi Moda-Kadıköy sahil yolunda, Erhan'la buluşup onlar aşağıdan geleceklermiş, ben de yukarıdan! Tabii ben randevu falan kabul etmiyorum, onun yüzde yüz yakalanacağından eminim. Gönlümü almak ve ikna etmek için onlardan ayrılmak yanıma geliyor.

"Kirve inan bir şey olmaz, fazla abartıyorsun, ne yapalım yani, arkadaşları bu halde zindanlarda bırakıp gidelim mi?

"Kirvem ben sana çok güveniyordum; şu an bu güvenimin sarsılmaya başlamasının şokunu yaşıyorum. Bir ilkesel davranmayı, örgütü korumayı, siyasi polise karşı uyanık olmayı senden öğrendik. Sen hepimizin en cesuru, en yiğidi, en iyisiydin, bundan dolayı arkadaşlığın her zaman onur duydum, fakat biz de korkak, kötü adamlar değiliz. Şu anda gücüm olsa seni burada hemen tutuklar, oraya gitmeni engellerim.

Yakalanmak…………

---

Sayfa 417

Tarzhe Not

………..istiyorsan hadi git! Randevu vermeyeceğim, çözülüp bizi ele vereceğinden korktuğumdan değil, bu konuda sana sonsuz güvenim var, fakat yakalanacağı kesin olan birinin randevusuna gitmek ahmaklık olur, onun için gelmeyeceğim."

Sarılıp öpüştük, vedalaştık... Benim için bunun son vedalaşma olduğu kesindi. Onu paramparça etmek isteyen cellatlara işte kendi ayaklarıyla gidiyor. Ne büyük trajedi! Yüreğim burkuluyor, gözlerim kararıyor, bir-iki saat önceki öfkem inanılmaz bir hüzne dönüşüyor. O vaziyet Kadıköy vapuruna doğru yürüyorum, gidip kamarada yolcuların arasında seyrek bir koltuğa çöküyorum. Sonra aklı Ali Haydar'la vedalaşmayı unutmuşum. Erhan ardım sıra gelip o da yanıma oturdu. Hiç konuşmadan Kadıköy rıhtımına vardık. "Randevuyu unutma, saat 22'de!" diye düşük bir sesle hatırlatıp ayrılıyor Erhan hoca. "Tamam, gelirim" diyorum, gülümsüyorum, el sallayıp gidiyor...

O akşam uyuyabildim mi bilmiyorum, diken üstündeyim. Ertesi gün randevuya ümitsiz adımlarla yürüyorum Modadan Kadıköy'e doğru. Kuzgun yaz güneşi denizen titrek aynalarda parlıyor, Sarayburnu, deniz, boğaz, Kadıköy ne güzel... İşte Erhan aşağıdan geliyor! Yalnız tabii ki!

"Benim randevuma gelmedi, bu yedek randevuydu, umarım buna gelir, hele bir tur daha atalım" diyerek bir sigara çıkarıp yaktı, denize baktı Erhan hoca.

"Gelir gelir, kesin gelir, bir değil birkaç tur daha atalım, mutlaka gelir! Sen bir bilinçaltı olarak öyle düşünüyorsun mutlaka gelir, ümitlenmelisin!..." Yaptığım alaylı ironiye gülümsedi Erhan, bilge uzak görüşlü bir insandı, böyle olacağından da emindi. Hüzünlüydü, onunla epey süre birlikte çalışmışlardı, sevdiği bir devrimciydi. "Tamam, haklısın, engellemeyi başaramadık, hadi gel bir yere sığınalım da ne yapacağımızı konuşalım." Kuzenimin sınanmış evine doğru yürüyoruz. İyi ki o da evde, ama bebeği henüz küçük, gazlandıkça zırlıyor, sık sık konuşmalarımızı bölüyor. O bebekten sonradan alımlı canlı bir manken çıktı, güzel bir kadın olmuştu.

Süleyman'ın bana söylediklerini özetledim:

"Eğer yakalanırsam, saklanmanıza, illegalite yapmanıza gerek yok, adımı vererek hemen kamuoyu yaratmaya bakın. Onlar beni yakaladıklarında, sahte kimliğimin sağlamlığına falan aldırmadan beni tanırlar ve büyük ihtimalle derimi yüze

---

Sayfa 418

İbrahim Ünal

yüzde öldürmeye çalışırlar. Benim için telaşa kapılmanıza, evlerinizi boşaltmanıza, yerlerinizi değiştirmenize, bundan dolayı kendinizi riske atmanıza gerek yok, bu dönemde taşınmak çok risktir, ben onların hiçbir isteğini kabul etmeyeceğim ve direneceğim, bu konuda bana güvenin, çünkü ben kendime güveniyorum!"

Ayrıca bir de önceki gün bana gösterdiği fotoğraflardan söz ettim ve "gerekirse bunu kullanın" dediğimi söyledim. Bundan sonra her yayında bu fotoğrafı kullanalım. Bunun onun isteği ne uygun olarak hemen bir bildiri kaleme alalım kamuoyuna duyuralım. Yurtdışındaki arkadaşların bu kampanyada büyük etkisi olacak, bildiriyi hemen onlara ulaştırmaya bakalım. Ben de hemen Dersime gidip ailesine haber vereyim, ağa amca gelsin kendisi bizzat takip etsin, bizim doğrudan ilişkilennemez, yaradan çok zarar verebilir.

Erhan da aynı görüşteydi. Zaten Süleyman'ın bana söylediklerinin çoğunu bir MK toplantısında da söylemişti. Ben bildiriyi kaleme almaya başladım, o da yurtdışı örgütüne gerekli talimatı hazırlamaya koyuldu. Sonra iki metni birlikte gözden geçirdik, eklemeler, çıkarmalar ve düzeltmeler yaptık

(Bu iki metni 1992'de yurtdışına çıktığımda çok aradım, bulamadım, doğru dürüst tutulmuş bir arşiv yoktu).

Dersime döndüm, hemen Hulukışlağı'na gittim. Süleyman'ın yakalandığını ailesine bizzat söylemeye bir türlü içim varmadı. Aklımda hiçbir sözcük yoktu, nasıl gerekçelendireceğimi, nasıl anlatacağımı kestiremiyordum; onlara bu kadar uğraştım da gitmesini önleyemediğimi mi söyleyeyim, ne diyeyim? Ayaklarım beni karşı eve götürdü. Komşuları olan Efendi Dirili'in evine gittim, onlara durumu anlattım. Onlar benim ruh halimi hemen anladılar, tamam o görevi biz yaparız dediler ve bana teselli vermeğe başladılar. "Ağa amcaya söyleyin hemen İstanbul'a gitsin, durumu yakından takip etsin" dedim vedalaştım onlarla.

O sırada MK'nın yeni toplantısı için planlama hazırlığı vardı. Dikkatimiz daha çok İstanbul'a yöneldi, orada yeniden önceki gibi yıkıcı bir yakalanma olursa bölgeyi onarmak çok zorlaşacaktı. Bölgeyi daha iyi tanımamdan dolayı benim gidip müdahale etmem zorunluydu. Fakat bölgeden çıkmak çok zordu, birkaç denemeden sonra ancak başaralabildim, kimliğim çürüktü. Neyse sonunda bölgeden çıkıp İstanbul'a varabildik ve

---

Sayfa 419

Tarzhe Not

örgütte moral yönünden bir katkımız oldu. Orada Süleyman'la ilgili bazı görüşmeler yaptık. Ağa amca İstanbul'da geldikten sonra İstanbul Emniyet Müdürü Şükrü Balcı'nın alevi olmasına istinaden bazı hatırlı kişiler araya girmiş, "sırf öldürülmesin" diye ricada bulunmuşlar. Balcı da "başka her isteğiniz başım üstüne ama komünistler için asla bir şey yapamam" demiş. Çomarlarına öldürtmüş ya bir de antikomünist gösteri yapıyor!...

Sağ mı ölümü olduğu dahi bilinmeden kampanyalar devam ediyor, suç duyuruları yapılıyor, dilekçeler yazılıyor. Oysa yakalandığı günün ertesi şafağında 30 Temmuz'da katledilmiş ve ölüsü sırf verilmek amacıyla Bostancıda bir apartman katından atılmıştı. Yakalandığı gün sahte ismiyle değil, asıl ismi ile yakalama tutanağı düzenlenmiş, "Süleyman Cihan" adına bir yığın resmi yazışma yapılmış, onlarca kişiyle yüzleştirmeler gerçekleştirilmiş, daha da ötesi o sırada morgda çalışan ve Süleyman'ı yakından tanıyan bir arkadaşın onun dehşet verici cesedini morgda görür görmez tanımış, ama belli ki yukarıdan gelen sert tehditlerden çekinerek kimseye söyleyememiş. Sonunda kimliği hem Süleyman Cihan ve hem de gene bu gerçekten bir kişi olan Oktay Emre adıyla belli olduğu halde, "meçhul" sayılarak Kulaksızdaki "Kimsesizler" Mezarlığına gizlice gömülmüştü.

Ekimde 1981'de MK toplantısı için Malatya'ya gittim. Güvenli bir evde bekleyecektim. O gün olağanüstü bir güvenlik artışı vardı; Meğer Diyarbakır'da yakalanan MK üyesi 20. günden sonra polise bilgi vermeye başlamış ve Malatyada bildiği evlere ve ilişkilere operasyon çektirmiş. Akşam gibi zaman doldurmak için gittiğimiz kafeteryada ağalarına düştük ve yakalandık. Malatyada yakalandığımda ben de Süleyman'ın hâlâ yaşadığını sanıyordum. Onlarda yakalananlarla birlikte sabaha karşı bizi alıp Diyarbakır işkence merkezine götürdüler. Diyarbakır işkence merkezindeyken daha önce Diyarbakır'ın bir ilçesinde öğretmenlik yapan Mazlum Eren Ankara'da yakalanmış Diyarbakır'a getirilmişti. "Son sayı üç" lü bir karavana seremonisinde fırsatını bulunca kulağıma yakalandığımı fısıldadı: "Hocayı öldürmüşler, Sülo'yu ha, anladın mı!" dedi.

Demek ki artık o yok! Herkese iyi dersler bırakarak koşulsuz tamamladı. Dünya proletaryasının ve ezilen halkların başı sağ olsun.

---

Sayfa 420

Besser işkence ve üzüntü sonucu karaciğer tahribatına uğramıştı, henüz 43 yaşında genç bir kadındı. Tedavisi için İsviçre'ye gelmişti, karaciğer nakli ve diğer masrafları için kampanya yürüttük, birkaç kez ziyaretine gittim. Bir keresinde Nezahat da vardı, bol bol birlikte resim çektik, gezdik. Yeniden hayata tutunmaya başlamıştı, çok sevinçliydik, mutlaka kurtulacak umuduna kapılmıştık. Yazık ki 1994'te İsviçre'de hayatını yitirdi ve Feriköy Mezarlığı'nda Süleyman'ın yanına gömüldü. 2008'de de Ağa amcayı kaybettik.

Bu güzel insanların, onurlu yiğit dostlarımın anısı önünde saygıyla...

10 Temmuz 2019